حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی، افزایش سن بازنشستگی، مالیات از خودرو مسکن؛ بودجه ۱۴۰۱ به ما چه می‌گوید؟

سلام نو – کیوان پیشرویان: لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ توسط ابراهیم رئیسی تقدیم مجلس شد تا دولت سیزدهم اولین لایحه بودجه خود را نوشته باشد، لایحه‌ی بودجه‌ای که شاید بتوان آن را نخستین آزمون کلان تمام تیم اقتصادی دولت دانست.

آن طور که ایسنا گزارش کرده است لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ با سقف کلی ۳۶۳۱ هزار میلیارد تومان در دولت سیزدهم بسته شده که نسبت به سال جاری حدود ۷۵۰ هزار میلیارد تومان افزایش دارد. بودجه عمومی شامل ۱۵۰۵ هزار میلیارد تومان است که شامل منابع عمومی بالغ بر ۱۳۷۲ هزار میلیارد تومان و درآمدهای اختصاصی وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی شامل ۱۳۲ هزار میلیارد تومان است.

همچنین بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت که حجم عمده کل بودجه سال ۱۴۰۱ را به خود اختصاص داده با رقم ۲۲۳۱ هزار میلیارد تومان بسته شده است.

چند نکته کوتاه درباره بودجه؛ از حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی تا افزایش سن بازنشستگی و حذف یارانه بگیران ثروتمند

اولین و شاید مهم‌ترین نکته بودجه ۱۴۰۱ این است که خبری از دلار ۴۲۰۰ تومانی یا همان دلار جهانگیری نیست. از سالِ آخر دولت روحانی زمزمه حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی به گوش می‌رسید و حتی اخیرا نیز دولت رئیسی قصد داشت در اقدامی دلار ۴۲۰۰ تومانی را حذف کند، اما با مخالفت مجلس روبه‌رو شد. البته پیش از مخالفت مجلس جمعی از اقتصادانان که به دیدار رییس جمهور رفته بودند نیز با حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی مخالفت کردند. شاخص‌ترین چهره آن جمع احمد توکلی، نماینده پیشین مجلس و از اصولگرایان کهنه‌کار بود.

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ که امروز به مجلس ارائه شد ارز ترجیحی عملا حذف شده و خبری از آن نیست. با این وجود در جدول تبصره ۱۴ مربوط به هدفمندی یارانه‌ها در دو ردیف مبالغی را برای جبران اصلاح نرخ کالاهای اساسی در نظر گرفته است به طوری که حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان برای جبران اصلاح نرخ کالاهای اساسی، دارو، یارانه نان و خرید تضمینی گندم پیش‌بینی شده و در بخش دیگر ۴۰۰۰ میلیارد تومان برای یارانه نهاده‌های کشاورزی، تنظیم بازار کالاهای اساسی و ضروری و تادیه تعهدات مربوطه پیش بینی شده است.

ماجرای حذفیات دولت به همینجا ختم نمی‌شود و به نظر می‌رسد برنامه حذف یارانه بگیران ثروتمند با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد و مثل سال جاری ادامه خواهد داشت. طبق بند «ب» تبصره ۱۴ لایحه بودجه سال آینده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی باید با همکاری سازمان هدفمندی یارانه‌ها و با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان حداکثر ظرف سه ماه پس از ابلاغ قانون بودجه ضمن دهک‌بندی درآمدی کلیه خانوارهای یارانه‌بگیر از طریق شاخص‌های متقن و ثبتی قابل اتکاء نسبت به حذف یارانه نقدی و معیشتی خانوارهای پردرآمد اقدام کند.

اما اقدام جالب توجه دیگری که دولت انجام داده است افزایش سن بازنشستگی است. با توجه به تبصره ۲۰ لایحه بودجه سال آینده به منظور پایدارسازی منابع صندوق‌های بازنشستگی چند تغییر مورد تاکید قرار گرفته است؛ از جمله افزایش سن بازنشستگی. حداقل و حداکثر بازنشستگی تمامی مستخدمین مرد و زن به هر میزان سابقه خدمت در صندوق سازمان تامین اجتماعی دو سال افزایش می‌یابد، البته احکام قطعی هیات‌های رسیدگی به تخلفات اداری برای بازنشستگی از این حکم مستثنی هستند. همچنین سنوات خدمت مورد قبول برای بازنشستگی تمامی مستخدمین مرد و زن دارای حداقل مدرک کارشناسی معتبر در تمامی صندوق‌های بازنشستگی اعم از کشوری و لشگری و سازمان تامین اجتماعی دو سال افزایش خواهد یافت.

از طرف دیگر دولت دنبال مالیات گرفتن از خودرو و خانه گران قیمت است. مطابق لایحه بودجه ۱۴۰۱، مجموع ارزش انواع خودروی سواری و وانت دوکابین دارای شماره انتظامی شخصی اعم از اشخاص حقیقی (خود و فرزندان کمتر از ۱۸ سال و محجور تحت تکفل) و حقوقی بیش از ۱۰ میلیارد ریال (یک میلیارد تومان) ‌مشمول مالیات شدند. واحدهای مسکونی و باغ ویلاهای بالای ۱۰ میلیارد تومان نیز مشمول مالیات بر دارایی می‌شوند.

بودجه ۱۴۰۱ به ما چه می‌گوید؟

پیام بودجه ۱۴۰۱ به طور مختصر و مفید این است: اوضاع اقتصادی کشور خوب نیست و دولت به دنبال کاهش هزینه‌ها و افزایش درآمدها به هر شکل ممکن است. دولت با وجود مخالفت بخش قابل توجهی از بدنه کارشناسی همسو با خود دست به حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی زده است. این اقدام هرچند با حمایت بخش مهمی دیگری از اقتصاددان همراه است اما چند نکته دارد. نخست این که ایده حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی از سوی اقتصاددانانی حمایت می‌شود که از سوی دولت و حامیانش «مقصر وضع موجود»، «لیبرال» یا «نئو لیبرال» خطاب می‌شوند. نکته دیگر این است که تمام اقتصاددانان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی را با شوک قیمتی همراه می‌دانند، شوکی که نیازمند مدیریت است.

مسئله دیگر اما افزایش سن بازنشستگان است، اتفاقی که باید زودتر از این رخ می‌داد. با توجه به افزایش سن ایرانیان و ملموس‌تر شدن مسئله پیری جمعیت انتظار می‌رفت که سن بازنشستگان بیش و پیش از این افزایش یابد. اما سوال اینجا است که آیا این افزایش سن بازنشستگی با توجه به زوایای دیگر کار نیز همراه خواهد شد یا خیر؟