خطبه در وصف معاویه
وَ مِنْ کَلام لَهُ عَلَیْهِ السَّلامُ
از سخنان آن حضرت است
لاَِصْحابِهِ
به یاران خود در وصف معاویه
اَما اِنَّهُ سَیَظْهَرُ عَلَیْکُمْ بَعْدی رَجُلٌ رَحْبُ الْبُلْعُومِ، مُنْدَحِقُ الْبَطْنِ،
پس از من مردی گشاده گلو و شکم برآمده بر شما غالب می شود،
یَأْکُلُ ما یَجِدُ، وَ یَطْلُبُ ما لایَجِدُ. فَاقْتُلُوهُ، وَ لَنْ تَقْتُلُوهُ. اَلا وَ اِنَّهُ
آنچه بیابد بخورد، و آنچه نیابد بخواهد. او را بکشید، ولی هرگز نخواهید کشت.او شما را به ناسزا
سَیَأْمُرُکُمْ بِسَبِّی وَ الْبَراءَهِ مِنِّی. فَاَمَّا السَّبُّ فَسُبُّونی فَاِنَّهُ لی زَکاهٌ،
گفتن به من و بیزاری از من فرمان می دهد. در صورت اجبار بدگویی کنید، زیرا که مایه پاکی و علوّ درجه من
وَلَکُمْ نَجاهٌ. وَاَمَّا الْبَراءَهُ فَلاَتَتَبَرَّأُوا مِنِّی فَاِنِّی وُلِدْتُ عَلَی الْفِطْرَهِ،
و نجات شما خواهد بود. ولی از من بیزاری نجویید، زیرا من بر فطرت الهی به دنیا آمده ام،
وَ سَبَقْتُ اِلَی الاْیمانِ وَ الْهِجْرَهِ.
و در ایمـان و هجـرت بر همه سبقت جستـه ام.
خطبه در خطاب به خوارج نهروان
کلام آن حضرت است
کَلَّمَ بِهِ الْخَوارِجَ
در خطاب به خوارج نهروان
اَصابَکُمْ حاصِبٌ، وَلا بَقِیَ مِنْکُمْ آبِرٌ! اَ بَعْدَ ایمانی بِاللّهِ
طوفان مرگ زا بر شما بوزد، و اصلاح کاری از شما باقی نماند! آیا پس از ایمانم به خدا
وَ جِهادی مَعَ رَسُولِ اللّهِ صَلَّی اللّهُ علیهِ وآلِهِ اَشْهَدُ عَلی نَفْسی
و جهادم همراه رسول حق صلّی اللّه علیه وآله به کفر خود شهادت
بِالْکُفْرِ؟! «لَقَدْ ضَلَلْتُ اِذاً وَ ما اَنَا مِنَ الْمُهْتَدینَ.» فَاُوبُوا شَرَّ مَآب،
دهم؟! «در این صورت گمراه شده و از گردونه هدایت یافتگان خارج شده ام.» به بدترین سرنوشت بروید،
وَ ارْجِعُوا عَلی اَثَرِ الاَْعْقابِ! اَما اِنَّکُمْ سَتَلْقَوْنَ بَعْدی ذُلاًّ شامِلاً،
و از راهی که آمده اید به جهالت گذشته برگردید! بدانید پس از من به پستی فراگیر دچار می شوید،
وَ سَیْفاً قاطِعاً، وَ اَثَرَهً یَتَّخِذُهَا الظّالِمُونَ
و شمشیرهای برنده به سراغتان خواهد آمد، و ثروت شما را ستمکاران گرفته مِلک خود کنند و این
فـیـکُـمْ سُـنَّـهً .
عمل را برای خود عادت و سنّت قرار دهند.
- قَوْلُهُ عَلَیْهِ السّلامُ: «وَ لا بَقِیَ مِنْکُمْ آبِرٌ» یُرْوی عَلی ثَلاثَهِ اَوْجُه: اَحَدُها اَنْ یَکُونَ
گفتار حضرت: «و لا بَقِیَ مِنکم آبِرُ» به سه صورت روایت شده: یکی همان طور که در
کَما ذَکَرْناهُ «ابِرٌ» بِالرّاءِ مِنْ قَوْلِهِمْ رَجُلٌ آبِرٌ لِلَّذی یَأْبِرُ النَّخْلَ اَیْ یُصْلِحُهُ. وَ یُرْوی
متن آورده ایم «آبر» با راء به معنای اصلاح کننده نخل است. دوم
«آثِرٌ» بِالثّاءِ بِثَلاثِ نُقَط یُرادُ بِهِ الَّذی یَأْثِرُ الْحَدیثَ أیْ یَرْویهِ وَ یَحْکیهِ، وَ هُوَ اَصَحُّ
«آثر» با ثاء سه نقطه به معنای روایت کننده و حکایت کننده حدیث، که این صحیح ترین
الْوُجُوهِ عِنْدی. کَاَنَّهُ عَلَیْهِ السّلامُ قالَ: لابَقِیَ مِنْکُمْ مُخْبِرٌ. وَ یُرْوی «آبِزٌ» بِالزّایِ
وجه نزد من است. گویی حضرت فرموده: مخبری از شما باقی نماند. سوم «آبز» با زای
الْمُعْجَمَهِ وَ هُوَ الْواثِبُ; وَ الْهالِکُ اَیْضاً یُقالُ لَهُ آبِزٌ.-
نقطه دار به معنای پرخاشگر; و نیز به معنای هلاک شونده است.
خطبه زمانی که عزم بر جنگ خوارج داشت
و قالَ عَلَیْهِ السَّلامُ
گفتار آن حضرت است
لَمّا عَزَمَ عَلی حَربِ الْخَوارِجِ وَ قیلَ لَهُ: اِنَّ الْقَوْمَ قَدْ عَبَرُوا جِسْرَ النَّهْرَوانِ
زمانی که عزم بر جنگ خوارج داشت و به آن حضرت خبر دادند که آنان از پل نهروان عبور کرده اند
مَصارِعُهُمْ دُونَ النُّطْفَهِ. وَاللّهِ لایُفْلِتُ مِنْهُمْ عَشَرَهٌ، وَ لایَهْلِکُ
محل نابودی ایشان این طرف آب است. به خدا قسم ده نفر از ایشان از این مهلکه جان به در نبرند، و از شما
مِنْکُمْ عَشَـرَهٌ.
هم ده نفر کشته نشود.
- یَعنی بِالنُّطْفَهِ ماءَ النَّهْرِ، وَ هِیَ اَفْصَحُ کِنایَه عَنِ الْماءِ وَ اِنْ کانَ کَثیراً جَمّاً.
مراد از «نطفه» آب نهر است. لغت نطفه از جنبه کنایی فصیح ترین کنایه از آب می باشد هرچند آب بسیار باشد.
وَ قَـدْ اَشَـرْنا اِلی ذلِـکَ فیما تَقَـدَّمَ عِنْـدَ مُضِیِّ ما اَشْبَهَـهُ.-
و ما شبیه این مطلب را ذیل نظیر همین فرمایش حضرت در گذشته اشاره کردیم.
