زلزله و درد فراموشی

سلام نو – سرویس اجتماعی: زلزله 5.2 ریشتری که آذر ماه سال 96 باعث لرزیدن پایتخت شد آن قدر اتفاق مهمی بود که تا هفته ها فضای رسانه ای را داغ کرده بود. زلزله ای در همین حد بارها و بارها دیگر شهرها را لرزانده بود اما آن چنان خبرساز نشده بود. از بحث تبعیض در این زمینه اگر بگذریم تهران با ساختمان های بلند و بافت شهری نامناسب در بسیاری از قسمت هایش این نگرانی جدی را ایجاد می کند که در صورت بروز زلزله با ریشتر بالا چگونه می توان با بحران احتمالی مقابله کرد؟

به گزارش سلام نو، تنها پس از گذشت چند ماه این ماجرا به کلی فراموش شد. چرایی این مساله سوال بی پاسخی است که نمی توان برای آن جوابی یافت. آیا برای نگرانی های آن روزها یا برای ناتوانی در مدیریت بحران احتمالی تدبیری اندیشیده شده است؟

ایران به عنوان یکی از مناطق زلزله خیز جهان مستعد بروز ناگهانی زمین لرزه است. تقریبا در بیشتر نواحی کشور امکان زلزله وجود دارد. زمین لرزه با قدرت بالا به دلیل تمرکز جمعیت در پایتخت و تک بعدی بودن آن یعنی حضور اکثر قطب های کشور در تهران توان آن را دارد که یک فاجعه اسفبار به وجود بیاورد. این را بگذارید کنار بیش از سی درصد بافت فرسوده تهران که فراموش شده است. تهران به عنوان یکی از پرتراکم ترین قسمت های جهان تعداد زیادی از از مولفه های ایمنی را قربانی کرده است.

بهرام عکاشه، پدر زلزله شناسی ایران معتقد است تهران، استعداد زلزله ۷ و نیم تا ۸ ریشتر را دارد. او می گوید: مناطق ۱، ۲ و ۳ بیشترین آسیب را از فعال شدن احتمالی گسل های شمال شهر می بینند و مناطقی چون۷، ۹ ،۱۱ و ۱۷نیز به دلیل داشتن بافت فشرده، از آسیب جدی برخوردار می شوند. گسل مشا - فشم و گسل ری، دو گسل بزرگ تهران هستند. اگر گسل مشا - فشم فعال شود، بخشی از منطقه ۳ و ۴ و تمام منطقه ۱ صدمات جدی خواهند دید. فعالیت گسل‌ ری نیز به مناطق ۹ تا ۲۰ لطمه خواهد زد. شمال و جنوب تهران به شدت زلزله‌خیز هستند و به جرات می توان گفت که چند هزار گسل از مناطق حومه تهران، کرج و قزوین به سمت شرق ادامه دارد. رودهن، بومهن، فیروز کوه، ورامین، پیشوا، جوادآباد، پرند، رباط کریم، شهریار، ملارد و ماهدشت و فشم از مناطق به شدت خطر پذیر هستند و اگر به تاریخ نگاه کنیم، تا کنون تهران حداقل ۱۰ بار بر اثر زلزله از بین رفته است.

وقتی مدیریت بحران نداریم ...

تصور انفجار 11 هزار کیلومتر لوله گاز در تهران و ناتوانی آتش نشانی از نجات مردم زیر آوار مانده و همچنین شرایط وحشتناک اسکان به جا ماندگان از زلزله مهیب احتمالی پایتخت دردناک است. مدیرکل بحران استانداری تهران درباره اقدامات این نهاد اظهار کرده است: "ستاد مدیریت بحران شهر تهران فعال است، در ۱۶ شهرستان استان تهران نیز هر ۲ الی ۳ شهرستان یک مدیریت واحد در نظر گرفته ایم و منطقه بندی شده اند و در صورت وقوع حادثه چادرهای بیمارستان های صحرایی برپا می شود و هماهنگی های لازم با مدیریت اورژانس و هلال احمر انجام شده است".

عملکرد ما در مدیریت بحران زلزله اخیر تهران خود گواه این بود که تا رسیدن به استانداردهای حداقلی راه بسیاری داریم. با این حال رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران می گوید نباید فقط نیمه خالی لیوان را دید. تاکنون اقدامات مثبتی در حوزه مدیریت بحران انجام شده و زیرساخت ها و بسترهای مناسبی برای مقابله با بحران احتمالی شکل گرفته است. احمد صادقی می‌گوید: در حال حاضر هر یک از مناطق 22 گانه تهران یک ستاد مدیریت بحران با مسئولیت شهردار منطقه دارند و گروه‌های 14 گانه در این ستادها نیز نماینده دارد که تحت نظارت سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران فعالیت می‌کند. علاوه بر آن سوله‌ها و پایگاه‌های مدیریت بحران نیز فعال هستند.

صادقی از رفتار نادرست مردم در هنگام زلزله گلایه دارد و معتقد است تصحیح این واکنش‌ها و رفتارها یک شبه نخواهد بود؛ بلکه باید با فرهنگ سازی و آموزش مستمر این رفتارها را اصلاح کرد.

از زلزله کرمانشاه عبرت بگیریم

زمین لرزه کرمانشاه که با تلفات زیادی همراه بود زنگ هشدار را بیش از پیش به صدا درآورد اما هنوز هم مقاوم سازی ساختمان ها در اولویت نیست. شاید بدترین درد در این بین درد فراموشی باشد. گویی هنوز هم قصد عبرت گرفتن  نداریم و کسی هنوز بر لزوم تدبیر جدی برای مقابله با این اتفاق واقف نشده است.

یک عضو سازمان نظام مهندسی می گوید استفاده از مصالح استاندارد اصلی‌ترین موضوع در ساختمان های مقاوم است و اگر مصالح غیراستاندارد یا با استاندارد پایین در آن استفاده شود عملکرد تمام نهادهای ناظر در ساخت و ساز بی‌فایده خواهد بود. نگرانی از ساختمان های بلندمرتبه تهران و همچنین اهمال در مقاوم سازی بیمارستان ها از دیگر مشکلاتی است که فردای بحران می تواند بسیار آسیب زا باشد. مرتضی اکبرپور، معاون آمادگی و مقابله سازمان مدیریت بحران کشور می گوید:  ما می‌دانیم که منابع دولت محدود است به همین دلیل به دستگاه‌ها اعلام کرده‌ایم که برنامه‌های خود را برای عبور از بحران براساس برنامه‌های توسعه تدوین کنند تا طی چند سال با اجرای برنامه‌های مدون بتوان کار ایمن‌سازی در برابر بلایای طبیعی را انجام داد.

بعد از زلزله خسارت بار بم که متاسفانه شاهد جان باختن بسیاری از هموطنانمان بودیم مقاوم سازی بناهای موجود و رعایت اصول ایمنی در ساخت و ساز جدی تر گرفته شد. شاید به همین دلیل بود در زلزله نسبتا شدیدی که حدود یک سال گذشته در این شهر آمد خسارات کمی را شاهد بودیم. شاید امروز مقاوم سازی منابع ملی منابع مالی زیادی را بطلبد ولی با توجه به ضعف غیرقابل انکار ما در بحث مدیریت بحران بدون شک این کار کم هزینه ترین راه برای مقابله با بحران های تهران بعد از زلزله است.