سلام نو – سرویس اجتماعی: این روزها بحث مهاجرت در ایران حسابی داغ است، کتابخانه ملی و دیگر کتابخانه‌های خوب کشور پر از جوانانی است که در حال خواندن زبان برای سفر به خارج از کشور به دلایل مختلف هستند، سفرهایی که بیشترشان بازگشتی نخواهند داشت و از سفر تحصیلی به مهاجرت تبدیل می‌شوند.
تابستان گذشته بهرام صلواتی، عضو هیأت علمی «موسسه مطالعات جمعیتی» وابسته به وزارت علوم، به خبرگزاری ایلنا گفت که اطلاع دقیقی از این «موج جدید مهاجرت» در دست نیست و جزئیات آن ناروشن است، اما تاکید کرد که «با توجه به شرایط اقتصادی پیش‌آمده» ممکن است «عده‌ای ترغیب شوند که مهاجرت کنند» و حتی کسانی که به داخل کشور برگشته‌اند نیز ترغیب شوند «دوباره به خارج از کشور برگردند».
در زمستان سال گذشته نیز حسین عبده، اقتصادان و مشاور وزیر راه و شهرسازی، گفت که بیش از 1.5 میلیون ایرانی در صف مهاجرت به کانادا و استرالیا قرار دارند. این عدد، در مقایسه با هر عدد و رقم دیگری، تامل‌برانگیز است و بیش از ظرفیت کل مهاجرات این دو کشور است.
مهاجرت در ایران دلایل مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و قومی داشته ولی این موج مهاجرتی اخیر قطعا اقتصادی‌ترین موج مهاجرتی ایران در دوران معاصر است که در آن شهروندان ایران در جست‌وجوی یک زندگی بهتر مقاصد متفاوتی را به عنوان محل زندگی جدید خود انتخاب می‌کنند. یکی توانمند است به اتریش و اسکاندیناوی می‌رود، یکی نخبه علمی است به انگلیس و آمریکا می‌رود و کسی هم با پول محدود خود به کشورهای همسایه مثل عراق و ترکیه می‌رود.
برخی مانند سعید لیلاز مهاجرت را امری گریز ناپذیر در جامعه مدرن می‌دانند و معتقدند مهاجرین در آینده پول‌های خود را به داخل ایران باز می‌گردانند و هزینه این مهاجرت آن قدر که به نظر می‌رسد بالا نیست، اما مسئله این است که نرخ ماندگاری نخبگان ایرانی نسبت به هندی‌ها و چینی‌ها بسیار بالاتر است.
هر چند بهرام صلواتی معتقد است که برخلاف باور عمومی آمار مهاجرت تحصیلکردگان ایرانی به خارج از کشور به نسبت میانگین جهانی نگران کننده نیست، اما او نیز تصریح می‌کند که "ایران کشوری است که نرخ ماندگاری بالاتری در مقصد نسبت به کشورهای هند و چین دارد. 90 درصد دانشجویان ایرانی پس از اتمام تحصیل در آمریکا می مانند."
مسئولان ایران تا به حال بارها وعده دادند که راهکاری برای مهاجرت نیروهای متخصص و برجسته ایرانی بیاندیشند. به طور مثال ایرج حریرچی ، معاون وزارت بهداشت اخیرا با اشاره به مهاجرت پزشکان گفت: حتی خروج یکی از پزشکان برای ما نگران کننده است و علت این خروج مدیریت داخلی نیست. علت این اتفاق معمولا ملاحظات فرهنگی و اجتماعی است که در داخل کشور برای برخی وجود دارد. ما در این زمینه تلاش کنیم که مهاجرت به خارج را به صفر و حداقل برسانیم.
موج مهاجرت گسترده ایرانیان از چند جهت مایه نگرانی است. نخستین مسئله این جا است که نیروهای متخصص و کاربلد ایران از پزشک تا کارگر میل به خروج از کشور دارند و این به معنای ضرر مالی هنگفت کشور و البته خالی شدن کشور از نیروهای کارآمد است. مسئله بعدی این است که موج مهاجرت گسترده از کشور می‌تواند تبعاتی در حوزه امنیت ملی نیز در پی داشته باشد. کشور با کمبود کار آفرین، نیروی کار و سرباز مواجه می‌شود که عملا می‌تواند کشور را با بحران‌های چند جانبه رو به رو کند.
به نظر می‌رسد اگر ثبات در اقتصاد و گشایش در جامعه اتفاق نیافتد بحران مهاجرت از یک بحران اجتماعی مهم به یک بحران سیاسی-امنیتی بسیار خطرناک تبدیل می‌شود.
