به گزارش سلام نو، نشست علمی عملیات نظامی ترکیه در خاک سوریه از منظر حقوق و روابط بین الملل، عصر روز چهارشنبه اول آبان ۹۸ به ابتکار گروه حقوق خانه اندیشمندان علوم انسانی و همکاری شعبه غرب انجمن ایرانی مطالعات سازمان ملل متحد در سالن فردوسی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد. در این نشست، «اردشیر پشنگ» پژوهشگر مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه به سخنرانی پرداخت مشروح سخنان وی به شرح ذیل آمده است.
برندگان و بازندگان شمال سوریه
پشنگ کارشناس روابط بین الملل بحران سوریه را از منظر برندگان و بازندگان آن مورد بررسی قرار داد و به ارزیابی چشم انداز آتی رفتار این بازیگران پرداخت. وی بازیگران این بحران را ۱۲ کشور دانست که در سه سطح بین‌المللی، منطقه‌ای و محلی درگیر بحران شمال سوریه هستند. از نگاه پشنگ، آمریکا یکی از مهمترین بازیگرانی است که در سطح بین‌المللی در رابطه با بحران شمال سوریه ایفای نقش کرده است و البته سیاست‌های آمریکا از بدو وقوع بحران سوریه چه در دوره «باراک اوباما» رئیس جمهوری پیشین و چه در دولت «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری کنونی دچار سردرگمی جدی است.
به اعتقاد پشنگ این وضعیت در دوره ترامپ بسیار پیچیده تر و سردرگم تر شده و مسأله سیاست خارجی آمریکا به طور کل در خاورمیانه دارای پیچیدگی خاص شده است. آنچه که آمریکا در قبال ایران در جنوب خلیج فارس، ترکیه و سوریه انجام می دهد می‌تواند به پاشنه آشیل بسیار جدی برای شخص ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ بدل شود و احتمالاً هم یکی از جدی ترین ضرباتی که خواهد خورد از این سمت می باشد.
به اعتقاد پشنگ یکی از جدی ترین ضرباتی که به دموکرات‌ها در انتخابات ریاست جمهوری وارد شد و ترامپ موفق شد پیروز میدان انتخابات شود همان سردرگمی و عدم وفای به عهد اوباما بود. این وضعیت در دوره ترامپ بسیار پیچیده تر و بسیار سردرگم تر شده و مسأله سیاست خارجی آمریکا در خاورمیانه را پیچیده‌تر کرده است. آخرین موضع ترامپ این است که نیروهای آمریکایی در میادین نفتی سوریه باقی بمانند. واشنگتن اخلاق دیپلماتیک در جنگ با سوریه را رعایت نکرده است و در استراتژی های کلان ایالات متحده چندان راغب نیست که در خاورمیانه بماند. دهه آتی اولویت آمریکا شرق دور است. ترامپ سعی می کند نیروهای خود را از خاورمیانه خارج کند و نظمی را به وجود آورد که بیشترین منافع را برای ایالات متحده به همراه داشته باشد.
پشنگ یکی دیگر از بازیگران اصلی بحران سوریه در عرصه بین‌المللی را روسیه عنوان کرد. روسیه که پس از فروپاشی شوروی، از خاورمیانه و تحولات آن به دور بود با قدرت گیری پوتین نگاه خود به این منطقه را تغییر داد. و بحران سوریه بهانه ای شد که دوباره به خاورمیانه برگردد با تغییر جهت گیری آمریکا به سمت شرق آسیا زمینه فعالیت بیشتر روسیه در خاورمیانه فراهم گردید. روس ها در حرکتی سعی کردند که نقش بازیگر اصلی در تحولات سوریه را ایفا کنند. ترکیه در بحران سوریه در بازی قرار گرفته است که روس ها در آن نقش موثری داشتند. دولت ترکیه از بدو بحران در سوریه تاکنون چندین بار سیاست خارجی خود را تغییر داده است؛ نخست سیاست صبر و انتظار را در پیش گرفت به این امید که آن چیزی در مصر و تونس اتفاق افتاد و منجر به سقوط حاکمیت شد بشار اسد را از قدرت ساقط کند و دولتی نزدیک به دیدگاه اخوانی در سوریه بر سرکار آید.
هشت ماه بعد از بحران و ورود ایران به عنوان متحد منطقه ای سوریه باعث شد که ترکیه مجبور شود نقش فعالانه تری را در پیش گیرد. هدف استراتژیک دولت ترکیه در قبال دولت سوریه جابجایی قدرت و آوردن شخصی بر سر کار است که به دیدگاه دولت ترکیه نزدیک باشد، اما ورود بازیگران مختلف و ناتوانی اردوغان در همراهی آمریکا با خود باعث شد که با توجه به هدفی که ترکیه برای خود مشخص کرده بود، یکی از بازنده های کوتاه مدت بحران سوریه شود.
این کارشناس مسایل خاورمیانه در ادامه این نشست اظهار داشت: ترکیه نتوانست هدف اصلی استراتژیک خود در سوریه را دنبال کند و عمدتا در تلاش بود که اهداف محدودتری را پیگیری کند. نگرانی دولت آنکارا تجربه عنصر کردی در تحولات عراق است. عدم توانایی اردوغان در حل مساله کرد در درون ترکیه از اصلی ترین مسائل سیاست خارجی ترکیه در قبال بحران سوریه است. عملیات چشمه صلح، شکست حزب عدالت و توسعه در انتخابات شهرداری شهر استانبول و فضای که علیه اردوغان در ترکیه ایجاد شد باعث گردید که افکار عمومی را به سمت دیگری بکشاند و شکست سیاسی خود را تحت الشعاع این وقایع قرار دهد.
یکی از اهداف کوتاه مدت این است که در شعاع ۴۶۰ کیلومتری یک منطقه امن را در عمق ۳۰ کیلومتری خاک سوریه ایجاد کند و به تعبیری خاک سوریه را تحت اشغال خود قرار دهد. ترکیه می خواهد مهاجرین عرب را در این منطقه اسکان دهد و با دخالت آمریکا آتش بسی را صورت داد و حضور نیروهای خود را تا حدودی در این منطقه تثبیت کرده است. وضعیت اسکان در این توافق نامشخص است و عدم مقبولیت این حمله و عملیاتی کردن اهدافی که اردوغان دنبال می‌کند شدنی نیست.
نقش ایران در تحولات سوریه
این کارشناس مسایل خاورمیانه در مورد نقش ایران در تحولات سوریه بیان داشت: به نظر می‌رسد تحولات سوریه دقیقا به صورتی پیش رفت که ایران به دنبال آن بوده است. حفظ بشار اسد در قدرت برای تثبیت نظام سوریه یکی از اهداف مورد نظر ایران بوده و هست. سیاست اعلامی ایران اعم از لغو سفر وزیر امور خارجه و رییس مجلس به ترکیه و همچنین واکنش طیفی از سیاستمداران و روشنفکران شاید نوعی همدلی و هم نواعی با کردها بوده است. ایران باید در سیاست خارجی خود بازبینی کند و بال فرهنگی خود در منطقه را تقویت کند.
وی در پایان این نشست اظهار داشت:کردهای سوریه بازنده عملیات چشمه صلح نیستند همان طور که برنده مطلق در سیاست و روابط بین الملل نداریم و کسانی شاید منافع کوتاه مدت یا نسبی به دست آوردند. کردها بازنده مطلق در شرایط فعلی نیستند./ ایرنا
