کارگران ایران در شرایط بسیار سختی به‌سر می‌برند

 به نظر می‌رسد هنوز روزها و ماه‌های طوفانیِ ابتلا و مرگ و میر بر اثر کرونا در پیش است. لایه‌های مختلف کارگران در ایران، دو فصل بسیار سخت پاییز و زمستان را نیز پیش رو دارند اما در پس‌زمینه تشدید این اپیدمی، دولت فعلا برنامه جامعی برای ایجاد تور حمایت اجتماعی از کارگران در دوره کرونا در نظر نگرفته است.

به گزارش سلام نو به نقل از ایلنا، در هشت ماه گذشته در موضوع بیمه بیکاری و پرداخت آن به میلیون‌ها کارگر بیکار شده، مشکلات فراوانی وجود داشته است. کارگران، نمایندگان آنها و تشکل‌های کارگری بارها گفته‌اند که سیستم فعلی بیمه بیکاری دو نقض عمده دارد: نخست؛ بخش بسیار محدودی از بیکاران را دربرمی‌گیرد و دوم؛ کار کردن با آن برای اکثر کارگران بسیار سخت است.

از سوی دیگر، حداقل دستمزد امسال کارگران ایران بدون رضایت نمایندگان کارگری تصویب و ابلاغ شده است و کارگران می‌گویند میزان دستمزد فعلی حتی نصف هزینه‌های زندگی ماهانه آنان را هم پوشش نمی‌دهد. هر روز واحدهای تولیدی بیشتری تعطیل یا نیمه تعطیل می‌شوند. اعتراضات کارگران در بخش‌های مختلف به ناامنی شغلی، حقوق معوقه و انواع تضییقات و تخلفات کارفرمایان در حق آنها ادامه دارد و همه این مشکلات در بومرنگی از تداوم کرونا، بر کارگران ایرانی در حال تحمیل است. اما سوال مهم در این تصویر کلی از زندگی کارگران ایران، آن است که در شرایطی که انواع و اقسام مشکلات بر سر کارگران در حال بارش است، اولویت اصلی برای ارائه برنامه حمایتی از کارگران در وضع فعلی و برای گذر از دوره کرونا چیست؟ 

به کارگران کالا بدهید
در شرایطی که مشکلات فراوان معیشتی همزمان با تورم فزاینده، تداوم تحریم‌ها و رکود کرونایی به کارگران تحمیل می‌شود، قیمت ارزاق اساسی از قبیل گوشت، برنج، روغن، تخم مرغ، رب و دیگر نیازهای اولیه غذایی، سیر صعودی عجیبی را به خود گرفته است. در این شرایط به نظر می‌رسد لازم است دولت با مداخله خود از این ارزاق اساسی، قیمت‌زدایی یا کالازدایی کند. داود اخوان (نماینده کارگران در هیات‌های حل اختلاف ادارت کار) اولویت اصلی برای حمایت اجتماعی دولت از کارگران را توزیع کالاهای اساسی بین کارگران کل کشور می‌داند و به ایلنا می‌گوید:«کارگران امروز دیگر پول نقدی نمی‌خواهند. آنها اجناس و ارزاق را به شکل مستقیم می‌خواهند. در این وضعیت عجیب و بسیار سختی که کارگران کشور در آن گیر افتاده‌اند، تامین نیازهای اساسی زندگی آنها از سوی دولت، مهمترین اولویت عملی باید باشد.

در واقع، امروز کارگران دیگر قدرت خریدی ندارند. دولت باید هرچه سریعتر، کالاهای مهم زندگی را برای بقای کارگران به آنها اختصاص دهد.» به نظر می‌رسد با توجه به مختصات فعلی اقتصاد کشور و تضعیف شدید معیشتی این پیشنهاد راه‌حل مناسبی باشد. در زمانه‌ای که کشور از یکسو با تحریم و محدودیت کالا موجه است و از سوی دیگر، کرونا معیشت همه کارگران را تضعیف کرده است، به نظر می‌رسد همچون تجربه بسیاری از کشورهای جهان، دولت اگر می‌خواهد از کارگران حمایتی صورت دهد باید به شکل توزیع کالا از طریق تعاونی‌ها و شبکه فروشگاه‌های سراسری کشور باشد. 

رایگان و برای همه کارگران
اما شکل و شیوه توزیع کالاهای اساسی بین کارگران کشور و خانواده‌های آنها موضوع دیگری است که کارگران معتقدند در رفع نیازهای آنها در دوره بسیار سخت کرونا، تحریم و تورم اهمیت اساسی دارد. اگر به شیوه توزیع کالاها بین کارگران توجهی صورت نگیرد، احتمالا هرگونه اقدام حمایتی دیگر، بیشتر تبلیغاتی و شعاری خواهد بود. البته سخن گفتن از شکل و شیوه توزیع کالا در بین کارگران کشور، در صورتی معنادارتر است که اصلا دولت اراده‌ای برای اختصاص کالا به کارگران و خانواده‌هایشان داشته باشد و شواهد نشان می‌دهد کارگران همچنان بر این تقاضا و مطالبه خود مصرند.

فتح الله بیات (رئیس اتحادیه کارگران قراردادی و پیمانی کشور) درباره ضرورت و شکل توزیع کالاهای اساسی بین کارگران می‌گوید:«امروز کارگران ایران در شرایط بسیار سختی به‌سر می‌برند؛ به‌طوری‌که حداقل دستمزد فعلی فقط نیازهای اساسی حدود ده روز زندگی یک کارگر را پوشش می‌دهد. در چنین شرایطی فکر می‌کنم سبد معیشت خانوارهای کارگری باید به شدت تقویت بشود؛ چون جان و بقای کارگران در خطر است. بهترین راه برای توزیع کالاهای اساسی بین همه کارگران به شکلی است که جامع باشد و هیچ کارگری محروم نماند و دولت مهمترین نهادی است که می‌تواند و باید این کار را انجام دهد.»

به نظر می‌رسد بقیه فعالان کارگری نیز با این درخواست و اولویت آن در شرایط فعلی موافقند. آنها می‌گویند که وضعیت به گونه‌ای است که مهمترین اولویت کارگران کشور، تامین نیازهای اولیه معیشتی در حد ادامه بقا است.  کاظم فرج اللهی (کارشناس کار و فعال مستقل کارگری) نیز  می‌گوید: «دولت باید در شرایط اسفناک فعلی به کارگران، کالا بدهد. تجربه بن کالا، مسائلی را ایجاد خواهد کرد. اگر دولت به کارگران به‌طور مستقیم و رایگان کالا بدهد، به لحاظ اقتصادی نیز به سود اقتصاد کشور است؛ چون تورم هم ایجاد نخواهد کرد و حجم نقدینگی را افزایش نمی‌دهد. امکان سوءاستفاده هم در این شکل از توزیع مستقیم کالا، تقریبا اندک است. اما نکته مهم و حایز توجه، این است که کالاها باید به‌طور رایگان و مشمول همه کارگران و خانوده آنها در کشور باشد.» با بررسی نظرات کارگران در خصوص ضرورت توزیع کالاهای اساسی و نیز شیوه رایگان و همگانی برقراری حمایت اجتماعی از کارگران در شرایط اقتصادی نامساعد فعلی، می‌توان شکلی از اتفاق نظر را بین فعالان کارگری و نمایندگان تشکل‌های آنان مشاهده کرد. به هر حال امروز توزیع کالاهای اساسی برای کارگران به شکل رایگان همگانی مهمترین تقاضا و پیشنهاد کارگران کشور برای حمایت از آنها در زمانه کروناست. با این حال قطب اصلی اجرای این برنامه، سیاست‌ها و تصمیمات دولت است. 

وابستگی نیمی از جمعیت کشور به کالاهای اساسی
با وجود اینکه طی ماه‌های گذشته کارگران و فعالان کارگری بارها بر این نکته تاکید کرده‌اند که زندگی و موجودیت کارگران در مثلث تورم فزاینده، تحریم شدید و کرونای مرگبار، در حال تضعیف و نابودی هرچه بیشتر است، دولت با گذشت هشت ماه هنوز پاسخ مشخصی به این مطالبه کارگران نداده است. کارگران، اعم از فعالان مستقل، نمایندگان تشکل‌ها و کارشناسان کار و کارگری، امروز معتقدند به‌رغم اینکه کارگران در کشور، مشکلات ساختاری و بلندمدت بسیاری دارند اما اگر اولویتی برای رسیدگی فوری به وضعیت کارگران در وضعیت اضطراری فعلی وجود داشته باشد، تخصیص و توزیع کالاهای اساسی بین همه کارگران است.

امروز طبق آمارهای سازمان تامین اجتماعی بیش از ۴۵ میلیون نفر از مردم ایران، کارگران و خانوارهای آنها هستند؛ خانوارهایی که به دستمزد و توان خرید کارگر و نان‌آور خانواده خود به طرق گوناگون وابسته‌اند. در واقع بیش از نیمی از جمعیت کشور، امروز نیازمند حمایت فوری و رایگان در قالب اعطای کالاهای اساسی هستند.دولت اما تاکنون فقط در یک مرحله و به دو صورت نقدی و وام یا اعتباری یعنی خرید محدود، وجهی اندک را در همان اوایل بروز کرونا به حساب برخی خانوارها واریز کرده یا به افراد اختصاص داده است. اولا این بسته حمایتی، بسیار محدود و فقط در یک مرحله بوده است. ثانیا این بسته یا صورت نقدی و در شکل وام بود که بعدا از خانواده‌ها بازپس گرفته خواهد شد و در شکل اعتباری نیز بسیار محدود بود. ثالثا دولت برنامه خاصی که به‌طور هدفمند و ویژه، کارگران کشور را مورد حمایت قرار دهد، نداشته است.

در نتیجه باتوجه به تورم شدید، بی‌ثباتی قیمت‌ها و تضعیف توان معیشتی و دستمزدی کارگران در اقتصاد کرونازده فعلی کشور، به نظر نمی‌رسد حمایت چندان موثری برای حفظ زندگی و معیشت کارگران کشور، طراحی و اجرا شده باشد. با این وصف، در حال حاضر با گذشت چندماه از ادامه کرونا و تشدید اثرات منفی آن، کارگران بیش از هر زمان دیگری در تاریخ پس از جنگ تحمیلی در کشور، به کمک فوری و کالایی دولت برای ادامه معاش خود و خانواده‌شان نیاز دارند. اما تاکنون دولت، به رغم بحث‌های جسته و گریخته، تقریبا هیچ برنامه‌ای برای اختصاص و توزیع کالاهای اساسی برای کارگران نداشته است. این در حالی است که طبق تخمین‌ها و گمانه‌های کارشناسان اقتصادی، وضعیت کارگران در فصل پاییز و زمستان بسیار نامناسب‌تر از بهار و تابستان سال ۹۹ خواهد بود.