اوایل سال ۱۳۹۵ بود که ملامحمد اختر منصور برای مدت دوماه در ایران اقامت کرد. جدای از آن که این سفر و اقامت دوماهه به چه منظور انجام شده بود، اصل خبر حکایت از آن داشت که میان دو طرف ارتباطات و گفتگوهایی در جریان بوده است. اختر منصور چند روز بعد از ترک ایران در اردیبهشت ۱۳۹۵ با حمله‌ی آمریکایی‌ها کشته شد .با این حال ارتباط و گفتوگو میان ایران و طالبان ظاهراً ادامه یافت. تا آنکه در دی ماه این سال با انتشار خبر سفر یک هیئت طالبان به تهران و به دنبال آن سفر معاون وزیر خارجه و نیز دبیر شورای امنیت ملی ایران به کابل پرده از میان افتاد و خبر آن علنی شد.
مهم‌ترین دلیلی که علی شمخانی درباره‌ی سفر خود و ایجاد ارتباط میان ایران وطالبان عنوان کرد ان بود که: «محور اصلی مذاکره با طالبان نابودی داعش است». وی همچنین در این‌باره گفت: «ایران سیاست نابودی داعش و خروج نظامیان آمریکایی و ناتو از افغانستان را دنبال می‌کند.» (اطلاعات ۹۷/۱۰/۰۶)
اما از آنجا که در اوایل سال ۱۳۹۵ و به‌ویژه قبل از آن هنوز خطر داعش به‌طور خاص در افغانستان هنوز تا به آنجا مطرح نشده بود که ایجاد ارتباط میان ایران و طالبان با این هدف و منظور صورت گرفته باشد، چنین به نظر می‌رسد که بیشتر هدف دوم یعنی بیرون راندن نیروهای آمریکایی و ناتو از افغانستان مد نظر بوده باشد.
با آنکه درباره‌ی اهداف دو طرف از این مذاکرات تاکنون اطلاعات چندانی منتشر نشده است، اما چند ملاحظه زیر به نظر قابل تأمل است:
۱. بیرون راندن آمریکایی‌ها و ناتو درحالی از سوی مقامات ایرانی هدف گفتوگو با طالبان عنوان می‌شود که در همان حالی که نمایندگان آن‌ها با مقامات ایرانی درحال گفتوگو هستند، با مقامات آمریکایی نیز مذاکرات متعددی را دارند و در مذاکرات ابوظبی با شرکت آمریکا، عربستان، امارات و پاکستان شرکت کردند.
۲. از سوی دیگر، مذاکره با آمریکایی‌ها درحالی از سوی طالبان در حال انجام است که این گروه دلایل امتناع از گفتوگو با مقامات دولت افغانستان را وابستگی آن‌ها به آمریکا عنوان کرده است. به گفته‌ی ذبیح الله مجاهد، سخنگوی این گروه: «پروسه‌ی جعلی که درباره‌ی انتخابات به‌راه انداخته شده است برنامه و هدف آمریکایی است. آمریکا که به افغانستان حمله کرد و آن را اشغال کرده است نمی‌تواند به‌طور مستقیم بر افغان‌ها حکومت کند و برای این کار چارچوبی ساخته است که براساس آن عده‌ای را در نتیجه‌ی انتخابات جعلی به قدرت رساند تا اهداف امریکایی را در افغانستان تأمین کرده و از منافع امریکا حفاظت کند... . همان‌گونه که ما در عرصه‌ی سیاسی تلاش‌های آمریکایی‌ها را ناکام کرده‌ایم در عرصه‌ی سیاسی و اجتماعی هم پروسه‌های آن‌ها را خنثی خواهیم کرد.»
سخنگوی طالبان در این مصاحبه حل مشکل افغانستان از راه نظامی را رد کرده و می‌گوید: «ما بارها به آمریکایی‌ها گفته‌ایم که جنگ راه حل نیست و این‌ها نمی‌توانند در جنگ پیروز شوند و شکست خواهند خورد؛ ازاین رو راه‌های معقول دیگری را بیازمایند، پس اگر امریکایی‌ها بخواهند از راه‌های دیگر غیر از جنگ وارد شوند ما آمادگی آن را داریم.»
این درحالی است که بنا به گفته‌ی مارک لوکاک، معاون دبیر کل سازمان ملل متحد در چهار سال گذشته (منتهی به سپتامبر ۲۰۱۸) چهل هزار غیر نظامی در افغانستان کشته و زخمی شده است (خبرگزاری آریانا) که عمده‌ی این تلفات دراثر حملات نیروهای طالبان رخ داده است.
بنا به گزارش سازمان ملل درگیری‌های نظامی میان نیروهای دولتی و مخالفان آن‌ها تنها در شش ماهه‌ی نخست سال پیش میلادی، موجب کشته شدن ۱۶۹۲ تن و مجروح شدن ۳۴۳۰ غیر نظامی شد. (آریانا)
۳. گفتگو و تلاش برای حل مشکلات افغانستان که رابطه‌ی تنگاتنگی با امنیت ملی ایران دارد، نه تنها پسندیده بلکه ضروری و واجب است. اما باید این گفت‌وگوها در شرایطی پیش برده شود که برای مقابله با نفوذ و حضور نیروهای غربی در افغانستان از ماهیت طالبان غفلت نشود. پیشینه‌‌ی عملکرد طالبان پیشینه‌ای بس سیاه و تاریک است. خطر طالبان در برخی موارد حتی شاید بیش از داعش نیز باشد. در نظر داشته باشیم که داعش به‌دنبال خلافت منطقه‌ای است درحالی که طالبان در پیِ تشکیل امارت اسلامی در سراسر دنیاست. طالبان در طول سال‌های قبل و بعد از به قدرت رسیدن در افغانستان و نیز بعد از سقوط از قدرت در داخل خاک آن کشور و نیز نقاط دیگر، خون بسیاری از افغان و غیر افغان از زن و مرد و کودک و جوان را بر زمین ریخته است. گناه برخی از این افراد حضور در پای صندوق‌های رأی و یا نشستن بر روی صندلی مدرسه بوده است.
ایران و طالبان
محمود عِمرانی
نشریه ایران فردا
