به گزارش سلام نو علی احمدی از تجربیلت سفر خود به کاشان نوشت: کاشان در دامنه رشته کوه زاگرس، در مجاورت دشت کویر و در شمال استان اصفهان واقع شده است. ۲۲۰ کیلومتر با تهران، ۲۰۰ کیلومتر با اصفهان و ۹۰ کیلومتر با قم فاصله دارد. طبیعت دیدنی، تاریخ غنی و فاصله نسبتاً کوتاه با چند شهر بزرگ، در اکثر سال به خصوص در فصل بهار گردشگران زیادی را به کاشان می‌کشاند.
از نظر پیشینه تاریخی، با توجه به وجود تپه‌های سیَلک (Sialk)، قدمت این شهر به ماقبل تاریخ باز می‌گردد. رومن گیرشمن، باستان شناس فرانسوی تاریخ تمدن سیَلک را حدود ۱۰۰۰۰ سال تخمین زده و این ناحیه را یکی از مراکز اولیه سکنای بشر ماقبل تاریخ می‌داند. تمدنی که به تکنولوژی ذوب مس، نساجی و نقاشی روی سفال دست یافته بوده. نام کاشان نیز از قوم «کاسی» یا «کاشی» گرفته شده است. آنها از اولین اقوام آریایی بودند که قبل از مادها به ایران آمدند و مردمان تمدن سیَلک را شکست دادند.
در دوران پس از اسلام، به خصوص در دوره صفویه این شهر مورد توجه حاکمان بوده است. بازار بزرگ سنتی کاشان و تیمچه زیبای امین الدوله و همچنین باغ فین کاشان از آثار زیبای به جا مانده از همین دوره است. البته برخی منابع باغ فین را که دارای درختان چنار با عمر حدود ۴۵۰ سال است، ساخته دوران آل بویه می‌دانند. از دیگر آثار تاریخی کاشان، می‌توان به خانه‌های تاریخی اشاره کرد. خانه بروجردی‌ها، خانه طباطبایی‌ها، خانه عباسیان و خانه عامری‌ها از جمله دیدنی‌ترین این خانه‌ها هستند که به همراه حمام زیبای سلطان امیر احمد همگی در محدوده خیابان علوی واقع شده‌اند. مسجد و مدرسه آقابزرگ هم که از نظر تاریخی و معماری درخور توجه است، در همین منطقه قرار دارد.
صنعت نساجی از صنایع بومی کاشان است که متأسفانه این روزها دوران نابودی خود را طی می‌کند. از صنایع دستی کاشان می‌توان به مسگری، شَعر بافی، زری بافی، مخمل بافی، مشبک کاری، گره چینی، رنگرزی و در نهایت قالی بافی اشاره کرد. قالی کاشان در سال ۲۰۱۰ با کد ۰۰۳۸۳ در فهرست میراث فرهنگی و معنوی بشر در یونسکو ثبت شده است.
از مشاهیر کاشان می‌توان به این افراد اشاره کرد:
غیاث الدین جمشید کاشانی؛ ریاضیدان، فیزیکدان و اخترشناس برجسته معروف به Al-Kashi
ملا محسن فیض کاشانی؛ حکیم، محدث و عارف دوره صفویه و داماد بزرگ ملاصدرا
ملا احمد فاضل نراقی؛ مجتهد شیعه
محتشم کاشانی؛ شاعر دوره صفوی و سراینده ترکیب‌بند «باز این چه شورش است»
کمال الملک؛ نقاش چیره دست و بانفوذ دوره قاجار
سهراب سپهری؛ شاعر و نقاش معاصر
سپیده کاشانی؛ شاعر معاصر
دیوید آلیانس؛ تاجر یهودی ایرانی تبار و عضو فعلی مجلس لردهای بریتانیا
پری زنگنه؛ خواننده اپرای ایرانی
از محصولات خوراکی کاشان به غیر از گلاب و عرقیات که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، می‌توان کلوچه سنتی کاشان، پشمک، باقلوای کاشان، سوهان میرزا حسینی، قند و قاووت، قطاب، حاج بادامی، چاقاله بادام و باقالی کاشان را نام برد. از غذاهای سنتی هم می‌توان به گوشت لوبیا، قیمه ریزه، شفته، آبگوشت عدس و بادمجان و کباب چوبی اشاره کرد.
اما اصل ماجرا؛ گل و گلاب و عرقیات کاشان
کاشان از دیرباز به عنوان مهد گلاب ایران و جهان شناخته می‌شده است. گل محمدی تا حدود ۳۵۰ سال پیش به غیر از ایران در جای دیگری نمی‌روییده. تا اینکه در زمان صفویه این گل و دستگاه‌های گلابگیری به ترکیه، سوریه و بلغارستان برده شده است. طبق تحقیقات انجام شده، ایرانیان اولین قومی بودند که به روش تقطیر از گل محمدی، گلاب و اسانس استخراج کردند. بر اساس نوشته‌های ابن خلدون در قرن ۸ و ۹ میلادی، گلاب یکی از مهم‌ترین اقلام صادراتی ایران به چین و هند بوده است. در قرن هشتم نیز روزانه سی هزار بطری گلاب کاشان به بغداد صادر می‌شده است. امروزه نیز در تاریخ ۹ ذی‌الحجه کعبه را با آن شستشو می‌دهند.
به دلیل آب و هوای مطبوع کاشان و روستاهای اطراف آن در فصل بهار، گل محمدی در این منطقه به خوبی پرورش داده می‌شود. به این ترتیب ماده اولیه به دست آوردن گلاب به راحتی در دسترس است. بین گلکاران مرسوم است که چیدن گل را هر روز قبل از طلوع آفتاب به پایان برسانند. چرا که معتقدند در این حالت، عطر و کیفیت گلاب به دست آمده بهتر می‌شود. روش استخراج گلاب از گل محمدی به شیوه تقطیر است. به این ترتیب که حدود ۳۰ کیلوگرم گل‌های محمدی را در دیگ‌هایی که در قدیم از مس و در حال حاضر از آلومینیوم ساخته می‌شوند، ریخته و حدود ۸۰ لیتر آب به ظرف اضافه می‌کنند. درب دیگ که تغار نام دارد را محکم بسته و با وزنه یا پیچ و مهره کاملاً کیپ می‌کنند. پارچ‌های مسی یا آلومینیومی به ظرفیت ۴۰ لیتر را در نزدیکی دیگ‌ها و درون آب خنک قرار داده و به شکلی که حدود ۲۰ سانتیمتر از سر آن بیرون از آب باشد، مهار می‌کنند. تغار را به وسیله لوله‌های زاویه داری به پارچ متصل می‌کنند. پوشاندن روزنه‌های احتمالی محل اتصال تغار به لوله‌ها و همچنین پارچ به لوله‌ها بسیار مهم است. چرا که مانع ورود هوا و ناخالصی به سیستم می‌شود. حال نوبت روشن کردن آتش در زیر دیگ است. پس از به جوش آمدن مخلوط گل محمدی و آب، بخار حاصله از طریق لوله‌ها وارد پارچ می‌شود و به دلیل قرارگیری پارچ در آب خنک، بخار تقطیر شده و گلاب به دست آمده در پارچ جمع می‌شود. این پروسه حدود ۴ ساعت به طول می‌انجامد.
گلاب در رِنج‌های مختلفی تهیه می‌شود که از نظر کیفیت و خلوص با یکدیگر متفاوت هستند. مهم‌ترین عامل در تعیین کیفیت گلاب، میزان گل ریخته شده در دیگ است. هر چه گل کمتر باشد، کیفیت گلاب نیز پایین‌تر می‌آید. اگر به جای آب، درون دیگ گلاب به دست آمده از مرحله قبل ریخته شود، به گلاب حاصل گلاب دو آتشه می‌گویند. اگر این کار برای بار سوم انجام شود، به محصول گلاب سه آتشه می‌گویند. البته لازم است نکته‌ای را برای آگاهی بیشتر گوشزد کنم. گلاب به صرف دو آتشه بودن، حتماً گلاب با کیفیتی نخواهد بود. چرا که ممکن است در دو مرحله گلابگیری از میزان کمتر از حد استاندارد گل استفاده شود که محصول با اینکه دو آتشه است، اما کیفیت چندانی نخواهد داشت. یک بطری یک لیتری گلاب دو آتشه اصل، که در هر دو مرحله گلابگیری از ۳۰ الی ۴۰ کیلوگرم گل محمدی استفاده شده باشد، امروز حدود ۶۰ الی ۷۰ هزار تومان قیمت دارد که به دلیل بالا بودن قیمت، تولیدکنندگان کمتر به سراغ این نوع می‌روند. برای تشخیص گلاب خوب، می‌توانید مقداری از آن را بچشید. گلاب خوب، کاملاً تلخ است. همچنین در زمان تکان دادن بطری حاوی گلاب، اثرات چربی در کناره‌ها دیده می‌شود.
به غیر از گلاب، انواع عرقیات دیگر مانند عرق بیدمشک، عرق نعنا، عرق کاسنی، عرق نسترن، عرق هل و سایر گیاهان نیز گرفته می‌شود که هر کدام خواص طبیعی و دارویی مخصوص به خود را دارند.
مراسم گلابگیری قدمتی هزار ساله دارد و هر سال در فصل بهار در کاشان و مناطق اطراف برگزار می‌شود. این آیین به غیر از قمصر که در ۳۵ کیلومتری جنوب کاشان قرار دارد، در شهرها و روستاهای دیگری نیز برگزار می‌شود که هر کدام زیبایی‌های خاص خود را دارند. برخی از این مناطق که می‌توانید از طبیعت بسیار زیبا و باغ‌های آن نیز لذت ببرید، بدین قرار است:
نیاسر (Niasar) در ۳۰ کیلومتری شرق کاشان که آبشار معروفی نیز دارد.
بَرزُک (Barzok) در ۵۵ کیلومتری جنوب شرقی کاشان
مَرَق (Maragh) در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی و در مسیر بَرزُک
خُنب (Khonb) در ۱۸ کیلومتری جنوب کاشان
دُرّه (Dorreh) در ۱۷ کیلومتری جنوب شهر
جوشِقان اِستَرک (Josheghan e Estark) در ۲۸ کیلومتری شرق کاشان
قَزاآن (Ghaza’an) در ۴۰ کیلومتری جنوب شهر و بعد از قمصر
نَشَلج (Nashalj) در ۴۰ کیلومتری شرق کاشان و بعد از نیاسر
به طور کلی اگر در سمت جنوب و شرق کاشان که در دامنه‌های کوه‌های کرکس قرار دارند پیش بروید، می‌توانید روستاهای زیبا با آب و هوای کاملاً مطبوع را ببینید. به طوری که نسیم خنک شبانه در برخی روستاها، حتی در مرداد ماه شما را مجبور به پوشیدن لباس بیشتر می‌کند.
برای رفتن به کاشان، گزینه‌های متنوعی پیش رو دارید. مسیر از تهران تا کاشان کلاً اتوبان است. کافیست با خودروی شخصی به اتوبان خلیج فارس وارد شوید و ۲ ساعت و نیم بعد در کاشان باشید. در ترمینال جنوب هم از ابتدایی‌ترین ساعات روز تا آخرین ساعت‌های شب هر ۲۰ دقیقه یک اتوبوس VIP به مقصد کاشان حرکت می‌کند. البته که در مسیر برگشت هم شرایط به همین ترتیب است. طی کردن این مسیر با اتوبوس ۳ ساعت زمان می‌برد. راه آهن سراسری هم در کاشان ایستگاه دارد. فرودگاه کاشان اما فعلاً در مسیر شهرهای مشهد و کیش پرواز دارد.
اقامت در کاشان آسان است. امیرکبیر و نگارستان دو هتل کاشان هستند که در نزدیکی باغ فین واقع شده‌اند. تعداد زیادی از خانه‌های تاریخی نیز به اقامتگاه بومگردی تبدیل شده‌اند که واقعاً زیبا و باصفا هستند. حتی در روستاهای اطراف هم اقامتگاه بومگردی وجود دارد. خانه برای اجاره نیز در کاشان به راحتی پیدا می‌شود. برای کسانی که به کمپینگ و چادر زدن علاقه دارند هم دو پارک بزرگ مهیا شده تا بتوانند در چادرهایشان اقامت کنند.
این فصل از سال، زمان خوبی برای سفر به کاشان است. هر سال تا اواخر خردادماه بسته به سرعت گرم شدن هوا، گل محمدی در روستاهای مختلف به دست می‌آید و فرصت خوبی برای دیدن این مراسم زیبا و استنشاق هوای معطر و مسخ کننده روستاهاست.
نظر شما