سلام نو - سرویس فرهنگ و هنر: تصویر زنان در سینمای ایران با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در زمان های گوناگون وضعیت متفاوتی را تجربه کرده است.
دهه شصت متناسب با جریان سینمای آن دوران که متاثر از دوران جنگ فضای مردانه‌ای داشت، تصویر ارائه شده از زنان در فیلم‌های سینمایی اغلب محدود در چند سکانس و یا دیالوگ بود و از نظر تنوع تفاوت چندانی نداشت، اما با این حال، فیلم «مادر» به کارگردانی زنده یاد علی حاتمی در سال ۶۸ از نمونه‌های موفقی بود که توانست تصویری ماندگار از مادر در سینمای ایران به یادگار بگذارد.
بیشتر بخوانید :
بررسی فیلم «مادر» / فیلم «مادر» شاهکار ماندگار شاعر سینمای ایران
با شروع دهه هفتاد به مرور زنان نقش پررنگ‌تری پیدا کردند و فیلم‌های بیشتری با محوریت زنان ساخته شد و فیلم سینمایی «لیلا» ساخته داریوش مهرجویی در سال ۷۵ و سایر آثارش در آن دوره، نمونه‌هایی است که کلیشه‌های متداول آن زمان را باز تولید نمی‌کند.
از میانه دهه هفتاد به بعد شخصیت‌های متفاوتی از زنان بر پرده سینما دیدیم و درواقع تغییرات دوران اصلاحات همانطور که فضای بازتری در جامعه رقم زد، سینما را هم دستخوش تغییرات محتوایی قرار داد و زنان نیز از این قاعده مستثنی نبودند.
ایجاد تنوع و خلق نقش‌های گوناگون برای زنان، اتفاق مثبتی بود اما این تغییر درجاهایی به افراط کشیده شد و علیرغم تصاویر متفاوت، با فاصله از واقعیت جامعه پیش رفت.
دهه هشتاد دوران آزمون و خطای سال‌های قبل بود و آنچه در این سال‌ها رقم خورد تغییر چندان مثبتی در پرداختن به شخصیت‌های زنانه و کنشگر به دنبال نداشت و با این حال آثاری چون «گیلانه» به کارگردانی رخشان بنی اعتماد و «به همین سادگی» ساخته رضا میرکریمی شخصیت‌های قابل توجهی از زنان به نمایش گذاشتند که نزدیکی بیشتری با واقعیت بیرونی داشت و آثاری موفق بودند.
از اواخر دهه هشتاد به مرور از تصویر نخ نما شده در ارائه تصویر زنان کمی کاسته شد و زنان از لحاظ شخصیت پردازی و فضایی که در آن قرار داشتند از تنوع بیشتری بهره‌مند شدند که اضافه شدن بر تعداد کارگردان‌های زن بی تاثیر در این امر نبود، باوجود اینکه به دلیل تولید بالای فیلم‌های مشابه در سال‌های ابتدایی این دهه، با شخصیت‌هایی از زنان طرف بودیم که در عین کلیشه بودن معمولا کاراکترهایی بی هویت داشتند اما به مرور با تولید فیلم‌هایی چون «من»، «شیار ۱۴۳»، «رگ خواب»، «ویلایی‌ها» و... نقش‌های تازه‌تری از زنان به نمایش گذاشته شد و در سال‌های اخیر این مسیر با فراز و نشیب ادامه داشته است.
اما جشنواره فیلم فجر امسال؛ آنچه در این دوره از جشنواره درباره زنان دیدیم، علاوه بر اینکه جز در یکی دو مورد، سایر فیلم‌ها از حضور شخصیت‌هایی جاندار و قابل اعتنا خالی بود، هر آنچه از دختران، زنان و مادران ارائه شد؛ تصویری تلخ و ناامید بود که به سختی میشد ردی از عاطفه، احساس و دغدغه‌های واقعی زنانه در آن پیدا کرد و یا زنانی کنشگر که به واقعیت جامعه ما نزدیک باشند.
با قبول اهمیت پرداخت درست به آسیب‌های اجتماعی، سینمای ایران هنوز جای خالی زیادی برای نمایش مهربانی‌های مادرانه و احساسات زنانه دارد، تصویرهایی که به دور از شعار و بیانیه، بیانگر دغدغه‌های واقعی زنان جامعه باشد، نگاهی واقعی به زنان که در تصویر تلخ و ناامید جشنواره امسال گُم شده بود.
