سلام نو – سرویس اقتصادی: دلار 22 هزار تومان، سکه 10 و نیم میلیون تومان، قیمت کالاها رو به افزایش و بورسی که هر روز رشد می‌کند. این وضعیت عجیب و غریب اقتصاد ایران است، اقتصادی که حتی در هشت سال جنگ هم این چنین آشفته و در هم ریخته نبود.
برای نخستین بار برخی از ونزوئلایی شدن حرف می‌زنند و هشدار می‌دهند که افزایش پایه پولی می‌تواند اقتصاد ایران را ویران کند.
در این شرایط برخی از اهالی پاستور و بانک مرکزی از تحت کنترل بودن نسبی اوضاع سخن می‌گویند و وعده می‌دهند که با آزاد شدن منابع ارزی ایران در خارج بازار آرام شود.
اما افق اقتصاد ایران به واقع چگونه خواهد بود و قطار اقتصاد ایران به کدام سو خواهد رفت؟ محمود جامساز در گفت‌وگو با سلام نو شرایط اقتصادی کشور را نامطلوب ارزیابی کرد و هیچ برنامه کوتاه مدتی را در ساختار اقتصادی فعلی موثر ندانست و تاکید کرد کشور نیازمند تغییر اساسی در نگاه به اقتصاد است.
این اقتصاددان با بیان این که اقتصاد ایران حال خوبی ندارد گفت: امروز وضع اقتصاد ناخوشایند است چون به طور همزمان با مدیریت ناکارامد داخلی و فشار خارجی مواجه است. از یک سو مدیریت ناکارآمد داخلی در طول سال‌های گذشته اقتصاد را در مسیر نزولی قرار داده که از شاخص‌های کلان اقتصادی از جمله تولید ناخالص داخلی، رفاه، بهره وری، فقر و ریسک‌های ترکیبی قابل مشاهده است و از سوی دیگر فشار خارجی راه تنفس اقتصاد را بسته است.
وی با برشمردن مشکلات امروز کشور گفت: امروز فقر بسیار بیشتر شده، مردم تحت فشار شدید مالی قرار گرفتند و رفاهِ نداشته مردم دست نیافتنی‌تر از همیشه شده است.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی با اشاره به این که سیاست‌های دولت‌های مختلف درباره کسری بودجه باعث افزایش پایه پولی و نقدینگی در بیشتر سال‌های گذشته شده گفت: امروز این وضعیت به شدت بدتر شده و رشد نقدینگی به بیش از 2500 هزار میلیارد تومان رسیده و ارزش پول ملی به شدت کاهش یافته.
جامساز با تاکید بر اینکه مسبب تمام این گرفتاری‌ها خودمان هستیم گفت: ما اگر یک اقتصاد سامان یافته آزاد رقابتی داشتیم که بخش خصوصی موتور محرکه اش بود و می‌توانست وارد بازار خارجی شود و تجارت خارجی را گسترش دهد و روابط حسنه‌ای با دنیا داشتیم، اقتصاد روز به روز تقویت می‌شد و از ارزش پول ما کاسته نمی‌شد تا دلار افزایش یابد.
وی با اشاره به نقش بانک‌ها در وضعیت فعلی گفت: اگر بانک‌های ما این چنین با فساد و ناکارآمدی درگیر نبودند که اعتبار خود را به گروه‌ها و اشخاص خاصی بدهند، امروز اعلام نمی‌کردند از اعتبار تخلیله شده‌اند. متاسفانه اعتباری که باید برای تولید به سمت بخش خصوصی واقعی می‌رفت تبدیل به ثروت بادآورده‌ای در دست رانتخواران وابسته به قدرت و ثروت و اطلاعات شده و به جای توسعه اقتصادی و اشتغال اسباب شکاف هر چه بیشتر فقر و تعمیق فاصله بین فقر و غنا را فراهم آورده است.
این اقتصاددان با اشاره به آسیب‌های کاهش ارزش پول ملی گفت: امروز با کاهش ارزش پول ملی قدرت خرید جامعه کاهش یافته و به تبع آن تقاضا کاهش یافته و در نتیجه چرخه تولید آسیب دیده، آسیبی که با کاهش ارزش پول ملی و افزایش روز افزون قیمت ها در شرف احتضار است. به بیانی ساده تر می‌توان گفت چرخه سرمایه‌گذاری، تولید، توزیع، و مصرف از هم گسیخته است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره پش بینی خود درباره آینده اقتصاد ایران گفت: تا وقتی اقتصاد در دست سیاستمداران باشد پیش بینی اقتصاد غیرمنطقی و غیرممکن است. چون سیاستمداران هر لحظه تصمیمات خود را تغییر می‌دهند، آن هم نه بر مبنای اصول علم اقتصاد که چهارچوب و معادلات مشخصی دارد بلکه بر مبنای سلایق و بعضا خواست‌های سیاسی بی‌ارتباط با الزامات علم اقتصاد، که همواره آثاری منفی دارد.
جامساز با اشاره به وضعیت فعلی دولت گفت: ما در دو سال گذشته رشد منفی داشتیم و این روند ظاهرا امسال هم ادامه دارد، دولت در تنگنای مالی است، فروش نفت حداقلی است، هزینه کرونا سرسام آور است و به خاطر تحریم حتی نمی‌توانیم وام بگیریم. در نتیجه افق روشنی در پیش روی خود نداریم.
وی ادامه داد: در سوی دیگر می‌بینیم که دلار از مرز 22 هزار تومان و سکه از مرز 10 میلیون تومان عبور کرده و این دو معنی بیشتر ندارد، یا بانک مرکزی توان و منابع مالی لازم برای مدیریت بازار به خصوص دلار را ندارد یا این نوسانات امری دولت خواسته است و دولت می‌خواهد دلارهای خود را با قیمت بیشتری بفروشد تا بودجه را تامین مالی کند. اما این کاهش ارزش پول ملی است که دلار و سایر ارزها را افزایش می‌دهد.
این اقتصاددان با اشاره به وضع فعلی بورس نیز گفت: شما همین بورس را نگاه کنید که حباب گونه در حال رشد است، رشدی که محصول سفته بازی است و نه رشد واقعی تولید. زیرا رشد اقتصاد ایران منفی است و بورس نباید این چنین بی حساب و کتاب رشد کند.
وی با تاکید بر اینکه وضعیت اقتصاد خوب نیست گفت: این وضع درست نمی‌شود مگر زمانی که روابطه خارجی بهبود یابد و نفت به فروش برسد و این بار پول فروش نفت به جای تزریق به بازار، مانند نروژ به حساب ذخیره ارزی برود. از سوی دیگر بازار باید آزاد و رقابتی باشد و بخش خصوصی واقعی اجازه فعالیت یابد.
جامساز ادامه داد: ما در این ساختار اقتصادی معیوب که ظرفیت اصلاح‌پذیری ندارد نمی‌توانیم هیچ برنامه کوتاه مدتی را اجرا و نتیجه مثبتی بگیریم چون به طور همزمان شاهد سوء مدیریت اقتصادی و فسادهای مالی هستیم که همانند ویروس خطرناک اقتصاد را از درون متلاشی کرده است. برای اصلاح اقتصاد باید یک استراتژی بلند مدت بر مبنای الگوهای کشورهای توسعه یافته تدوین کنیم و دست سیاستمداران را از اداره اقتصاد کشور کوتاه کنیم.
وی با اشاره به راهی که چین پیمود گفت: حتی کشور کمونیستی مثل چین راه اقتصاد خود را از ایدئولوژی جدا کرد و با تقویت بخش خصوصی به قدرت دوم اقتصادی جهان تبدیل شد. ما باید با استراتژی و برنامه بلند مدت بنیادهای اقتصاد خود را تغییر دهیم تا بتوانیم اقتصاد را از مخمصه فعلی نجات دهیم.
در این شرایط روحانی وقتی در هفت سال گذشته کاری نکرده جای شگفتی است اعلام کند که اقتصاد ما خوب بوده در حالی که فقر و تورم و گرسنگی و هزینه کمر شکن مسکن، قشر کثیری از آحاد جامعه را از نفس انداخته. با توجه به تجارب پیشین، ایشان با وعده و وعیدهایی که در یکسال باقیمانده از ریاست جمهوری‌شان می‌دهند، اسباب گست هرچه بیشتر اعتماد جامعه که بزرگترین سرمایه اجتماعی است را از سیاستمداران در هر جایگاهی که باشند فراهم می‌کند.
این اقتصاددان ادامه داد: در این شرایط تمام فشارهای اقتصادی متوجه مردم می‌شود چون دولت با روش‌های مختلف از جمله چاپ پول به کار خود ادامه می‌دهد.
اما بحث مهم دیگر این روزها ماجرای قرارداد 25 ساله با چین است قراردادی که جامساز نسبت به آن خوشبین نبود و گفت: ظاهرا این موضوع در حد یک تفاهمنامه است و چیز زیادی در این مورد افشا نشده اما شنیده‌های غیر مستند حاکی از مفادی مبنی بر برخی دسترسی‌های زمینی و هوایی و همکاری‌های نظامی در کشور است. همچنین قرار است طی ٢٥ سال چین نفت ایران را با تخفیف خریداری و نسبت به خرید سایر کالاهای صادراتی ایران دارای حق تقدم باشد.
فعلا این تفاهمنامه به قرارداد تبدیل نشده و مخالفینی هم در مجلس دارد. اما در همین حال برخی مفاد آن در مورد قشم و خلیج فارس در حال اجرا شدن است. چینی‌ها تمام موجودات دریایی را صید میکنند و در حقیقت بستر دریا را با شناورهای پیشرفته‌ای که فی‌الواقع یک کارخانه صیادی است جاروب میکنند که صیادان ایرانی عملا دیگر توان صیادی و رقابت با این کشتی‌های پیشرفته را ندارند.
وی با تاکید بر نقش روسیه در این قرارداد و غیرقابل اعتماد دانستن چین گفت: باید دانست که روسیه هم در این کار نقش داشته و مایل است از موقعیت ژئوپولیتیک ایران بهره کامل را ببرد. از سوی دیگر چین به جز ایران با عربستان و اسرائیل هم روابطی را آغاز کرده که باعث می‌شود ما دقت و احتیاط بیشتری به خرج دهیم.
