یزد

یزد شهری آرام در دل کویر است، شهری آرام با شهرتی به وسعت یک دنیا. شهر بادگیرها، دارالعباده، دارالعلم و دارالعمل، حسینیه ایران، شهر دوچرخه‌ها، شهر شیرینی، شهر قنات و قنوت و قناعت و شهر آتش و آفتاب، شهر امن ایران یکی از مقاصد گردشگری فوق‌العاده جذاب کشور است که حافظ میراث کهن ایران است.

یزد در دشت یزد - اردکان قرار گرفته است و به‌عنوان نخستین شهر خشت خام جهان و نخستین شهر تاریخی ایران و بیست و دومین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. یزد جایی است که تاریخ کهن زرتشتی‌ ایران به اسلام می‌رسد، جایی که آتشکده و حسینیه‌ها همسایه هستند.

معنای نام یزد

ابن بلخی در کتاب فارسنامه که در قرن ششم هجری تألیف شده، نام اصلی یزد را «کثه» نامیده و احمد بن حسین بن علی کاتب نیز در قرن نهم در کتاب تاریخ یزد نام «کثه» را تأیید نموده که معنی شهر کوچک است، زیرا در پارسی باستان این واژه به معنای کوچک است زیرا کثه در مقایسه با ایساتیس (خویدک کنونی) که شهر بزرگی بود در حومه یزد قرار داشته و کوچک بوده است.

در لغت‌نامه دهخدا نیز چنین نوشته شده است: ایزد و خدا. (ناظم الاطباء). با ایزد و یزدان هم‌ریشه است و معنی آن پاک و مقدس و درخور تحسین و آفریننده خوبی‌هاست و نام شهر یزد از آن است.

به اعتقاد تعدادی از تاریخ‌نویسان، در دوره ساسانیان، به فرمان یزد گرد اول در این محل، شهری به نام «یزدان گرد» بنا گردیده است. نام یزد از همین عنوان گرفته شده و به معنای مقدس، فرخنده و درخور آفرین است.

چنین معنایی در خور یزد است. یزد از دیرباز مرکز دین‌داران بوده است. در دوران کهن یزد مرکز زرتشتیان و در دوران پس از اسلام مرکز قشری از مؤمن‌ترین مسلمانان بوده است.

نگاهی به تاریخ یزد

منابع به دست آمده قدمت شهر یزد را به قبل‌تر از هزاره سوم پیش از میلاد می‌رساند. از منظر تاریخ‌نویسان یزد امن‌ترین شهر ایران است. علت این امر موقعیت جغرافیایی یزد است که سبب شده تا از بلایای طبیعی و جنگ‌ها و تحولات تاریخی ناگهانی در امان باشد.

در برخی از منابع اسطوره‌ای و تاریخی قدمت بناهای اولیه شهرهای مهم یزد را به دوران سلیمان پیغمبر، ابراهیم پیغمبر، ضحاک و اسکندر مقدونی نسبت داده‌اند.

آثار کشف شده از دوره ایلامی، از جمله دست افزارهای سنگی و سنگ‌نگاره‌ها و تکه سفال‌های نقش دار به دست آمده در نارین قلعه میبد، نشانگر این است که استان یزد در مسیر راه‌های باستانی ری به کرمان و پارس به خراسان قرار داشته و از سرزمین‌های دور دست مادها بوده است.

یزد در اوایل ظهور اسلام به دست مسلمانان افتاد. بعدها دیلمیان بر سرزمین‌های غرب و جنوب ایران و عراق مستولی شدند، در قرن چهارم هجری قمری عده‌ای از علویان به این ناحیه آمدند و در اینجا سکونت کردند.

در سال ۴۴۳ هجری قمری از طرف حکومت سلجوقیان شمس‌الملوک ظهیرالدین ابومنصور فرامرز برای فرمانروایی این منطقه و شهرهای اطراف برگزیده شد. حکومت وی هم‌زمان با حکومت طغرل، الب ارسلان و ملکشاه سلجوقی بود. رکن‌الدین سام، یکی از ملازمان امرای سلجوقی، در سال ۵۳۶ هجری قمری سلسله اتابکان یزد را بنیاد نهاد. نقش اتابکانی برای یزد مثل نقش کریم‌خان زند برای شیراز بوده است.

آخرین اتابک یزد نیز حاجی شاه ابن یوسف بود که در سرزمین‌های یزد و اطراف آن حکم می‌راند و در سال ۷۱۸ هجری قمری به دست امیر مبارزالدین محمد ابن مظفر، مؤسس سلسله آل مظفر از میان رفت.

در سال ۱۱۳۵ هجری قمری ایران با تهاجم طوایف افغان به رهبری محمود افغان مواجه شد. اگر چه استان یزد تحت رهبری میرزا عنایت سلطان از حمله محمود افغان در امان ماند، ولی اشرف افغان سرانجام توانست بر سراسر یزد مسلط شود. نادر شاه افشار طی چندین نبرد اشرف افغان را شکست داد و محمد تقی خان (خواهرزاده عنایت سلطان) به فرمانروایی ناحیه یزد انتخاب شد. وی و خاندان او تا آخر دوره سلطنت قاجاریه خدمات ارزنده‌ای جهت پیشرفت منطقه انجام دادند.

خیابان‌های مدرن یزد محصول دوره پهلوی اول و دوم است، زمانی که کلنگ برخی صنایع در این شهر به زمین خورد و صنعتی شدن یزد کم‌وبیش آغاز شد.

جغرافیا، اقلیم و آب هوا یزد

بخش عمده یزد زیر پوشش اقلیم‌های خشک و فرا خشک است. این مسئله و دور بودن استان یزد از سفره‌های آب وسیع، کمی مقدار بارندگی و بالا بودن میزان تبخیر عامل اصلی خشکی اقلیم این استان به شمار می‌آید.

میانگین سالانه دما از حدود ۱۰ درجه سانتی‌گراد در قلمرو جنوبی استان یزد، تا حدود ۲۳ درجه سانتی‌گراد در نواحی بیابانی و کویری متغیر است. همچنین در قلمرو این استان، اختلاف دما بین ارتفاعات و عرصه‌های کویری زیاد و دامنه‌ای حدود ۲۵ درجه سانتی‌گراد را در بر می‌گیرد.

شهر و استان یزد از خشک‌ترین مناطق ایران هستند. عمده‌ترین کویرهای استان یزد شامل کویر سیاه‌کوه، کویرریگ زرین، کویرالله آباد، کویر ساغند، کویر دره انجیر، کفه مهدی آباد، کویر مروست، کویر ابرکوه و کفه تاغستان است.

جاذبه‌های تاریخی

نکته جالب درباره آثار تاریخی شهر و البته استان یزد آن است که شما از آتشکده تا مسجد و حسینیه تنوع کم‌نظیری از آثار تاریخی را مشاهده می‌کنید، تنوعی که کم‌نظیر است.

آتشکده ورهام

این اثر از آثار تاریخی یزد بسیار مشهور است. آتشکده ورهام مکانی برای محافظت از آتش مقدس زرتشتیان به شمار می‌رود. این آتش که آتش ورهاl یا بهرام خوانده می‌شود حدود ۱۵۰۰ سال است که فروزان است و آتشd جاودان به حساب می‌آید. گردشگران می‌توانند از پشت شیشه این آتش مقدس را مشاهده نمایند. آتشکده ورهام در یزد و خیابان آیت الله کاشانی واقع است. آتشکده یزد معماری دوره هخامنشی را به یاد می‌آورد.

آدرس: یزد - شهر یزد - بلوار آیت الله کاشانی

مسجد جامع یزد

یکی از زیباترین و شکوهمندترین جاذبه‌های تاریخی شهر یزد، مسجد جامع است. بنای مسجد جامع در قرن ششم هجری قمری ساخته و در طی سال‌های مختلف بازسازی شده است. این بنا دارای هفت ورودی مختلف است که برخی از آن‌ها به کوچه و بازارچه‌های یزد راه دارد. مسجد جامع یزد متشکل از یک ایوان مرتفع، صحنی بزرگ، دو شبستان، دو گرم خانه، دو پایاب و گنبد خانه است.

آدرس: یزد - خیابان امام خمینی (ره) - مقابل برج ساعت - انتهای خیابان مسجد جامع

قنات زارچ

قنات زارچ قدیمی‌ترین و طولانی‌ترین قنات جهان است و قدمت آن به بیش از ۳۰۰۰ سال می‌رسد. طول این قنات در حدود ۱۰۰ کیلومتر و تعداد چاه‌های آن بیش از ۲۰۰۰ حلقه است. شواهد موجود زمان ساخت این قنات را پیش از ورود اسلام به ایران نشان می‌دهد. قنات زارچ برخلاف دیگر قنات‌های اطراف آن که مقطعی دایره و بیضی شکل دارند، مربعی است و سه شاخه زیر زمینی جدا دارد. شاخه‌های آب شیرین قنات امروزه خشک شده‌اند و در حال حاضر تنها شاخه آب شور آن به طول ۷۲ کیلومتر آب دارد.

آدرس: ۲۰ کیلومتری شمال غربی یزد

مجموعه امیرچخماق

از جمله آثار تاریخی یزد و جاذبه‌های گردشگری این شهر میدان امیرچخماق است. این اثر تاریخی را می‌توان نسخه کوچک میدان نقش جهان دانست. قدمت این اثر باستانی از آثار تاریخی یزد به قرن ۹ بازمی‌گردد. میدان امیرچخماق شامل تکیه، آب انبار، مسجد و بازار است. میدان امیرچخماق یکی از آثار تاریخی معروف یزد است.

آدرس: یزد - خیابان امام خمینی (ره) - میدان امیرچخماق

جاذبه‌های طبیعی

اگر فکر می‌کنید جاذبه‌های طبیعی یزد تنها به کویر خلاصه شده سخت در اشتباه هستید. یزد به جز کویرهای جذاب جاذبه‌های دیگری نیز در بقچه خود دارد.

تالاب پساب

تالاب پساب یزد به دلیل قرار گرفتن در دل کویر و میان ماسه‌های روان، توجه گردشگران را به خود جلب می‌کند. این تالاب در اثر رهاسازی آب‌های تصفیه‌خانه یزد به وجود آمده است و گرداگرد آن را نیزارها پوشانده‌اند. بهترین زمان برای بازدید از این تالاب در فصل‌های بهار و پاییز است. در اطراف این تالاب، سافاری از تفریح‌های محبوب میان گردشگران به شمار می‌رود.

کوه عقاب

کوه عقاب یزد که با نام عقاب کوه نیز معروف است، از زیباترین جاذبه‌های طبیعی در اطراف یزد به شمار می‌رود. شهرت این کوه به دلیل شکل ظاهری و همین طور تنها بودن آن است. زمین‌های اطراف عقاب کوه هموار هستند که همین مطلب بر زیبایی و شکوه این کوه تنها می‌افزاید. ارتفاع این کوه در حدود ۲۰۰۰ متر از سطح دریا است و نام آن در فهرست آثار ملی ایران به چشم می‌خورد.

چشمه تامهر

چشمه تامهر در نزدیکی شهر تفت در منطقه‌ای سرسبز قرار دارد و از شهر یزد دور است، اما به نوعی بخشی از حاشیه شهر یزد حساب می‌شود. اطراف این چشمه پر از میوه‌های رنگارنگ و درختان سرسبز است. چشمه تامهر در نزدیکی روستای اسلامیه قرار گرفته است و چشم‌اندازی زیبا از کوه عقاب دارد. این چشمه تنها در فاصله اسفند تا مهر آب دارد و نام‌گذاری آن به این نام نیز به همین دلیل است.

سوغات یزد

سوغات یزد شبیه اصفهان و شیراز بسیار خوشمزه و دلچسب است و شما را وسوسه می‌کند تا سری به این شهر کویری بزنید و در کنار خوردن خوشمزه‌ترین خوراکی‌های ممکن چند یادگاری هم بخرید.

کیک یزدی

امکان ندارد کسی تابه‌حال اسم کیک یزدی را نشنیده باشد. کیک یزدی را علاوه بر شهر یزد می‌توان تقریبا در تمامی شهرهای ایران پیدا کرد. البته کیک یزدی در یزد با کیک یزدی مرسومی که می‌شناسید متفاوت است.

قطاب

مگر می‌شود از یزد گفت و از قطاب نگفت؟ لایه خارجی قطاب یزدی با روغن سرخ می‌شود و درون آن به شکر آغشته شده و پودر هل هم عطر و طعم مضاعفی را به آن افزوده است.

پشمک

همه جای دنیا پشمک پیدا می‌شود، اما پشمک یزدی به‌خاطر مواد استفاده شده در آن از محبوبیت خوبی برخوردار است و با شیرینی خود مشتریان بسیاری را عاشق خود کرده است.

ترمه

ترمه یکی از نمادهای یزد است. در نقاط مختلف یزد می‌توان ترمه‌های مختلف با رنگ بندی و نقش های متنوع پیدا کرد؛ ترمه‌هایی که رنگ و بوی فرهنگ یزد را دارند.

راه‌های دسترسی

یزد با توجه به اهمیت گردشگری و اهمیتی که از منظر اقتصادی و صنعتی برای کشور دارد دسترسی بسیار مناسبی دارد. شما تقریباً از تمام شهرهای بزرگ با هواپیما و قطار و از شهرهای دیگر با اتوبوس، تاکسی یا خودروی شخصی می‌توانید خود را به یزد برسانید.

فرودگاه بین المللی شهید صدوقی یزد با کد AZD یاتا و OIYY ایکائو، در دهستان فجر و فاصله ۱۰ کیلومتری از مرکز شهر یزد قرار دارد.

آدرس فرودگاه بین المللی یزد: آزادگان، بلوار ولایت

ایستگاه راه آهن یزد مهم‌ترین ایستگاه استان است. خطوط اصلی ایستگاه راه آهن یزد در مسیر تهران- بندرعباس، تهران- کرمان، تهران- زاهدان و بافق- مشهد قرار دارند.

آدرس ایستگاه راه آهن یزد: بلوار حمیدی، میدان راه آهن یزد

ترمینال غدیر یزد در شمال غرب شهر یزد واقع شده و در مسیر بسیاری از شهرهای ایران مسافر جا به جا می‌کند. ترمینال یزد در بیرون از شهر واقع شده و به وسیله اتوبوس و تاکسی قابل دسترس است.

آدرس ترمینال غدیر یزد: جاده خضر آباد، ابتدای بلوار صنعت، پایانه الغدیر