سلام نو - سرویس اقتصادی: از همان روز اولی که دلار در بازار ایران افسار پاره کرد این سوال در ذهن عموم مردم شکل گرفت که چرا با وجود طیف گسترده و متنوعی از اقدامات از سوی دولت، دلار هیچ گاه در یک بازه نسبتا طولانی رام نشد و آرامش بازار ارز هیچ‌گاه بیش از چند هفته طول نکشید؟
نه دلار جهانگیری، نه دلار نیمایی، نه نهیب روحانی و نه وعده‌های همتی هیچ کدام نتوانست اسب سرکش دلار را مهار کند، اسب سرکشی که این روزها از هرات تا سلیمانیه و از سلیمانیه تا جمهوری و فردوسی می‌تازاند و با جهش‌های گاه و بی‌گاه خود اقتصاد ایران را دچار التهاب‌های اساسی می‌کند.
در ادامه نگاهی می‌کنیم به عواملی که به سرکشی دلار در این مدت کمک کرده و می‌کنند.
1- شیطنت کشورهای همسایه
یکی از جدی‌ترین دلایل و عوامل افزایش قیمت دلار شیطنت و دشمنی‌ای بود که همسایگان ایران نسبت کشورمان روا داشتند. از جمله عربستان و امارات و بحرین از هیچ تلاشی برای ایجاد شوک در بازار ایران خودداری نکردند. نکته قابل توجه این است که سرویس‌های اطلاعاتی این کشور با بازی ارزی عظیمی که راه انداخته بودند از دو طریق ارز در ایران را دستخوش تغییر می‌کردند؛ یکی ایجاد تنش از طریق صرافی‌های خارج از کشور و دوم این‌که نیروهای حرفه‌ای را با چمدان پر از دلار به تهران بفرستند تا کف بازار را متشنج کنند.
2- تحریم‌های آمریکا
یکی دیگر از عواملی که بازار ارز و کل اقتصاد ایران را وارد یک شوک عظیم کرد تحریم‌های جدید آمریکا پس از خروج از برجام بود که هم فروش نفت را برای ایران سخت کرد، هم معامله با طرف‌های اروپایی را دشوار کرد و هم یک شوک روانی بزرگ را به جامعه ایران وارد کرده است.
آمریکا تحریم‌های این دوره خود را سازمان یافته‌تر و متمرکز‌تر از دوره گذشته پی‌گرفته و علاوه بر فشار بر روی کانال‌های مبادلات تجاری ایران روی کانال‌های مبادله مالی ایران هم به شدت تمرکز کرده است. از جمله در این زمینه آمریکا با همکاری عربستان و امارات برخی کانال‌های مبادلات مالی ایران در خارج از کشور را بست و ورود و خروج ارز به ایران را با مشکل جدی مواجه کرد تا جایی که گفته می‌شود در مقطعی بازرگانان مورد اعتماد بانک مرکزی وظیفه تامین ارز کشور را به عهده داشتند.
درست در زمانی که دلار جهش‌های خود در بازار را آغاز کرده بود محمدباقر نوبخت، سخنگوی دولت روحانی مدعی شد که وضع ارزی ایران خوب است و ذخایر ارزی کشور به ۱۰۸ میلیارد دلار افزایش یافته است. ولی این سخنان نوبخت و دیگر مسئولین در نهایت اثر خاصی نداشت و دلار در ابتدا رییس بانک مرکزی و در گام بعد وزیر اقتصاد را قربانی کرد.
3- سیاست‌های غلط دولت روحانی
مشکل اساسی دیگر این بود که دولت روحانی به غلط و به هر قمیت مایل بود تا فردای انتخابات سال 96 دلار را در پایین‌ترین قیمت خود حفظ کند. این اقدام شاید برای کسب رای و جلب حمایت مقطعی مردم مفید بود ولی دست آخر به رها شدن فشاری که در این فنر فشرده بود منجر شد و مردم را بیش از پیش ناراضی و ناامید کرد.
4- عدم وجود سیاست‌های هماهنگ اقتصادی و عملکرد ضعیف بانک مرکزی
مسئله اصلی دیگر این بود که برای مقابله با این شرایط هر کسی ساز خودش را می‌زد. نه تنها در ساختار تصمیم‌گیری کشور بلکه در دولت هم هماهنگی و شاید سیاستی یک دست در رابطه با بازار ارز وجود نداشت و بانک مرکزی نیز تا حد زیادی بی ثبات عمل می‌‌کرد، بحرانی که با آمدن عبدالناصر همتی تا حدودی بهبود پیدا کرد.
از چهار عامل هر چهار عامل هم‌چنان پابرجا و موثر هستند و برخی مثل تحریم‌های آمریکا از قبل هم پررنگ‌تر موثرتر شده‌اند. علاوه بر این تحریم سپاه نیز می‌تواند فشارهای خاص خود را در پی داشته باشد. با این تفاسیر به نظر می‌رسد حداقل تا چند ماه آینده هم‌چنان باید شاهد افزایش قیمت دلار روی یک شیب نه چندان کند باشیم.
