همه‌گیری بیماری کووید-۱۹ بسیاری از کشورها را مجبور کرد تا برای کنترل شیوع بیماری، قرنطینه جزئی یا کامل برقرار کنند. این قرنطینه‌ها، باعث محدودیت فعالیت بدنی در فضای باز و دسترسی به غذاهای تازه شده و استرس روانی را افزایش داده است. همین موارد می‌تواند بر عادات غذایی روزانه افراد تاثیر بگذارد.
همچنین افراد ممکن است به دلیل بیماری و استرس، میل به مصرف «غذاهای راحت» داشته باشند. اخبار ناخوشایند و برخی شایعات در مورد کووید-۱۹ می‌تواند اضطراب، ترس و وحشت را در افراد تشدید کرده و ممکن است افراد برای مقابله با استرس، افسردگی و اضطراب و همچنین ایجاد احساس کاذب شادی، به سمت پرخوری و مصرف بیشتر غذاهای پرکالری و قندی بروند. از سوی دیگر همه‌گیری ممکن است عادات غذایی مثبتی از جمله صرف زمان بیشتر برای پخت‌وپز و کاهش مصرف فست‌فودهای ناسالم نیز به همراه داشته باشد.
از آن‌جا که تاثیر همه‌گیری بر رفتارهای غذایی و انتخاب‌های غذایی افراد در جمعیت‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد، پژوهشگران با انجام یک مطالعه تغییراتِ فراوانی مصرف فست‌فود را در خانوارهای ایرانی در دوران قرنطینه، نسبت به قبل از همه‌گیری مورد بررسی قرار دادند و همچنین دلایل این تغییرات را نیز در یک نمونه از کل کشور، ارزیابی کردند.
این مطالعه بخشی از یک پیمایش توصیفی-تحلیلی مقطعی در سراسر کشور بود که با استفاده از پرسش‌نامه الکترونیکی آنلاین انجام شد. این پرسش‌نامه از ۱۶ فروردین تا ششم اردیبهشت ۱۳۹۹ که ایران در قرنطینه قرار داشت، تکمیل شد. نامه‌ای رسمی از سوی اداره تغذیه جامعه وزارت بهداشت، به معاونت‌های بهداشتی و درمانی و دفاتر تغذیه جامعه دانشگاه‌های علوم پزشکی کل استان‌های کشور ارسال شد و از آن‌ها درخواست شد که لینک پرسش‌نامه را از طریق کارکنان بهداشت و تغذیه استان در میان جامعه تحت پوشش خدمات خود به اشتراک بگذارند. همچنین لینک پرسش‌نامه به صورت گسترده در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های محبوب مانند تلگرام و واتساپ توزیع شد.
در مجموع 21 هزار و ۲۹۰ خانوار از تمام استان‌های کشور پرسش‌نامه را تکمیل کرده و وارد مطالعه شدند. میانگین سنی سرپرست خانوار 44.7 سال و اندازه خانوار در بیش از 80 درصد از شرکت‌کنندگان سه نفر یا بیشتر بود.
بیشترین و کمترین تعداد مشاغل سرپرستان خانوار به ترتیب شغل آزاد ( حدود 34 درصد) و بهورز (نزدیک به سه درصد) بود. بررسی‌ها در خصوص سطح تحصیلات سرپرست خانوار نشان داد که تحصیلات زیر دیپلم و کاردانی به ترتیب بیشترین (33 درصد) و کمترین (7.3 درصد) فراوانی را داشتند.
یافته‌های این مطالعه حاکی از این بود که تغییر قابل توجه در دفعات مصرف فست‌فودها در طول قرنطینه کووید-۱۹، توسط حدود 76.2 درصد از شرکت‌کنندگان گزارش شده است که از این تعداد 74.8 درصد کاهش یافته و تنها دو درصد از خانوارها مصرف فست‌فودها را افزایش داده‌اند.
در این تحقیق مشخص شد که خانوارهایی که حداقل یک کودک زیر پنج سال داشتند، کمتر احتمال داشت مصرف فست‌فودها را کاهش دهند. در حالی که خانوارهایی که درآمدشان در طول قرنطینه به طور چشم‌گیری کاهش یافته بود و در استان‌های محروم زندگی می‌کردند، احتمال بیشتری داشت که فست‌فودها را کاهش داده یا از سبد غذایی‌شان حذف کنند.
طبق این بررسی؛ در میان افرادی که مصرف فست فود خود را کاهش داده بودند، حدود 82 درصد از آن‌ها فست‌فود را به طور کامل از سبد غذایی خود حذف کرده بودند. ترس از آلوده شدن فست‌فودها به ویروس کرونا و افزایش تعداد افراد در خانه، به ترتیب بیشترین و کمترین دلیل کاهش مصرف فست‌فودها بوده است.
برخلاف یافته‌ها این تحقیق؛ در مطالعه‌ای در لهستان، خانواده‌های دارای فرزند و آن‌هایی که در منطقه‌ای با تولید ناخالص داخلی (GDP) بالاتر زندگی می‌کنند، شانس بیشتری برای تبعیت از الگوی غذایی ناسالم داشتند. همچنین بررسی‌های گذشته نشان داده است که از دست دادن شغل و درآمد در نتیجه تعطیلی‌های دولتی، منجر به اثرات نامطلوب بر امنیت غذایی افراد آسیب‌پذیر در کشورهای کم درآمد و متوسط می‌شود. به این صورت که افراد فقیر با صرف بیشتر درآمد برای غذاها، به سمت خرید ارزان‌ترین کالری‌ها مانند فست فودها می‌روند که عموماً سرشار از کالری، چربی و قند هستند؛ اما از نظر مواد مغذی ضعیف هستند. ولی در بررسی کشور ما مشخص شد که کاهش درآمد، با کاهش مصرف فست‌فودها مرتبط است.
به گفته پژوهشگران این تحقیق؛ از یافته‌های جالب توجه این مطالعه این است که همه‌گیری کووید-۱۹، جدا از همه جنبه‌های فاجعه‌باری که داشته، فرصتی غیرمنتظره برای تغذیه سالم فراهم کرده است. اگرچه کاهش مصرف فست‌فودهای ناسالم به طور قطع می‌تواند برای سلامتی مفید باشد، اما جایگزین‌های این غذاهای محبوب نیز به همان اندازه مهم هستند که این موضوع مستلزم مطالعات بیشتری است.
این پژوهشگران معتقدند که اگرچه مصرف فست فودها در طول قرنطینه کاهش یافته است، اما مداخلات بهداشت عمومی مناسب برای حفظ این روند کاهشی نه تنها در طول همه‌گیری، بلکه پس از این دوره نیز مورد نیاز است و همچنین مطالعات بیشتر برای ارزیابی چند جنبه از تغییرات مصرف فست فود و پیامدهای آن ضروری است.
در انجام این تحقیق؛ سمیرا ربیعی، دلارام قدسی، مریم امینی، بهاره نیکویه، حمید راسخی و تیرنگ نیستانی؛ پژوهشگران انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی کشور دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، اعظم دوست محمدیان زهرا عبدالهی از مرکز تحقیقات بیماری‌های گوارش و کبد دانشگاه علوم پزشکی ایران و مینا مینائی، فرزانه صادقی قطب‌آبادی از گروه تغذیه جامعه معاونت بهداشت وزارت بهداشت، با یکدیگر مشارکت داشتند.
نظر شما