تبریز برای ما با انقلاب مشروطه، مقاومت، آزادی، آزادگی، ستارخان و باقرخان گره خورده است، اما تبریز شهری چند بعدی است که از جهت‌های مختلف اهمیت بسیاری برای ایران دارد.
تبریز قطب اقتصادی خطه آذربایجان و شهری است با اهمیت بالای اداری، ارتباطی، بازرگانی، سیاسی، صنعتی، فرهنگی، تاریخی و نظامی. البته تبریز حداقل در طول هزار سال گذشته همیشه شهری مهم بوده است. این شهر در ابتدای دوره صفوی پایتخت ایران و در ادامه از مهم‌ترین شهرهای آن بود. در دوران قاجار ولیعهد ایران در تبریز حضور داشت و این شهر به عنوان ولیعهدنشین ایران شناخته می‌شد. در دوران پهلوی گروهی دنبال جدایی تبریز بودند و در دوران جمهوری اسلامی بخشی از شهیرترین فرماندهان جنگی ایران از تبریز برخواستند.
به جز این تبریز مانند رشت، بوشهر و بندر عباس یکی از شهرهایی بود که نقش دروازه ارتباطی ایران با خارج از مرزها را داشت و به لطف همین موقعیت فرصت‌های خاصی را به خصوص در تجارت تجربه کرد. با این توصف‌ها اصلا عجیب نیست که بازار تبریز یکی از بازارهای مشهور و تاریخی ایران باشد.
شهر تراکتورسازی تبریز
یکی از جذاب‌ترین نقاط قوت تبریز صنایع آن است. از صنعت سیمان، نساجی، ماشین‌سازی، خودرو، داروسازی و پالایش و پتروشیمی همه و همه در تبریز فعال هستند. دو برند شناخته شده صنایع تبریز یعنی کبریت توکلی و تراکتور سازی تبریز هر کدام نماد دوره‌ای از صنعتی شدن تبریز هستند. صنعتی شدن تبریز با کارخانه خصوصی کبریت توکلی شروع شد و در دهه ۱۳۴۰ با تراکتورسازی و ماشین‌سازی تبریز وارد مرحله جدیدی شد.
اقلیم، زبان و مردم تبریز
تبریز از سمت شمال به کوه‌های پکه‌چین و عون بن علی، از سمت شمال‌شرق به کوه‌های گوزنی و باباباغی، از سمت شرق به گردنه پایان و از سمت جنوب به دامنه‌های رشته‌کوه سهند می‌رسد. تلخه‌رود یا آجی چای، رودخانه‌ای دائمی است که از دامنه‌های جنوبی کوه سبلان سرچشمه می‌گیرد و از شمال غربی تبریز می‌گذرد. در مجموع تبریز در تابستان‌های گرم و خشک و در زمستان‌های سرد است.
زبان مردم تبریز به ترکی آذربایجانی، ترکی آذری، معروف است. هر چند آن طور که زین العابدین شیروانی نقل می‌کند تا پیش از ورود زبان ترکی به منطقه، مردم تبریز به زبان آذری با گویش تبریزی سخن می‌گفته‌اند که تا حدود سده یازدهم هجری در آذربایجان رایج بوده‌است. زبان آذری از مجموعه زبان‌های ایرانی است و به گویش‌های جنوب دریای خزر و تاتی نزدیک‌تر است.
ساکنان تبریز عموما از آذری‌های ایران هستند. این قوم ایرانی از نظر ژنتیکی بیش از آن که به ترک‌های عثمانی و ترکیه امروز نزدیک باشد، با مردم گرجستان شباهت دارد. گرجستان نیز تا چند صد سال قبل بخشی از امپراتوری ایران بود.
تبریز قلب تپنده فرهنگ، دین و سیاست ایران
تبریز تا امروز هنرمند، فیلسوف، عالم دینی و اهل فرهنگ بسیاری را پرورش داده، چهره‌هایی که برگ‌هایی زرین از تاریخ ایران را به خود اختصاص داده‌اند.
حاج میرزا حسن‌خان رشدیه مبدع مدارس مدرن ایرانی یکی از این افراد است. اگر امروز دختران و پسران ایران آموزش مدرن دارند قطعا مدیون رشدیه و افکار مترقی او هستند. سید محمدحسین طباطبایی معروف به علامه طباطبایی مفسر و فیلسوف و شیخ عبدالحسین امینی صاحب کتاب الغدیر از جمله علمای نامی تبریز هستند.
سید حسن تقی‌زاده سیاستمدار و محقق، محسن هشترودی ریاضیدان، حسین کاظم‌زاده نویسنده و سید محمدحسین شهریار شاعر نامدار ایران نیز از دیگر مشاهیر تبریز هستند.
به جز این تبریز همیشه از کانون‌های مهم سیاسی ایران بود. حسن پیرنیا، مشیرالدوله، سیاستمدار، حقوقدان، تاریخ‌نگار ایرانی و نخست‌وزیر ایران در اواخر عهد قاجار و موسس مدرسه علوم سیاسی، معین الوزرا میرزا رضا خان ارفع، نامزد جایزه صلح نوبل، سیدمصطفی عدل، حقوقدان برجسته، و ستارخان و باقرخان از جمله سیاستمدارن برجسته تبریز هستند.
تبریز شهر خانه‌های تاریخی
گل سر سبد آثار تاریخی تبریز را باید بازار آن دانست. بازار تبریز با مساحت یک کیلومتر مربع بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازار سرپوشیده جهان است و شهرتی جهانی دارد. اما شهرت بازار تبریز برای امروز و دیروز نیست. چهره‌هایی چون ابن بطوطه، مارکو پولو، اولیای چلبی، یاقوت حموی، گاسپار دروویل، الکسیس سوکتیکف، ژان شاردن، اوژن فلاندن، جان کارت‌رایت، جملی کاردی، کلاویخو، رابرت گرنت واتسن، حمدالله مستوفی و مقدسی در نوشته‌های خود از بازار تبریز تمجید کرده‌اند.
مسجد کبود تبریز هم از آن آثار تاریخی است که شهرتی در خور دارد. بر اساس کتیبه‌های موجود در مسجد، این بنا در سال ۸۴۵ هجری شمسی و در زمان سلطان جهانشاه، مقتدرترین حکمران قراقویونلوها و به دستور دختر او، صالحه خانم بنا شده‌است. این مسجد هر چند به لطف جنگ‌های بسیار و زلزله آسیب زیادی دیده، اما هنوز نشانی از شکوه گذشته خود دارد.
کاخ شهرداری تبریز یکی از آثار تاریخی به نسبت معاصر این شهر است. این ساختمان در محل گورستان کوی نوبر، با نظارت مهندسان آلمانی و در زمان ریاست شهرداری ارفع‌الملک جلیلی ساخته شده است.
مسجد صاحب‌الامر یا مسجد شاه تهماسب مسجدی است که به عنوان مسجد سلطنتی شاه طهماسب یکم ساخته شد. این مسجد در دوره حمله عثمانی‌ها به طور کامل ویران شد، اما پس از عقب نشینی آن‌ها توسط میرزا محمدابراهیم، وزیر آذربایجان در زمان شاه سلطان حسین، بازسازی شد. البته این مسجد بعدها نیز در زلزله‌ها آسیب دید که به همت چهره‌هایی چون علی اکبر خان ترمیم شد.
اما یکی از نقاط قوت تبریز خانه‌های تاریخی مفصل آن است. تا سال ۱۳۸۷ خورشیدی، بیش از ۶۰۰ باب خانه تاریخی در سطح تبریز شناسایی شده بود.
خانه امیرنظام، خانه مشروطه، خانه بهنام، خانه قدکی، گنجه‌ای‌زاده، خانه استاد شهریار، خانه پروین اعتصامی، خانه شیخ محمد خیابانی، خانه حریری، خانه حیدرزاده، خانه سلماسی، خانه صدقیانی، خانه ختایی، خانه نیکدل، خانه نعمت‌زاده، خانه علوی، خانه صلح‌جو و خانه شربت‌اوغلی تنها چند خانه مشهوتر موجود در تبریز هستند.
اما اجازه ندهید جاذبه‌های تاریخی تبریز شما را از طبعیت آن غافل کند. کوه‌های آلاداغ لار که به کوه‌های رنگی تبریز مشهور هستند از جمله نقاط جذابی است که نمونه آن در دنیا انگشت شمار است. باغ فتح آباد تبریز، ائل گلی و کوه عینالی (کوه عون بن علی) چند مورد دیگر از جاذبه‌های پر شمار طبیعی تبریز هستند.
نظر شما