سلام نو – سرویس اقتصادی: التهاب اقتصادی در سال 97 و نوسانات ارزی در کنار افزایش سرسام آور قیمت کالاهای مصرفی باعث شد خیلی ها مدافع توزیع مجدد کوپن شوند. با این حال در این زمینه موافقت و مخالفت های زیادی از سوی اقتصاددان های مختلف مطرح شد.
به گزارش سلام نو، واژه کوپن برای بسیاری از مردم یادآور روزهای سخت دفاع مقدس است. در آن روزها کوپن برای کلاهای اساسی مردم در زمان بحران کمک زیادی به معیشت مردم می کرد. اگرچه کم نیستند کسانی که توزیع کوپن حتی در دوران جنگ را هم به دلایل اقتصادی مختلف از جمله ایجاد رانت و نابرابری نادرست می دانند. با این وجود در چند وقت اخیر با این استدلال که در حال حاضر شرایط اگر از دوران جنگ بدتر نباشد بهتر هم نیست بحث توزیع کالابرگ های الکترونیکی که عملا کارکرد کوپن دارند، بیش از پیش مطرح شده است.
در دوران دفاع مقدس اقلام زیادی همچون بنزین، قند و شکر، روغن، برنج، پنیر، گوشت و مرغ، صابون و مواد شوینده و ... از طریق گوپن توزیع می شد. بهزاد نبوی که آن روزها سرپرست ستاد بسیج اقتصادی بود در دفاع از این طرح گفته است: حتی کشورهای غربی هم از چنین روش‌های تجربه شده‌ای در دوران جنگی استفاده می‌کردند. با این وجود آقای بنی‌صدر و برخی از دوستانشان با اعمال فشار به دولت مدعی بودند که همه کالاها در انبار‌ها وجود دارد و این دولت به دنبال ایجاد روش کمونیستی برای اداره مملکت است که این مدعیات به هیچ عنوان صحت نداشت.
چاپ برگه های جعلی کوپن و فراتر از آن جعل کوپن های باطل شده و سر در آوردن آن در بازار سیاه یکی از مهم ترین مشکلات دولت جنگ در آن روزها بود. مشکلی که امروز با الکترونیکی شدن کالابرگ یا همان کوپن های الکترونیکی حل می شود. اما این تنها مشکل اقتصاد کوپنی نیست.
حسین سلاح ورزی که در سابقه اش نائب رئیسی اتاق بازرگانی ایران دیده می شود با اشاره به شکست اقتصاد کوپنی در دنیا گفته است: با توجه به تجارب گذشته در ایران و سایر کشورهای جهان نمی‌توان انتظار داشت از دل اقتصاد کوپنی یک طرح موفق بیرون آید.
موسی غنی نژاد از چهره های برجسته اقتصادی و از مدافعان پروپاقرص بازار آزاد بازگشت به اقتصاد دهه 60 را اشتباهی استراتژیک می داند. او در یادداشتی نوشته است: این چه منطقی است که گفته می‌شود، چون در شرایط جنگی به سر می‌بریم باید اقتصاد را دولتی‌تر کنیم؟ این کاملاً خلاف عقل سلیم است. از قضا، دولت باید اقتصاد را بازتر و آزادتر کند که تولیدکنندگان تولیدشان را بیشتر کنند و اقتصاد نیز آسیب‌پذیری کمتری در مقابل تحریم و محاصره اقتصادی داشته باشد. بنابراین در این شرایط باید به تولید داخلی تکیه کنیم. اگر همچنان سیاست تثبیت قیمت و سرکوب بازار ادامه یابد، تولید داخلی بدون ضربه دشمن بیرونی از بین می‌رود. یعنی سیاست‌های تثبیتی، لشکر اقتصاد ایران را نابود می‌کند. تصور من این است که مدافعان این سیاست‌ها نه‌فقط به منطق اقتصادی توجهی ندارند، بلکه به عقل سلیم هم بی‌اعتنا هستند.
کم نیستند کارشناسانی چون غنی نژاد که اقتصاد کوپنی را به منزله اعلان جنگ به تولیدکنندگان می دانند. با این حال در نقطه مقابل این دیدگاه برخی معتقدند در شرایط خاص اقتصادی کشور کوپنی کردن کالاهای اساسی می تواند تا حدی فشار را از اقشار ضعیف تر کم کند. حسین راغفر به عنوان یکی از اقتصاددان های نهادگرا گفته است: این کار کالاها و حداقل‌های مورد نیاز جامعه را تضمین می‌کند و در غیر اینصورت با وجود فسادهای گسترده امکان اصلاح وجود ندارد. بنابراین بهترین روش، سهمیه بندی کالاهای اساسی از سوی دولت است.
با این وجود برخلاف گفته های چند وقت اخیر در دستگاه اجرایی کشور حالا بیشتر خبرها از مخالفت دولت حکایت دارد. عباس قادری، معاون وزیر صمت تاکید کرده است دولت فعلاً برنامه‌ای برای استفاده از کوپن در خصوص کالاهای اساسی ندارد. معاون وزیر صمت در توضیح اینکه چرا کشور نباید به سمت کوپنی شدن پیش برود، اظهار کرده است: بررسی‌های ما نشان می دهد از کل گردش مالی مواد غذایی تنها ۱۰ میلیارد دلار وارداتی است و بر حسب همین آمار میزان تاب‌آوری اقتصاد ایران روشن می‌شود، به این ترتیب با توجه به تولید ۹۰ میلیارد دلاری مواد غذایی ان شاءالله از این دوره سخت عبور خواهیم کرد.
