از ایران تا اسرائیل؛ سازمان‌های مهم امنیتی و اطلاعاتی منطقه کدامند؟

سلام نو – سرویس بین‌الملل: در کنار قدرت نظامی که از مهم‌ترین عوامل بازدارنده دشمنان یک کشور است قدرت امنیتی نیز اهمیت بسیاری در سطح بازدارندگی یک کشور دارد. آن چنان که حتما تا کنون مشاهده کرده‌اید کلید واژه نظامی در بیشتر وقت‌ها در کنار کلید واژه امنیتی به کار می‌رود و ما با قدرت نظامی و امنیتی، تحلیل نظامی و امنیتی و اقدامات نظامی و امنیتی رو به رو هستیم.

آن چنان که انتظار می‌رود بخش نظامی این چنین رخدادهایی به نیروهای نظامی مربوط می‌شود و ارتش، ستادکل نیروهای مسلح و نیروها و بخش‌هایی شبیه به این مسئول تنظیم معادلات نظامی هستند.

در طرف دیگر مسئولیت عمده بخش امنیتی بر عهده نهادهای امنیتی است که در بیشتر کشورها به سازمان امنیت یا وزارت اطلاعات و امنیت شناخته می‌شود. بخشی از مهم‌ترین سازمان‌های امنیتی جهان امروز در خاورمیانه و در اطراف ایران قرار دارند. در ادامه مهم‌ترین و موثرترین نهادهای امنیتی خاورمیانه و اطراف آن را با هم مرور می‌کنیم.

ایران؛ سربازان گمنام امام زمان

ایران به عنوان یک از مهم‌ترین و موثرترین بازیگران منطقه خاورمیانه دو سازمان اطلاعاتی مهم دارد؛ وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی.

وزارت اطلاعات که واجا نیز خطاب می‌شود در سال‌های ابتدایی دهه ۶۰ و از ترکیب نهادهای اطلاعاتی موجود در نخست وزیری، سپاه و برخی دیگر نهادها سامان می‌یابد. تا پیش از انقلابی‌های جوان به خاطر بدنامی ساواک میل چندانی به تاسیس یک نهاد امنیتی شبیه آن نداشتند.

بیشتر بخوانید: نیروهای ویژه نظامی ایران که باید آن‌ها را بشناسید

آمار دقیق از نیروهای وزارت اطلاعات در دست نیست، با این همه وزارت دفاع آمریکا، در ژانویه ۲۰۱۳ میلادی، گزارشی ۶۴ صفحه‌ای درباره این وزارتخانه منتشر کرد، که در این گزارش، به نقل از شخصی بنام مگنوس رانستورپ، تعداد پرسنل این وزارت‌خانه در حدود ۳۰ هزار نفر اعلام شد. با توجه به گذشت زمان و تغییرات بسیار در ۸ سال گذشته به عدد فوق چندان نمی‌شود تکیه کرد.

وزارت اطلاعات یک دانشگاه خاص خود به دانشگاه امام باقر هم دارد. دانشکده اطلاعات وابسته به وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۵ با سخنرانی رئیس‌جمهور وقت، آیت‌الله هاشمی، و حضور و سخنرانی رهبر انقلاب آیت الله خامنه‌ای افتتاح شد. این مرکز آموزش عالی در سال ۱۳۹۵ از «دانشکده اطلاعات» به «دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی» ارتقاء علمی یافت.

سازمان اطلاعاتی دوم ایران که نسبت به وزارت اطلاعات جوان‌تر است سازمان اطلاعات سپاه است. پس از انتخابات ریاست جمهوری دهم، از ادغام معاونت اطلاعات سپاه و چند واحد اطلاعاتی دیگر تشکیل گردید. در تازه‌ترین تغییر در این سازمان  سازمان اطلاعات سپاه با معاونت اطلاعات راهبردی سپاه ادغام شده و در ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۸ سطح جدیدی در این سازمان شکل گرفت. مسئول سازمان اطلاعات سپاه از روز نخست حسین طائب بوده است؛ چهره‌ای که می‌توان او را از متنفذترین چهره‌های امنیتی کشور دانست. از تعداد نیرو و پرسنل سازمان اطلاعات سپاه نیز اطلاعاتی در دستر نیست.

چند نکته درباره سازمان‌های اطلاعاتی ایران قابل توجه است. نخست این که مسئول این سازمان‌ها همیشه یک روحانی است. دوم این که اطلاعات آمار درباره این سازمان‌ها بسیار کم است. در نتیجه هر چند از شکست‌ها و مشکلات این سازمان‌ها – مثل خرابکاری‌های اتمی یا قتل‌های زنجیره‌ای- اطلاعاتی در دسترس است ولی از موفقیت‌های اصلی و اساسی آن‌ها اطلاعاتی منتشر نشده است. سوم هم این که نیروهای امنیتی در ایران به سربازان گمنام امام زمان مشهور هستند.

موساد؛ متحد قدیمی و دشمن قسم خورده فعلی ایران

سازمان اطلاعات و عملیات ویژه که به اختصار موساد خوانده می‌شود نام سازمان اطلاعاتی خارجی و یکی از مهم‌ترین نهادهای امنیتی خاورمیانه و چه بسا جهان است. این سازمان امنیتی از ترور مخالفین تا خرابکاری فیزیکی و حتی بستن پیمان‌های دیپلماتیک را دستور کار دارد و برای موفقیت اهداف رژیم صهیونیستی دست به هر کاری می‌زند.

موساد در اول آوریل ۱۹۵۱ توسط نخست‌وزیر وقت رژیم صهیونیستی، داوید بن گوریون تأسیس شد. مأموریت گردآوری اطلاعات، تجزیه و تحلیل اطلاعات و انجام عملیات مخفیانه ویژه در خارج از سرزمین‌های اشغالی به عهده موساد ‌است. گفتنی‌است که دفتر اصلی موساد در تل آویو است. این سازمان اطلاعاتی در برآوردهای اخیر دارای ۷۰۰۰ نفر کارمند دفتری و اداری دارد.

وظایف اصلی موساد:

۱. گرد آوری مخفیانه اطلاعات در خارج از خاک کشور رژیم صهیونیستی.

۲. خنثی سازی تلاش‌های کشورهای متخاصم برای تهیه و تولید تسلیحات غیر متعارف ویا دستیابی به آن.

۳. خنثی سازی عملیات تروریستی علیه اهداف اسرائیلی و یهودی درخارج از خاک رژیم صهیونیستی.

۴. توسعه روابط مخفیانه ویژه، سیاسی و غیره، در خارج از خاک سرزمین‌های اشغالی و حفظ این روابط.

۵. آوردن مهاجرین یهودی به سرزمین‌های اشغالی، از اماکنی که امکان مهاجرت یهودیان توسط سازمان‌های مهاجرتی معمولی اسرائیل، وجود ندارد.

۶. به دست آوردن اطلاعات استراتژیکی، سیاسی و عملی.

۷. انجام عملیات ویژه در خارج از خاک سرزمین‌های اشغالی.

بر اساس این لیست متوجه می‌شوید که چرا موساد یکی از مهم‌ترین بازیگران پرونده اتمی ایران است و روسای موساد یکی از اصلی‌ترین استراتژیست‌های فشار به ایران در دو دهه گذشته هستند.

نکته قابل توجه این است که موساد در سال‌های قبل از انقلاب در کنار میت یکی از مهم‌ترین متحدان امنیتی ایران بود و مثلث ساواک، موساد و میت بر خاورمیانه مسلط بودن و کارهای مشترک بسیاری داشتند. موساد همچنین نقش مهم در آموزش، تجهیز و توسعه ساواک داشت. بعد از انقلاب اما موساد تبدیل به اصلی‌ترین دشمن امنیتی ایران شد.

میت؛ بی سر و صدا اما قدرتمند

سازمان اطلاعات ملی (Millî İstihbarat Teşkilatı) که به میت مشهور است، نام سازمان اطلاعاتی خارجی ترکیه است. میت دارای ۸ هزار پرسنل و افسر اطلاعاتی است. این سازمان نقشی گسترده در شکست کودتای ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۶ در ترکیه داشت. میت به عنوان قدرتمندترین نهاد اطلاعاتی ترکیه مشهور است.

در سال ۲۰۱۱ امره تانر از ریاست میت کنار رفت و هاکان فیدان ریاست سازمان میت را بر عهده گرفت. با آمدن هاکان فیدان تحول عظیمی در ساختار جامعه اطلاعاتی ترکیه انجام شد و حالت متمرکز به خود گرفت. در روش‌های کاری نیز تغییر به وجود آمد به‌طوری‌که فیدان در طرح خود برای سازمان میت به نام آنگلو ترک ترکیبی از روش‌های آمریکایی و انگلیسی و مقدار کمی از روش روس‌ها را به عنوان یک عامل پیش برنده برای مأموریت‌های اطلاعاتی سازمان ترکیه در نظر گرفت. همچنین دروازه‌های میت را بر روی خبرنگاران با تأسیس سایت و گسترش آن گشود.

حوزه عملیات میت بسیار گسترده‌است، به‌طوری‌که هم‌اکنون در منطقه خاورمیانه در جریان بحران سوریه و عراق بسیار فعال است. سازمان میت در منطقه اقلیم کردستان عراق به‌طور ویژه در دو حوزه نفت و گروه پ‌ک‌ک تمرکز کرده‌است.

میت این روزها با عربستان، اسرائیل و آمریکا همکاری‌های نزدیکی دارد و از جدی‌ترین رقبای امنیتی ایران به حساب می‌آید که شیطنت‌های فراوانی به خصوص در کردستان عراق و سوریه داشته است. برخی منابع مدعی هستند که میت از اولین حامیان برخی رسانه‌های مشهور ضدنظام نیز بوده است.

آی اس آی پاکستان؛ خالق طالبان

سازمان اطلاعات نظامی پاکستان یا آی اس آی را می‌توان در زمره مهم‌ترین سازمان‌های اطلاعاتی اطراف ما به حساب آورد. نکته قابل توجه درباره آی اس آی ماهیت نظامی آن است. این سازمان توسط نیروی زمینی پاکستان اداره می‌شود و هیچ قانون یا مرجع قدرت مشخصی برای کنترل و بازبینی آن در پاکستان عمل‌کرد. فرمانده آی‌اس‌آی بر اساس قوانین پاکستان، از سوی نخست‌وزیر و پس از مشورت با فرمانده نیروی زمینی پاکستان انتخاب می‌شود.

بیشتر بخوانید: ۱۰ کاری که طالبان در حکومت یک ماهه خود با افغانستان کرد

آی‌اس‌آی عملیات‌های مخفی و اطلاعاتی عمده‌ای در بیرون از پاکستان در کارنامه دارد. از جمله آموزش و فراهم‌سازی پول برای مجاهدین افغان درطی جنگ‌های جهادی آنان با نیروهای ارتش سرخ شوروی در دهه ۱۹۸۰، اتهام مسلح‌سازی و آموزش‌دادن به اعضای جنبش طالبان پیش از حمله ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به ایالات متحده، و اتهام حمایت نزدیک از جدایی‌خواهان منطقه مورد مناقشه کشمیر.

آی‌اس‌آی هم‌چنین متهم به حمایت و ارتباط با شبکه حقانی است. شبکه حقانی دارای ارتباط با شبکه القاعده است و متهم به دست‌داشتن در شبکه بین‌المللی قاچاق عُمده مواد مخدر است.

بسیار معتقدند آی اس آی پاکستان آن قدرتی که همه از آن انتظار دارند را ندارد و اگر ارتباط با گروه‌هایی مثل طالبان نبود اساسا چندان عملکرد خاصی نمی‌توانست داشته باشد. دلیل این ضعف نیز وضعیت آشفته داخلی پاکستان و ضعف‌های اقتصادی و سیاسی آن است.

این لیست البته نافی دیگر سازمان‌ها و نهادی اطلاعاتی قدرتمند خاورمیانه و اطرافش نیست. در شمال ایران روسیه و میراث کا.گ.ب قرار دارد و در جنوب نیز سامان اطلاعاتی امارات با بودجه هنگفت و افسرهای اطلاعاتی غربی در حال دگرگون سازی است. کمی دورتر هم مصر قرار دارد که به علت موقعیت خاصش سازمان اطلاعاتی حائز اهمیتی دارد. در آینده به این نهاد و سازمان‌ها نیز خواهیم پرداخت.