چه عواملی مانع افزایش جهانی قیمت نفت شده اند؟

فرارو- در ماه‌های اخیر به دلیل اینکه عوامل موثر بر افزایش قیمت‌های نفت، ضعیف بودند، قیمت‌های جهانی کاهش یافت. این کاهش همچنان ادامه دارد، اما طبق برخی تحلیل‌ها، قیمت‌های نفت در آینده ممکن است افزایش یابد.

به گزارش فرارو، کشور‌های عضو سازمان کشور‌های صادرکننده نفت (اوپک) و نیز کشور‌های غیر اوپک در قالب توافق کاهش تولید (توافق اوپک پلاس) از مقدار صادرات نفت خود کاستند، چندین نفتکش در ماه‌های اخیر در دریای عمان مورد حمله قرار گرفتند، سه کشور نفت‌خیز - ایران، ونزوئلا و تا حدودی روسیه- تحریم شدند و تنش در تنگه هرمز شدت گرفته است. در وهله اول، به نظر می‌رسد که همه این اتفاقات می‌بایست قیمت نفت را حداقل به صد دلار می‌رساندند. اما بر خلاف انتظار، قیمت نفت نه تنها افزایش نیافت، بلکه سقوط هم کرد.

پرسشی که امروز ذهن تحلیلگران حوزه انرژی را به خود مشغول کرده این است که چرا با وجود این همه تحولات مهم جهانی، خصوصا در خلیج فارس، قیمت نفت در سطوح پایینی باقی مانده است؟

روز سه شنبه قیمت‌های انواع نفت بین ۶۱ تا ۵۴ دلار بود. قیمت نفت اوپک ۶۱ دلار، خام برنت ۵۹ دلار و نفت خام متوسط غرب تگزاس نیز ۵۴ دلار بود.

این قیمت‌ها موجب شده که برخی ناظران حوزه انرژی این پرسش را مطرح کنند که در بازار نفت چه خبر است و اینکه آیا اوپک بار دیگر باید صادرات نفت خود را کاهش دهد. بخش عربی روزنامه ایندیپندنت در گزارشی به دلایل «منطقی» کاهش قیمت نفت پرداخت.

بر اساس این گزارش، در بازار‌های نفت، مجموعه‌ای از عوامل وجود دارند که بر کاهش یا افزایش قیمت‌های نفت تاثیر می‌گذارند. وجود عوامل کاهنده بدون وجود عوامل افزاینده، قیمت‌های نفت خام برنت را به ۴۵ دلار برای هر بشکه کاهش می‌دهد. حضور انحصاری عوامل فزاینده باعث می‌شود که خام برنت در محدوده ۸۰ دلار باقی بماند. اما حضور همه عوامل کاهنده و افزاینده با هم، قیمت‌های خام برنت را در محدوده ۶۰ تا ۶۵ دلار نگه می‌دارد. یعنی همان قیمت‌هایی که الآن در بازار‌های نفت وجود دارد. اما عوامل کاهنده و افزاینده چیست؟

عوامل کاهنده همگی با اقتصاد کلان مرتبط هستند

۱- جنگ‌های تجاری دونالد ترامپ: این جنگ‌ها، تجارت جهانی را محدود می‌کنند، هزینه‌ها را بالا می‌برند و در کُند شدن رشد اقتصاد جهانی سهیم هستند. همین کُندی موجب کاهش میانگین تقاضای جهانی نفت می‌شود. پس از اینکه صندوق بین المللی پول به دلیل جنگ‌های تجاری، کُند شدن رشد اقتصاد جهانی را پیش‌بینی کرد، آژانس بین المللی انرژی و سازمان اوپک هم در دو ماه گذشته پیش‌بینی کردند که تقاضای جهانی نفت کمتر شود.

۲- کاهش میانگین رشد اقتصادی: حتی بدون جنگ‌های تجاری هم، رشد اقتصاد جهانی دچار کندی شده بود و همانطور که قبلا ذکر شد، این کندی باعث کمتر شدن تقاضای جهانی نفت می‌شود. افزون بر این، پایین باقی ماندن قیمت‌های نفت، به معنی استمرار رنج‌های کشور‌های صادرکننده نفت است و در نتیجه، تقاضای این کشور‌ها برای نفت هم کاهش خواهد یافت. به عنوان مثال، آمریکا میانگین‌های رشد اقتصادی در نیمه اول سال میلادی را کاهش داد و داده‌های رشد اقتصادی را به طور کاهشی تعدیل کرد. این امر، دلیل کاهش تقاضای بنزین و افزایش ذخیره آن را توضیح می‌دهد.

۳- افزایش قیمت دلار آمریکا: از آنجا که نفت به دلار قیمت‌گذاری می‌شود، افزایش قیمت دلار به معنای افزایش قیمت نفت به ارز‌های محلی است. یعنی همان ارز‌هایی که ارزش آن‌ها در برابر دلار کاهش یافته است. اگر این کاهش ارزش زیاد باشد، این امر به معنای افزایش قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی در این کشورهاست. شاید ترکیه و هند بیشترین کشور‌هایی هستند که از این امر تاثیر پذیرفتند. چون ارزش پول‌شان کمتر شده است. اخیرا، به دلیل بحران کشمیر، ارزش روپیه هند کمتر شده و ارزش یوان چین نیز به دلیل تعرفه‌های کمرگی اخیر دونالد ترامپ کاهش تاریخی داشته است. علاوه بر این، افزایش قیمت دلار، به شرکت‌های روسی و دیگر شرکت‌ها کمک می‌کند تا هزینه‌هایشان را کمتر و تولیدشان را بیشتر کنند. امری که به کاهش قیمت نفت منجر می‌شود. دلیل این معادله این است که حدود ۶۰ درصد هزینه این شرکت‌ها به پول محلی پرداخت می‌شود، ولی نفت‌شان را به دلار می‌فروشند.

۴- افزایش مالیات بر بنزین و دیزل: بسیاری از کشورها، یارانه بنزین و دیزل را برداشتند و برخی کشور‌های دیگر هم مالیات بیشتری بر این سوخت‌ها بستند. این به این معناست که کاهش قیمت‌های نفت به افزایش تقاضا برای آن منجر نمی‌شود. کما اینکه افزایش قیمت‌ها، باعث کاهش تقاضا برای فرآورده‌های نفتی و به تبع آن نفت می‌شود. از آغاز ماه گذشته، ۱۳ ایالت آمریکا، مالیات بر بنزین و دیزل را افزایش دادند. این امر رشد تقاضا برای نفت را محدود می‌کند.

عوامل افزاینده همگی با اقتصاد خرد مرتبط هستند

۱- استمرار کاهش ذخیره نفت خام آمریکا: طی دو ماه گذشته این ذخیره به مقدار ۴۸ میلیون بشکه کاهش یافت.

۲- کندی رشد تولید نفت شیل به دلیل برخی مشکلات و فشار سرمایه‌گذاران بر شرکت‌های نفت شیل. آمار‌های روز‌های اخیر نشان می‌دهد که این شرکت‌ها پیش‌بینی کرده‌اند که تولیدشان در ماه‌های باقیمانده سال جاری و سال آینده افزایش چشمگیر نخواهد نداشت.

۳- افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها: در دو ماه گذشته، به دلیل عملیات تامین و نگهداری و همچنین حوادث طبیعی مثل باران و طوفان، پالایشگاه‌ها نتوانستند ظرفیت خود را افزایش دهند. امری که قیمت‌های نفت را کاهش داد. چون پالایشگاه‌ها تنها مصرف‌کننده نفت خام هستند. اما این روند، رو به بهبودی است. البته این بهبودی به کندی پیش می‌رود. چون برخی حوادث غیرمنتظره مانند طوفان‌های خلیج مکزیک و آتش‌سوزی در پالایشگاه فیلادلفیا اتفاق افتاد. اما به هر حال، افزایش ظرفیت پالایشگاه‌ها به افزایش قیمت نفت کمک می‌کند. چون این امر به افزایش درآمد‌های پالایش کمک می‌کند؛ و این امر به نوبه خود باعث افزایش تقاضا برای نفت می‌شود. افزایش تقاضا هم به افزایش قیمت منجر می‌شود.

۴- افزایش صادرات نفت آمریکا: افزایش تولید نفت در آمریکا به افزایش صادرات نفت این کشور کمک کرد. آمار‌ها نشان می‌دهد که صادرات نفت آمریکا از خلیج مکزیک رکورد جدیدی را ثبت کرد. افزایش صادرات به معنای کاهش ذخیره نفت آمریکا است.

۵- کاهش واردات نفت آمریکا: این کاهش به این دلیل است که برخی کشور‌های اوپک، صادرات‌شان به آمریکا را به نحو چشمگیری کاهش دادند تا ذخایر آمریکا را کمتر کنند. این کشورها، نفت‌شان را به کشور‌های آسیایی و دیگر کشور‌ها می‌فروشند. علاوه بر این، قیمت نفت در آمریکا از قیمت‌های جهانی کمتر است؛ لذا انگیزه‌ای برای فروش نفت با قیمت کم به آمریکا وجود ندارد.

در اینجا یک سوال مطرح می‌شود. اینجا بحث به عوامل افزایش قیمت نفت مربوط می‌شود، ولی افزایش صادرات آمریکا و انتقال نفت کشور‌های اوپک از آمریکا به آسیا ممکن است به افزایش عرضه نفت منجر شود، پس این امر چگونه ممکن است به افزایش قیمت نفت منجر شود؟

پاسخ این است که نفت از مناطق شفاف به مناطقی منتقل می‌شود که شفافیتی وجود ندارد. آمریکا تنها کشوری است که هر هفته آمار‌هایی منتشر می‌کند که توجه سرمایه‌گذاران و تحلیلگران به آن‌ها جلب می‌شود. این در حالی است که کشور‌های دیگر، ماه‌ها بعد، چنین آمار‌هایی را منتشر می‌کنند. به همین دلیل، بدیهی است که کشوری مثل عربستان، از طریق کاهش صادرات به آمریکا، ذخیره این کشور را هدف قرار دهد.

خلاصه اینکه در ماه‌های اخیر، عوامل کاهنده قوی‌تر از عوامل افزاینده بوده‌اند و هنوز هم قوی‌تر هستند. به همین دلیل، قیمت‌ها دچار نوساناتی شد، ولی بار دیگر پایین آمد. البته قدرت عوامل کاهنده به اوج خود رسیده و عوامل افزاینده در حال قدرتمند شدن هستند. امری که به افزایش قیمت‌های نفت منجر خواهد شد./ فرارو