زعفران، گیاه دارویی و ادویه مهمی است که از زمان‌های قدیم تاکنون کشت می‌شود. این گیاه سال‌هاست که در صنایع غذایی، نساجی و دارویی به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته است. که کیفیت آن با توجه به منطقه‌ای که در آن کشت می‌شود و نوع آب و هوا متفاوت است. امروزه ، گرم زعفران معادل گرم طلا در بازارهای جهانی است و از این جهت کشورهایی که زعفران تولید می‌کنند با صادرات این محصول، ورودی ارزی قابل توجهی دارند. متاسفانه، بخش اعظم تولیدات کشورمان به صورت خام از کشور خارج شده و با بسته‌بندی و برند دیگر کشورها در بازار جهانی به فروش می‌رسد.
تاریخچه زعفران
برخی شواهد حاکی از آن است که نخستین مکان تولید زعفران منطقه مدیترانه شرقی است. بنابر گزارشات زعفران در ایران و منطقه کشمیر هند برای قرن‌ها کشت می‌شده است. سپس مغول‌ها زعفران را به چین، اعراب به اسپانیا و صلیبی‌ها به اروپای غربی وارد کردند. در تمدن‌های یونان، روم و مصر باستان از زعفران برای مصارفی مانند رنگرزی، عطرسازی، داروسازی و پخت و پز استفاده می‌شد. طیق شواهد ثبت شده است که کلئوپاترا از عطر ساخته شده از زعفران استفاده می‌کرد. در خاورمیانه، زعفران حداقل ۴۰۰۰ سال است که زعفران به عنوان طعم دهنده معطر، عطر، رنگ، دارو و حتی یک ماده تقویت کننده جنسی استفاده می‌شود. تاجایی که، در گذشته ارزش زعفران را با طلا یکی می‌دانستند.
در چه کشورهایی زعفران کشت می‌شود؟
در حال حاضر این ماده ارزشمند در مناطق زیر، کشت و به بهره‌برداری می‌رسد:
• آسیا (کشورهای ایران، آذربایجان، هند، پاکستان و چین)
• اروپا (کشورهای یونان، ایتالیا، فرانسه و اسپانیا)
• شمال آفریقا (مراکش و مصر)
کاربردها و اهمیت زعفران
رنگرزی
در گذشته زعفران در رنگرزی پارچه و نخ فرش کاربرد فراوانی داشته است، چرا که قدرت رنگ دهی بسیار بالایی دارد و رنگ زرد روشن دلپذیری به پارچه می‌دهد. اما، امروزه به دلیل گران بودن استفاده از زعفران به شدت کاهش یافته و از آنجایی که رنگ های مصنوعی بسیار ارزان‌تر هستند، جایگزین مناسبی برای این ماده در صنعت شدند.
ساخت دارو
از زعفران هم در طب مدرن و هم در طب عامیانه به عنوان دارو استفاده می‌شود، چرا که این ماده، اشتهاآور، خلط آور و محرک قوای جنسی است. در بیماری‌هایی مانند بی اشتهایی، برونشیت، سیاه سرفه، سوء هاضمه و بی خوابی نیز این ماده تاثیر بسزایی دارد.
تهیه خوراکی‌ها
زعفران در صنایع غذایی کاربرد گسترده‌ای دارد. از سوپ گرفته تا کباب و غذاهای گوشتی، انواع شیرینی‌ها، رنگ برای خمیر پاستا، پنیر، کره، سوسیس، سالامی و بسیاری از نوشیدنی‌های سرد و گرم همه کاربردهایی از این ماده خوراکی است.
آب و هوای مناسب برای رشد زعفران
پیازهای این گیاه در برابر یخبندان مقاوم‌اند. ولی گل‌های زعفران به شدت نسبت به سرما حساس می‌باشد تا جایی‌که بارش باران در این دوره کیفیت محصول را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. گیاه زعفران خاک‌های شنی سست، بدون سنگ و دارای زهکشی مناسب را ترجیح می‌دهد .علاوه بر آن کمی آهک و رس به رشد بهتر این گیاه کمک می‌کند.
کاشت زعفران
برای رشد گیاهان و از بین بردن علف‌های هرز بخصوص در سال اول کشت زعفران باید جنس خاک برای کاشت زعفران بسیار مناسب باشد. معمولا خاک کشت را یک سال قبل بدون کاشت محصول رها می‌کنند و سال آینده زمین را ۴ الی ۷ بار شخم زده و تا زمان کاشت چنگک می‌زنند. در کشور ما کاشت در نیمه دوم مرداد و شهریور انجام می‌شود. پیازهای جوانی که از پیازهای کاشت قدیمی تشکیل شده‌اند به عنوان بذر استفاده می‌شوند. این بنه‌ها با دقت در عمق ۱۲-۱۵ سانتی‌متری در خراش باز شده توسط گاوآهن، رها می‌شوند. در حین کاشت، چند کارگر خط شخم را تمیز می‌کنند، یک کارگر پیازها را می‌کارد و یک کارگر به آن‌ها کود سوخته باغچه می‌پاشد. بنابراین، یک کاشت خوب در عمق مساوی انجام می‌شود. فاصله بین ردیف‌ها ۱۰-۲۰ سانتی‌متر و ردیف‌ها ۸-۱۰ سانتی‌متر است.
نظرات