رئیس‌جمهوری جدید آمریکا ترجیح می‌دهد با دولت فعلی ایران کار کند، خصوصاً اینکه این افراد، کسانی هستند که در وهله اول در مذاکرات برجام شرکت داشتند. اگرچه اولین اولویت رئیس‌جمهوری جدید آمریکا پرداختن به پاندمی کرونا خواهد بود اما او دوست دارد در اسرع وقت مذاکره با ایران را آغاز کند.
«ویلیام جینز» استاد آموزش در دانشگاه کالیفرنیا است. وی به‌عنوان مشاور در دولت‌های آمریکا و کره‌جنوبی فعالیت کرده و سابقه کار به‌عنوان مشاور در کاخ سفید، وزارت دادگستری آمریکا و وزارت سلامت این کشور را در کارنامه خود دارد. این استاد دانشگاه در حوزه تاریخ، اقتصاد، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و روابط میان آمریکا و دولت‌های دو کره فعالیت می‌کند.
این کارشناس برجسته سیاست خارجی، امیدوار است که با احیای دوباره برجام، شکاف فزاینده و بی‌اعتمادی میان ایران و آمریکا، تا حدی ترمیم شود و راه برای گسترش روابط گرم میان این دو کشور، هموار شود.
متن گفت‌وگوی ایلنا با «ویلیام جینز» استاد آموزش در دانشگاه کالیفرنیا به این شرح است:
مهم‌ترین مزیت و ویژگی‌های برجام برای ایران، دو مورد بود؛ نخست انعقاد پیمان با شش قدرت و بازیگر اصلی بین‌المللی و دوم رفع تحریم‌های وضع شده از سوی شورای امنیت. منافع مشخص آمریکا از برجام چه بود و چرا ترامپ از برجام خارج شد؟
یک جنبه در مورد سیاست خارجی آمریکا وجود دارد که ممکن است بسیاری از ایرانیان در درک آن مشکل داشته باشند و دلیل آن زمینه‌های مختلف جهانی است که ملت‌های ما در آن زندگی می‌کنند. ایران کشوری با بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت و میراث فرهنگی غنی است. با این حال، ایالات متحده معتقد است که (ایران) باید در جهت منافع بسیاری از کشورها و سازمان‌ها ازجمله سازمان ملل متحد و برخی از کشورهای خاورمیانه عمل کند.
از این رو، ابتدا یکی از نگرانی‌ها یا «منافع» ایالات متحده مربوط به قطعنامه ۱۶۹۶ شورای امنیت سازمان ملل در جولای ۲۰۰۶ بود که از تهران می‌خواست تا فعالیت‌های غنی‌سازی هسته‌ای را متوقف کند. دوم، چندین کشور عربی از تهدیدها یا فعالیت‌های نظامی ایران به شدت نگران هستند. سوم، ایالات متحده و بسیاری از کشورها بر این باورند که اگر ایران سلاح هسته‌ای تولید کند، سایر کشورها در خاورمیانه نیز از الگوی ایران پیروی می‌کنند که این امر احتمال جنگ هسته‌ای در خاورمیانه را افزایش می‌دهد. ایالات متحده معتقد است که به نفع همه ملت‌هاست که از اتمی شدن خاورمیانه جلوگیری کنند.
تصمیم رئیس‌جمهور ترامپ برای ترک برجام در ابتدا در میان آمریکایی‌ها بحث‌برانگیز بود. با این حال، درک این نکته مهم است که در دو سال پس از برجام در سال ۲۰۱۵، آمریکایی‌ها از اقدام‌های ایران عمیقاً ناامید شدند. رئیس‌جمهور اوباما در اواسط سال ۲۰۱۶ یک کنفرانس خبری برگزار کرد که در آن ایران را به رعایت نکردن «روح توافق» متهم کرد!
اوباما از ادامه آزمایش موشک‌های بالستیک ایران، رفتارهای دریایی و خواست (ایران) برای نابودی اسراییل بسیار ناراحت بود. آمریکایی‌ها امیدوار بودند که برجام اولین گام به سوی روابط گرم‌تر بین ایالات متحده و ایران باشد. هنگامی که رئیس‌جمهور ترامپ در ژانویه ۲۰۱۷ ریاست‌جمهوری را به عهده گرفت، گفت که صبر می‌کند و می‌بیند که ایران چگونه رفتار می‌کند. این یک تصمیم سخت و جنجالی برای ترامپ بود.
ترامپ دوست داشت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش کند که ایران تا حد زیادی از این قوانین پیروی می‌کند اما (گزارش‌های) ایالات متحده حاکی از این بود که ایران برنامه هسته‌ای خود را به آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای اعلام نکرده، حال آن‌که بنا به برجام موظف به چنین کاری بود. ترامپ با در نظر داشتن تمام وقایع فوق، تصمیم گرفت برجام را ترک کند. احتمالاً، رئیس‌جمهور اوباما وقت بیشتری برای انطباق و توضیح درباره برنامه هسته‌ای می‌داد.
حضور دوباره دموکرات‌ها در کاخ سفید، بحث بازگشت ایالات متحده به پیمان‌هایی را که در زمان ترامپ از آنها خارج شده بود، زنده کرده است؛ ازجمله برجام. آیا بازگشت به برجام را باید جزو اولویت‌های سیاست خارجی جو بایدن دانست یا اینکه موضوع‌های مهمتری در دستور کار دستگاه دیپلماسی دموکرات‌ها وجود دارد؟
به گمانم، بایدن دوست دارد این توافق را دوباره زنده کند. با این حال، اکثریت قریب به اتفاق آمریکایی‌ها از اقدام‌های ایران پس از توافق سال ۲۰۱۵ بسیار ناامید شدند. من فکر می‌کنم ایرانی‌ها همچنین امیدوار بودند که رئیس‌جمهور ترامپ بیشتر منتظر بماند تا آنها پرونده هسته‌ای را حل و فصل کنند. متاسفانه فکر می‌کنم هر دو طرف کمتر از سال ۲۰۱۵ به یکدیگر اعتماد دارند. می‌توانم درک کنم که چرا هر دو طرف ناامید شده‌اند. به عقیده من، باید مذاکرات مربوط به یک توافق احیا شود اما همچنین لازم است بحث کامل‌تری در مورد اینکه هدف بلندمدت روابط گرم‌تر چیست، وجود داشته باشد.
آیا بایدن به دنبال کاهش نفوذ ایران در خاورمیانه است؟ تیم وی برای تحقق این امر از چه الگویی استفاده خواهد کرد؟
این نمونه‌ای است که به نظرم به ارتباط بیشتر میان دو کشور کمک خواهد کرد. آمریکایی‌ها به طور کلی ایرانی‌ها را بسیار دوست دارند. ایرانی‌های بسیاری اینجا زندگی می‌کنند. ما به ملت ایران احترام می‌گذاریم. از این رو، هدف کاهش نفوذ ایران نیست بلکه هدف ایالات متحده این است که ایران به قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت سازمان ملل پایبند باشد و ملت‌هایی که توسط ایران تهدید می‌شوند، در صلح زندگی کنند. ایالات متحده حتی اگر تهران به دنبال یک رابطه صلح‌آمیز و گرم‌تر با واشنگتن باشد، مایل است به افزایش نفوذ ایران کمک کند.
مواجهه بایدن با کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس چگونه خواهد بود؟
به نظرم بایدن باید روی توزیع واکسن برای از بین بردن کووید-۱۹ متمرکز باشد. این اولین اولویت او خواهد بود. بایدن اگر باهوش باشد، واکسن را بدل به فرصتی واقعی برای خود می‌کند. واقعاً امیدوارم که وی حداقل پیشنهاد توزیع واکسن در ایران را ارائه دهد. فکر می‌کنم این حرکتی زیبا و دوست‌داشتنی باشد. همچنین امیدوارم مقام‌های ایران این پیشنهاد را بپذیرند. فکر می‌کنم این نوع تعاملات در بهبود اعتماد و روابط، مفید خواهد بود. به نظر من، دقیق‌تر این است که بگوییم بایدن و ایالات متحده آمریکا ایران را تماشا می‌کنند. ایالات متحده خواهان روابط گرم‌تر با ایران است.
عده‌ای معتقدند که ترامپ، هزینه خروج آمریکا از برجام را پرداخته است، بنابراین بایدن نیازی به بازگشت به برجام بدون افزودن شروط جدیدی به آن ندارد. به نظر شما، بازگشت احتمالی ایالات متحده به برجام، همراه با شروطی غیر از اجرای کامل برجام توسط ایران خواهد بود یا خیر؟
آیه‌ای در انجیل رومیان (۸:۲۸) وجود دارد که از محبوب‌ترین آیات در میان مسیحیان آمریکایی است: «خداوند همه‌چیز را در جهت خیر و صلاح پیش می‌برد...». امیدوارم که این‌بار توافق بهتر بوده و بر مسائلی که از اهمیت بالایی برخوردارند، متمرکز باشد. آمریکایی‌ها می‌خواهند روابط گرم‌تری با ایران داشته باشند. از منظر آمریکایی‌ها، اگر امضای یک پیمان بلافاصله با تهدید و طعنه همراه باشد، دیگر نمی‌توان نام توافق را بر آن گذاشت.
به نظرم بازگشت به این توافق ممکن است، اما در عین حال دشوار هم خواهد بود. آمریکا و ایران نگاهی متفاوت به برجام دارند. ایالات متحده برجام را اقدامی مهربانانه از جانب خود می‌داند. ایالات متحده در آن توافق‌نامه مبلغی باورنکردنی پول به ایران داد. ایران بیشترین تأکید خود را بر نتیجه‌گیری ترامپ در زمینه میزان پیروی از دستورالعمل‌های ایران از سازمان ملل گذاشت و توجهی به عدم اطاعت از این سازوکارها در سالیان گذشته نداشت. علاوه بر این، ترامپ در ماه سپتامبر اظهار داشت که به عنوان رئیس‌جمهور، به تهران مسیر معتبری برای بازگشت به دیپلماسی و تقویت و گسترش مفاد توافق هسته‌ای و همچنین پرداختن به سایر موارد نگران‌کننده پیشنهاد می‌دهد.
واقعاً امیدوارم که اگر برجام بار دیگر فعال شود، با درک بیشتری بتوان درباره روابط گرم‌تر به‌عنوان هدفی بلندمدت حرف زد. اگر چنین شود، شاید بتوان آن را مثالی دانست از اینکه «خداوند همه‌چیز را در جهت خیر و صلاح پیش می‌برد».
اساساً ایالات متحده چه نیازی به بازگشت به برجام دارد؟
ایالات متحده باید به برجام بازگردد تا بتواند خاورمیانه را هر چه بیشتر از سلاح هسته‌ای دور نگه دارد. با این حال، تنها در صورتی که درک شود که «روح معاهده» نیز رعایت می‌شود، یعنی یک حرکت هماهنگ به سمت روابط گرم‌تر بین واشنگتن و تهران وجود دارد، ایالات متحده به برجام بازمی‌گردد.
ایالات متحده نگرانی واقعی خود را در مورد فعالیت هسته‌ای ایران ابراز داشته و ایران نیز باید با توجه به الزام برجام، این قانون را رعایت کند. ایالات متحده همچنین باید با ایده همکاری در روابط گرم‌تر با ایران به برجام بازگردد.
روابط شرق و غرب آتلانتیک در دوران بایدن چه تفاوت‌هایی با دوران ترامپ خواهد کرد و این روابط جدید، چه تغییراتی را در سیاست خارجی اروپا و آمریکا در قبال ایران به دنبال خواهد داشت؟
بایدن در قیاس با ترامپ، اقدامات خود را با اروپا بسیار بیشتر و هماهنگ‌تر خواهد کرد. این امر منجر به سیاستی می‌شود که از سازگاری و هماهنگی بیشتری برخوردار باشد. مهم است که رهبران ایران درک کنند که سیاست خارجی عادی‌تر ایالات متحده در مورد ایران، احتمالاً طی چند دهه آینده پدیدار خواهد شد. چه یک دموکرات بر سر کار باشد و چه یک جمهوری‌خواه، این روند احتمالاً حفظ خواهد شد.
انتخابات ایران حدود پنج ماه دیگر برگزار می‌شود و دولت آینده ایران، حدود هشت ماه بعد آغاز به کار می‌کند. به نظر شما در صورت تمایل آمریکا برای احیای برجام، این اتفاق در دولت روحانی اتفاق خواهد افتاد یا بایدن در انتظار دولت بعدی ایران خواهد نشست؟
بایدن ترجیح می‌دهد با دولت روحانی کار کند، خصوصاً اینکه این افراد کسانی هستند که در وهله اول در مذاکرات برجام شرکت داشتند. اگرچه اولین اولویت رئیس‌جمهوری جدید بایدن پرداختن به پاندمی کرونا خواهد بود اما او دوست دارد در اسرع وقت مذاکره با ایران را آغاز کند.
از روسیه و چین به عنوان رفقای روزهای سخت ایران نام برده می‌شود که در دوران ترامپ، روابط متفاوتی با آمریکا داشتند. ایالات متحده در دوران ترامپ، خویشتن‌داری و مدارا را در قبال روسیه دنبال می‌کرد اما ابایی از درگیری لفظی، اقتصادی و دیپلماتیک با چین نداشت. در دوره بایدن، روابط ایالات متحده با چین و روسیه چه تفاوت‌هایی دارد و این تغییرات، چه انعکاسی در روابط این دو کشور با ایران خواهد داشت؟
به دلیل شیوه مدیریت کووید، دیدگاه جهانیان در مورد چین تنزل یافته است. طبق نظرسنجی «پیو ریسرچ» از ۱۴ کشور، مردم در تمامی این کشورها اکنون دیدگاه بسیار نامطلوبی نسبت به چین دارند. بی‌شک ایالات متحده از این ۱۴ کشور مستثنی نیست. برداشت آمریکایی‌ها از چین به‌عنوان دلیل و منشأ کرونا تیره‌وتار شده است. با این حال، فکر می‌کنم آمریکایی‌ها می‌فهمند که این چین بود که مسئول کنترل غلط این پاندمی است و نه ایران. بنابراین گمان نمی‌کنم تلخی آمریکایی‌ها در مورد نحوه مدیریت کرونا از سوی چین بر روابط ایالات متحده با ایران تأثیر بگذارد.
واقعاً امیدوارم بایدن آنقدر عاقل باشد که تلاش کند روابط بهتری با روسیه ایجاد کند. در اواسط سال ۲۰۱۷، روسیه از مجسمه ریگان-گورباچف در مرکز شهر مسکو رونمایی کرد. این نشانه‌ای بود که آنها می‌خواستند به «دوران طلایی» روابط ایالات متحده و روسیه در دوران ریگان-گورباچف بازگردند. فکر می‌کنم بایدن آنقدر عاقل خواهد بود که تلاش کند تا به این «دوران طلایی» برگردد. شاید این بتواند به روابط ایران و ایالات متحده کمک کند.
پس از خروج ترامپ از برجام، بسیاری از کشورها ازجمله کره‌جنوبی به دلیل واهمه از واکنش دولت ترامپ، روابط خود با ایران را به حداقل رسانده و حتی از پرداخت بدهی‌های خود امتناع کردند. صرف‌نظر از احیا یا عدم احیای برجام، خروج ترامپ از کاخ سفید، چه تغییراتی در روابط این کشورها و به طور خاص کره‌جنوبی با ایران به همراه خواهد داشت؟
«مون جائه-این»، رئیس‌جمهوری کره‌جنوبی یک رهبر غیرمعمول در این کشور است زیرا روابط نسبتاً گرمی با چین داشته و در عوض نسبت به آمریکا کمابیش سرد است. مشخص نیست که انگیزه‌های وی در امتناع از پرداخت بدهی به ایران چیست. آیا او می‌خواهد از تحریم‌های سازمان ملل حمایت کند یا اینکه براساس منافع شخصی کره‌جنوبی عمل می‌کند؟ پاسخ آن این است که احتمالاً هر دو مورد را همزمان انجام دهد. احیای برجام، تحت رهنمودهایی که قبلاً پیشنهاد کردم، ممکن است روابط بین کره‌جنوبی و ایران را بهبود بخشد.
با انتخاب «آنتونی بلنکین» به عنوان وزیر خارجه و «جیک سالیوان» به عنوان مشاور امنیت ملی، بسیاری معتقدند که تیم بایدن با احتیاط در مورد خاورمیانه و همچنین افغانستان قدم خواهد برداشت. عده‌ای دیگر هم می‌گویند که احتمالاً نظامیان آمریکا مجدداً به عراق، سوریه و افغانستان بازمی‌گردند. نظر شما درباره سیاست خاورمیانه‌ای و همچنین راهبرد تیم بایدن در افغانستان چیست؟
رئیس‌جمهور ترامپ دستور خروج بسیاری از نیروهای آمریکایی از خارج از این کشور را صادر کرده است که توجیه افزایش دوباره برای بایدن دشوار خواهد بود مگر اینکه درگیری‌های نظامی عمده‌ای در خاورمیانه رخ دهد.
نظر شما