سطوح بسیار بالای تستوسترون می تواند هم برای مردان و هم زنان موجب بروز برخی مشکلات شود. تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است، اما زنان نیز به میزان کم آن را تولید می کنند.
به گزارش گروه سلامت عصر ایران به نقل از "مدیکال نیوز تودی"، در مردان، وظایف تستوسترون شامل تنظیم میل جنسی، توده استخوانی، و توده عضلانی و همچنین تولید اسپرم می شود. در زنان، تستوسترون به رشد و حفظ بافت تولید مثلی و توده استخوانی کمک می کند.
سطوح عادی تستوسترون برای سلامت انسان ضروری است، اما میزان بیش از حد آن می تواند موجب برخی مشکلات از جمله مسائل مربوط به باروری و افزایش خطر برخی انواع سرطان شود.
نشانه های سطوح بالای تستوسترون در مردان
مطالعه ای در سال 2017 با حضور بیش از 9,000 مرد ساکن اروپا و آمریکا نشان داد که دامنه عادی تستوسترون برای مردان در بازه سنی 19 تا 39 سال بین 264 تا 916 نانوگرم در دسی لیتر است. سطوح بالاتر از این به عنوان میزان بیش از حد در نظر گرفته می شود.
مردان با سطوح بسیار زیاد تستوسترون ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- آکنه
- رفتارهای پرخاشگرانه یا ریسکی
- موی زائد بیش از حد بدن
- سردرد
- مشکلات قلبی یا کبدی
- فشار خون بالا (پرفشاری خون)
- میل جنسی زیاد
- افزایش اشتها
- بی خوابی
- تعداد کم اسپرم
- نوسانات خلقی
- بزرگ شدن پروستات که ممکن است دشواری در عبور ادرار را موجب شود
- تورم در پاها
- افزایش وزن ناخواسته
دلایل سطوح بیش از حد تستوسترون در مردان
اغلب، سطوح بیش از حد تستوسترون در مردان در نتیجه استفاده از استروئید آنابولیک رخ می دهد. ورزشکاران و بدنسازان گاهی اوقات برای بهبود عملکرد ورزشی و عضله سازی خود از این داروها استفاده می کنند.
مکمل های حاوی تستوسترون چه برای فرد تجویز شده باشند یا وی به صورت غیر قانونی آنها را تهیه کرده باشد نیز می توانند سطوح تستوسترون را افزایش دهند.
از دیگر دلایل سطوح بیش از حد تستوسترون در مردان می توان به تشکیل تومور در غدد آدرنال یا بیضه ها اشاره کرد. تومورهای آدرنال نادر هستند و از هر یک میلیون نفر، دو نفر را تحت تاثیر قرار می دهند. این تومورها می توانند خوش‌خیم یا سرطانی باشند.
نشانه های سطوح بیش از حد تستوسترون در زنان
به گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا، دامنه عادی تستوسترون برای زنان بزرگسال 8.37 تا 48.8 نانوگرم در دسی لیتر است. نتایج بالاتر از این به سطوح بیش از حد تستوسترون اشاره دارند.
سطوح بیش از حد تستوسترون در زنان می تواند موجب موارد زیر شود:
- اضطراب یا افسردگی
- پوست تیره و ضخیم
- بم شدن صدا
- بزرگ شدن کلیتوریس
- موی زائد بیش از حد بدن و صورت
- افزایش توده عضلانی
- ناباروری
- قاعدگی های نامنظم
- از دست دادن میل جنسی
- کاهش اندازه پستان
- نازک شدن مو
- افزایش وزن
دلایل سطوح بیش از حد تستوسترون در زنان
مشابه با مردان، زنان ممکن است سطوح بیش از حد تستوسترون را در نتیجه استفاده از استروئید آنابولیک یا تومورهایی در غدد آدرنال یا تخمدان ها تجربه کنند.
با این وجود، سطوح بیش از حد تستوسترون در زنان به طور معمول در نتیجه یک شرایط پزشکی مانند موارد زیر شکل می گیرد:
سندرم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک یکی از شایع‌ترین دلایل سطوح بالای تستوسترون در زنان است. از نشانه ها و علائم این شرایط می توان به قاعدگی های نامنظم، عدم تخمک گذاری، موی زائد بیش از حد بدن، و کیست های تخمدان اشاره کرد. پزشکان دلایل دقیق بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک را نمی دانند.
از عوارض بلند مدت احتمالی سندرم تخمدان پلی کیستیک می توان به ناباروری، چاقی، دیابت نوع 2، و بیماری قلبی اشاره کرد. درمان مناسب می تواند خطر بروز عوارض را کاهش دهد.
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال گروهی از اختلالات ژنتیکی نادر است که غدد آدرنال را تحت تاثیر قرار می دهند. افراد مبتلا به این شرایط فاقد یکی از آنزیم های ضروری برای تنظیم تولید هورمون هایی خاص هستند که می تواند به تولید بیش از حد تستوسترون منجر شود.
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال ممکن است خفیف یا شدید باشد. درمانی ریشه کن کننده برای این شرایط وجود ندارد، اما روش های درمان موجود می توانند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کنند.
تشخیص سطوح بیش از حد تستوسترون
پزشکان به طور معمول از روش های زیر برای تشخیص سطوح بالای تستوسترون در مردان و زنان استفاده می کنند:
معاینه بدنی
پزشک ممکن است نشانه ها و علائم سطوح بالای تستوسترون از جمله موی زائد بیش از حد بدن، آکنه، و افزایش توده عضلانی را بررسی کند. همچنین، وی پرسش هایی را درباره میل جنسی، خلق و خو و چرخه قاعدگی فرد مطرح می کند.
آزمایش های خون
پزشک ممکن است آزمایش های خون را برای بررسی سطوح هورمون تستوسترون تجویز کند. وی ممکن است سطوح گلوکز و کلسترول فرد را نیز کنترل کند زیرا آنها به طور معمول در افرادی با سطوح بالای تستوسترون افزایش می یابند.
سونوگرافی
پزشک ممکن است برای بررسی سندرم تخمدان پلی کیستیک انجام سونوگرافی از تخمدان ها و رحم را تجویز کند.
درمان
نوع درمان برای سطوح بالای تستوسترون به دلیل زمینه ای بی تعادلی بستگی خواهد داشت. بیشتر افراد نیازمند ترکیبی از تغییرات سبک زندگی و مصرف دارو هستند.
توقف استفاده از استروئید و مکمل
زمانی که سطوح بالای تستوسترون در نتیجه استفاده از استروئید آنابولیک یا مکمل تستوسترون شکل گرفته باشد، توقف استفاده از این مواد معمولا به برطرف شدن مشکل منجر خواهد شد.
درمان تومورها یا سرطان
اگر سرطان یا رشد تومور به سطوح بالای تستوسترون منجر شده باشد، درمان این شرایط باید به کاهش سطوح این هورمون کمک کند.
عمل جراحی به طور معمول برای خارج کردن تومورها نیاز است. در موارد سرطان، ممکن است درمان های دیگر مانند شیمی درمانی یا پرتو درمانی لازم باشند.
داروها
گزینه های دارویی برای تستوسترون بالا شامل موارد زیر می شوند:
- افلورنیتین، یک کرم موضعی است که رشد موهای زائد صورت را کند می کند
- گلوکوکورتیکواستروئیدها که التهاب را کاهش می دهند
- متفورمین، یک دارو برای دیابت نوع 2 است که ممکن است به باروری در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک کند
- قرص های ضد بارداری خوراکی برای زنانی که قصد بارداری ندارند
- پروژستین که ممکن است به تنظیم دوره های قاعدگی و باروری کمک کند
- اسپیرونولاکتون (آلداکتون)، یک داروی ادرارآور است که سطون نمک و آب بدن را تنظیم کرده و رشد موی زائد در زنان را کاهش می دهد
چگونگی مدیریت علائم
تغییرات سبک زندگی و درمان های خانگی می توانند به مدیریت علائم تستوسترون بالا کمک کنند. در برخی موارد، آنها می توانند سطوح تستوسترون را کاهش دهند.
مدیریت وزن
دستیابی و حفظ وزن مناسب بدن برای کمک به تعادل هورمونی اهمیت دارد. به عنوان مثال، کاهش متوسط وزن حتی به میزان 5 تا 10 درصد از وزن بدن در افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک می تواند به بهبود علائم و کاهش سطوح تستوسترون کمک کند.
تغییرات غذایی
مطالعه ای در سال 2015 نشان داد که یک رژیم غذایی با میزان نشاسته و لبنیات کم به کاهش سطوح تستوسترون در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک کمک کرده است. این رژیم به بهبود حساسیت به انسولین نیز کمک کرده بود. مقاومت در برابر انسولین یکی از عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک است.
روش های رفع موی زائد بدن
چندین درمان خانگی یا حرفه ای می توانند به از بین بردن موی زائد بدن و صورت کمک کنند که از آن جمله می توان به محصولات ویژه این کار و الکترولیز یا لیزر اشاره کرد.
چه زمانی در پی دریافت کمک باشیم
افرادی که با نشانه های سطوح بالای تستوسترون مواجه هستند باید با پزشک خود در این زمینه صحبت کنند. دریافت کمک برای سطوح بالای تستوسترون اهمیت دارد زیرا عدم رسیدگی به این شرایط می تواند خطر مشکلات قلبی و کبدی و بیماری های جدی دیگر را افزایش دهد.
مطالعه ای در سال 2020 نشان داد که سطوح بالای تستوسترون می تواند خطر دیابت نوع 2، سندرم تخمدان پلی کیستیک، سرطان پستان و سرطان آندومتر را در زنان افزایش دهد. این شرایط می تواند خطر سرطان پروستان را در مردان افزایش دهد، اما ممکن است خطر دیابت نوع 2 را کاهش دهد.
