اقتصاد ترکیه رویاهای اردوغان را کابوس می‌کند؟

سلام نو – سرویس بین‌الملل: این روزها رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه، حسابی در حال یکه تازی است. از سوریه و مذاکرات با روسیه و از نقش آفرینی در آذربایجان و مانور نظامی در بالای سر ایران اردوغان در حال فعالیت‌های بسیاری است. او که سودای نوعثمانی‌گری دارد و می‌خواهد شکوه دوران عثمانی را به ترکیه بازگرداند برای تحقق این هدف بسیار تلاش می‌کند و برای این کار دست به هر اقدامی می‌زند.

پرسش این جا است در حالی که ایران روزهای سختی را طی می‌کند، عربستان چند هدف مشترک با ترکیه دارد و قطر از منظر سیاست اخوانی با ترکیه هم جهت است، هیچ کس و هیچ چیز نمی‌تواند جلوی یکه تازی اردوغان را بگیرد؟

شاید فعلا هیچ کشوری انگیزه یا توان کافی برای مبارزه با ترکیه را نداشته باشد، اما این به این معنی نیست که اردوغان می‌تواند مثل آب خوردن به توسعه طلبی‌های خود ادامه دهد.

نگاهی به وضعیت ترکیه، به خصوص از منظر اقتصادی، به ما نشان می‌دهد همان چیزی که اردوغان را در ترکیه به عرش رساند، می‌تواند باعث به فرش رسیدنش نیز شود؛ مسئله اقتصاد.

اقتصاد ترکیه از سال ۲۰۰۱ پس از اصلاحات ساختاری انجام‌شده توسط کمال درویش در مدار رشد و توسعه قرار گرفت، اصلاحاتی که اقتصاد ترکیه را از اوج بحران به ریل توسعه‌ای قابل توجه رساند. ترکیه از سال ۲۰۰۲ رشدهای اقتصادی بالایی را تجربه کرد. رشد اقتصادی این کشور از سال ۲۰۰۲ تا سال ۲۰۱۶ به‌طور میانگین ۶ درصد بوده است.

در سال ۲۰۰۲، اردوغان به نخست وزیری رسید و وارث اقتصاد پیشین ترکیه اقتصادی که محصول اصلاحات کمال درویش بود. اردوغان از علی باباجان وزیر دارایی در اجرای سیاست‌های اقتصاد کلان حمایت کرد. اردوغان تلاش کرد سرمایه گذاران خارجی بیشتری را به ترکیه جذب کند و بسیاری از مقررات سخت دولت را لغو کرد. جذب پول به اقتصاد ترکیه بین سالهای ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲ باعث رشد ۶۴ درصدی تولید ناخالص داخلی و افزایش ۴۳ درصدی تولید ناخالص سرانه داخلی شد.

رفتارهای ملی‌گرایانه اردوغان در کنار رویکردهای اسلامی فراملی و اقتصاد رو به رشد باعث شد تا محبوبیت او هر روز بیش‌تر شود. او نه تنها از یک کودتا جان سالم به در برد، بلکه به ریاست جمهوری هم رسید.

اما قدرت‌گیری روز به روز اردوغان باعث شد او نه تنها از سیاست تنش صفر با همسایگان فاصله بگیرد بلکه شروع به رویکرد دستوری در اقتصاد بکند و دولت را به عنوان یک بازیگر امر کننده وارد اقتصاد ترکیه کند.

آن چنان که دنیای اقتصاد نیز گزارش کرده است بررسی‌های آماری نشان می‌دهد اقتصاد ترکیه مانند سال‌های ابتدای قرن ۲۱ رشدهای اقتصادی بالاتر از ۶درصد را تجربه نخواهد کرد.

اما این پایان کار نیست و دردسرهای اردوغان بیش از این‌ها است. بر اساس این گزارش تورم نیز از سال ۲۰۱۷ دورقمی شده و در سال جاری به حدود ۱۹درصد رسیده است و پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد این رقم به بالاتر از ۲۰درصد خواهد رسید. این بیشترین تورم ترکیه در سه سال اخیر است.

این حرف‌ها به معنای نابودی اقتصاد ترکیه نیست. اصلاحات کمال درویش چنان با دوام است که ترکیه همین امروز هم می‌تواند با تغییر ریل به مسیر قبل از سال ۲۰۱۶ باز گردد، اما سوال این جا است که آیا اردوغان چنین می‌کند؟

تجربه نشان داده که سرمستی حاصل از قدرتِ زیاد، امکان توجه به ضعف‌های عیان را نیز دشوار می‌سازد. سیاست‌های مداخله‌جویلانه اردوغان در زمینه نرخ ارز، در کنار روند افزایشی کسری بودجه و بدهی دولتی و البته بی‌ثباتی تیم اقتصادی اردوغان نشان می‌دهد که ترکیه از ریل توسعه اقتصادی فاصله گرفته است.

اما چطور می‌توان اقتصاد ترکیه را به ریل درست بازگرداند؟ جواب نسبتا ساده است. برای این کار نیاز به احیای جایگاه نهادهای سیاسی و اقتصادی، پایان رویکرد دستوری دولت در اقتصاد، استقلال بانک مرکزی، بازگشت تکنوکرات‌های اقتصادی به عرصه مدیریت و احیای استقلال دستگاه قضایی ترکیه است.

شروط تمام این‌ها نیز اصلاح رویکرد اردوغان نسبت به قدرت است. اردوغان امروز قدر قدرت ترکیه است. او از عبدالله گل تا احمد داوود اغلو- که یاران خودش بودند – را نیز از قدرت حذف کرده و برای تحکیم قدرت خود افسار دستگاه قضایی، بانک مرکزی و تمام نهادهای این چنینی را در دست گرفته است.

با توجه به مسیر اردوغان بعید است که او قصد تغییر نگاه به حکومتداری را داشته باشد، مسئله‌ای که می‌تواند اقتصاد ترکیه را از ریل خارج و اردوغان را به زیر بکشد.

«MetroPoll Research»، یک سازمان برجسته و معروف نظرسنجی، در نظرسنجی اخیری دریافت که ۲۵ درصد از پاسخ‌دهندگان اعلام کردند قادر به تامین نیازهای اساسی خود نیستند. بر اساس این نظرسنجی، شانس انتخاب مجدد اردوغان کمتر از ۵۰ درصد بوده؛ به‌نحوی‌که اکثریت حامیان اردوغان و ۶۳ درصد از کل پاسخ‌دهندگان بر این باورند که ترکیه به سرعت به سوی «بدتر شدن وضعیت» حرکت می‌کند.

با این چشم انداز بزرگ‌ترین خطر برای ترکیه و اردوغان، ایران، عربستان یا آمریکا نیستند بلکه اقتصاد رو به وخامت این کشور و تصمیمات اردوغانی است که می‌خواهد در قرن ۲۱ سلطان عثمانی باشد.