سلام نو – سرویس اقتصادی: بازار خودروی ایران این روزها به شدت ملتهب است و قیمت خودرو به شکل افسار گسیخته‌ای رو به رشد است، رشدی که با هیچ منطقی جور نیست.
خودرویی که در کارخانه یک قیمت فروخته می‌شود در سایت‌ها قیمت دیگری می‌خورد و در بازار به قیمت دیگری فروخته می‌شود تا حداقل سه نرخ برای یک خودرو وجود داشته باشد.
برخی فعالین صنعت خودرو و حتی شورای رقابت قیمت تمام شده خودرو را در وضعیت فعلی طبیعی می‌دانند و معتقدند حتی در برخی موارد قیمت واقعی نیست. با این همه مردم وضعیت فعلی بازار را محصول انحصار در صنعت خودرو می‌دانند و معتقدند اگر انحصار نبود حتی با وجود تحریم و وضعیت دلار قیمت خودرو به این شکل نبود.
مرتضی مصطفوی، کارشناس صنعت خودرو معتقد است وضعیت امروز بازار خودرو محصول سفته بازی و وضعیت صنعت خودرو محصول انحصار است و بهره مندان از این صنعت با پناه گرفتن پشت کلیدواژه‌هایی چون تولید ملی و حفظ اشتغال اجازه شکستن انحصار را نمی‌دهند.
مشروح گفت‌وگوی مصطفوی با سلام نو را در ادامه بخوانید.
این روزها بازار خودرو حسابی ملتهب است، مردم قیمت‌ها را منصفانه نمی‌دانند ولی برخی فعالین این صنعت و کارشناسان آن معتقدند با توجه به وضع کشور این وضعیت طبیعی است. آیا واقعا این چنین است؟
وقتی بازار هیچ صاحب و مسئولی ندارد و مسئولین سیاست‌های توصیه‌ای در پیش گرفته‌اند و وقتی بازاری دارید که سیاستگذار بازار، مسئله را نمی‌شناسد و دلال‌ها به سیاستگذاران خوراک می‌دهند، بله وضعیت طبیعی بازار همین است که امروز می‌بینید.
وضعیت امروز بازار خودرو ارتباط چندانی به تحریم ندارد چون محور اصلی این بازار تقاضا است و تا وقتی تولید باشد ولی تقاضا نباشد اصلا بازاری شکل نمی‌گیرد.
آن چه که وضعیت امروز بازار خودرو را شکل داده سفته بازی دلالان است ولی دستگاه سیاستگذار به اشتباه در حال دخالت در عرضه است، آن هم دخالتی که باعث تحریک تنش در بازار و افزایش تشنگی مردم به خرید خودرو است.
وقتی شما در بازار عطش و تنش دارید نباید با عرضه مدام باعث شوید سوداگران به خواسته خود برسند چون تقاضای موجود در بازار مصرفی و واقعی نیست و سیری ناپذیر است و با عرضه پی در پی مشکلش حل نمی‌شود.
با این تفاسیر راه‌کار محدود کردن سوداگران و حل مشکل بازار خودرو را چه می‌دانید؟
تنها راه حل مشکل فعلی بازار خودرو شفافیت و ایجاد سامانه جامع معاملات بازار خودرو است. تا زمانی که این اتفاق نیافتاد نمی‌توان تقاضای واقعی و قیمت واقعی را تشخیص داد.
امروز مرجع قیمت خودرو یا اتحادیه فروشندگان خودرو است که قیمت را با تماس به دست می‌آورند یا سایت‌های خرید و فروش آنلاین که قابل اعتنا نیستند. ما چنین سامانه‌ای را در املاک داریم و باید در خودرو هم این سامانه ملی را ایجاد کنیم. تا وقتی این سامانه شکل نگیرد هر سیاستی اعمال شود نتیجه همین وضع فعلی خواهد بود.
دلال‌ها نیز این خلاء موجود در بازار را فهمیده‌اند و می‌دانند که سیاستگذار توان شناسایی دلال را ندارد و از این موقعیت بهره می‌برند. از نظر سیاستگذار از یک خریدار خودرو ساده در شهرستان تا یک کارگر که به سختی ماشین می‌خرد تا سرمایه‌گذاری که چند ده ماشین می‌خرند همه می‌توانند دلال باشد.
آن چنان که گفتم چون بازار متولی ندارد هر کس دنبال حفظ منفعت خود است. همه دنبال این هستند که کمتر ضرر کنند، برای همین برای خودرویی که نهایت یک میلیون دویست هزار تقاضا واقعی وجود دارد چند میلیون ثبت نام در قرعه کشی وجود دارد. همه احساس ضرر می‌کنند و می‌خواهند با خرید بیشتر کمتر ضرر کنند.
مزیت سامانه آنلاین معاملات خودرو این است که مشخص می‌شود هر کس چند خودرو خریده و می‌توان برای میزان تعویض پلاک هر شخص سقفی قرار داد.
در مورد مشابه ما در سیستم بانکی هم چنین سامانه جامعی داریم و وقتی شما چک برگشتی داشته باشید سیستم جامع بانکی به شما اجازه افتتاح حساب جدید را نمی‌دهد.
اگر چنین سامانه‌ای در بازار خودرو باشد دیگر نمی‌شود با هر قیمتی خودرو را فروخت و اساسا امکان انتقال مالکیت و ثبت پلاک محدود می‌شود و دست دلالان بسته خواهد شد.
مردم وضعیت فعلی بازار خودرو را بیش از این حرف‌ها محصول انحصار دو خودروساز بزرگ کشور می‌دانند، انحصاری که اجازه وارادات خودرو دست دوم خارجی را هم نمی‌دهد. این فرض چقدر درست است؟
اول باید دانست بازار خودرو و صنعت خودرو دو مسئله متفاوت هرچند مرتبط هستند. امروز مردم بیش از آن که از قیمت ۷۰ میلیونی پیش فروش پراید عصبانی باشند از قیمت ۱۰۰ میلیونی آن در بازار شاکی هستند. البته این به معنای رضایت از قیمت خودرو نیست ولی مسئله اول همه، اختلاف قیمت و التهاب موجود در بازار خودرو است.
بعد از بازار ملتهب، سوال مردم این است که چرا خودرویی مثل پراید باید اساسا ۷۰ میلیون برای من هزینه داشته باشد؟ این سوالی درست و به حق است که باید پاسخ داده شود.
ما بازار خودرو را با تنوع محصول، کیفیت بالا و قیمت مناسب ارزیابی می‌کنیم، سه شاخصی که هیچ کدام در صنعت خودروی ما وجود ندارند و مردم هیچ کدام را نمی‌بینند.
چرا صنعت خودروی ایران به چنین نقطه‌ای رسیده؟
صنعت خودرو متاسفانه به دلیل اینکه تبدیل به صنعتی سیاسی شده به این حال و روز افتاده. امروز به علت ساختار معیوب صنعت خودرو، انحصاری شکل گرفته و سفره‌ای پهنه شده که بسیاری از آن بهره می‌برند. یک پای بهره‌مندان این سفره در شرکت‌های خودرو سازی و پاهای دیگر آنان در صنعت قطعه سازی، نهادهای سیاستگذاری و ... است که این صنعت را به صنعتی سیاسی تبدیل می‌کند.
وقتی سفره‌ای چنین منفعت دارد بهره‌مندان آن اجازه نمی‌دهند این سفره دست کسی بیافتد. اگر خودروی دست دوم خارجی وارد کنیم کسی سمت خودروی داخلی نمی‌رود. چرا قبل از تحریم‌ها خودروسازها برای خرید خودرو به مردم التماس می‌کردند؟ حتی بانک‌ها وام دادند!
شما نگاه کنید که از سال ۹۵ تا ۹۷ در چند مرحله انحصار در صنعت خودرو پله به پله گسترش یافت و ما امروز از انحصار در صنعت خودرو رنج می‌بریم چون جریان‌های مختلف از این انحصار نفع می‌برند.
ادعای حامیان انحصار این است که اگر خودروسازی آسیب ببیند با بحران از دست رفتن شغل مواجه می‌شویم.
از سال ۹۲ تا ۹۶ در یکی از خودروسازی‌های داخلی مطرح کشور، با وجود کاهش تولید، هشت هزار نیرو جذب شده بود، آن هم برای شرکت‌های اقماری. می‌خواهم بگویم ما چند هزار نیرو در این صنعت داریم که به شکل سفارشی در این بخش شاغل شده‌اند.
اگر منظور از بیکاری، بیکاری این آدم‌ها است بیکاری این چنین آدم‌هایی آرزوی مردم است چون به حق به شغل خود نرسیدند. متاسفانه دوست دارند صنعت خودرو را سیاسی و امنیتی کنند تا کسی دست به جعبه سیاه این صنعت نزند. متاسفانه بسیاری پشت کلید واژه تولید ملی و لطمه دیدن اشتغال پنهان می‌شوند.
نظر شما