به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، قلعه چای از مناطق نمونه گردشگری آذربایجان شرقی است که در شهرستان عجب شیر واقع است و سالانه گردشگران و علاقه مندان زیادی را به سوی خود جذب می کند.
منطقه گردشگری قلعه چای با فاصله ۵۵ کیلومتری از مرکز شهرستان عجب شیر، غنی از جاذبه های تاریخی و فرهنگی میباشد که چندین جاذبه گردشگری در این منطقه وسیع گردشگری گرد آمده است. گور دخمه تاریخی نیگه چی، روستای صخره ای چهار برود و دو چشمه آب معدنی از شاخص ترین جاذبه های آن به شمار می رود.
منطقه قلعه چای در شهرستان عجب شیرهمچنین دارای پنج قلعه تاریخی و ثبت شده مربوط به هزاره اول پیش از میلاد است که شامل قلعه ضحاک، کهن دژ، جوان قلعه و قلعه حوری است.
قلعه ضحاک در شهرستان عجب شیر با بیش از سه هزارسال قدمت بر فراز کوه «منفرد» با ناگفتنی های بسیار و حکایتهای زیاد، از مکانهای مهم اقوام مانایی و مادها بوده است. این قلعه در شهرستان عجب شیر در آذربایجان شرقی یکی از مکانهای دیدنی است که در ارتفاع ۲۳۰۰متری از بستر رودخانه «قلعه چای » در دوران تاریخ کهن ایران زمین پا برجا بوده و آثار زیادی در داخل و پیرامون خود از دوران هخامنشیان، اشکانیان، ساسانیان و عصر تمدن اسلامی به یادگار دارد. قدمت قلعه ضحاک به اقوام مانایی و مادها برمی گردد و برای آن در تاریخ نامهای متعددی از جمله ضحاک، اژدهاک، قیز قلعه س، داش قلعه سی، باروآس، رویی دژ و قلعه گویی ذکر شده است.
قلعه ضحاک عجبشیر در سال ۱۳۸۶ توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره ۲۲۵۴۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
قابل ذکر است که استان آذربایجان شرقی دارای دو قلعه ضحاک میباشد. دیگری متعلق به شهرستان هشترود است.
بغیر از قلعه در پای کوه قبرستانی نیز دیده میشود که در آن مجسمة سنگی قوچی قرار دارد و در کنار قبرستان، روستایی به نام ینگجه واقع شده است. در دیوار یکی از خانه‌های روستای ینگجه قوچ سنگی مقبره‌ای کار گذاشته شده‌است، «راولین سون» با تکیه بر توصیفهای اهل محل، آن را به دوره ساسانی متعلق دانسته است. با در نظر گرفتن بقایای موجود از برجهای نیم استوانه‌ای، بنام دروازه این قلعه، احتمال می‌رود که نظر مذکور صحیح باشد. روبنای دیوارها که از سنگهای مکعب مستطیلی شکل، ترکیب شده است، یادآور پوشش دیوارهای ساسانی در تخت سلیمان است. ولی سفالهایی که تاکنون از داش قلعه ضحاک بدست آمده است همگی مربوط به سده‌های ۱۱ و ۱۲ میلادی، یعنی دوره اسلامی است. با این حال، حجاریها و جاسازیهائی که در سنگ کوه کنده شده است (هر چند که از لحاظ چگونگی وضع خود با موارد مشابه اورارتوئی تفاوتهایی دارد و نیز قطعه سنگی که به شکل ستون از کوه درآورده‌اند و شاید زمانی مذبح بوده است)، همگی دلائلی است بر اینکه محل را به دوره پیش از اسلام هم متعلق بدانیم.
به گفته تاریخ نویسان، این قلعه که به عنوان یک دژ استفاده می شد، از سه طرف مشرف به پرتگاه بوده و دیوارهای آن مزین به کنده کاریهای متعدد است. این قلعه دارای مخازن سنگ، آب انبار، آسیاب ، سالن شورا، حمام و دهها آثار دیگر است.
تعیین زمان بنای اطاق‌هائی که نیمی از آن بی سقف در زمین کنده شده و نیم دیگر در سنگ (کنگلومرای) کوه به صورت حفره‌ای درآورده شده است به دشواری ممکن است. اغلب این حفره ها چاله آبی هم (آب انبار) دارند. همچنین بر دیوارهای این حفره های سنگی، طاقچه های کوچکی کنده‌اند.
ناگفته نماند که در این قلعه برجی وجود دارد که از خشت، ساخته شده و صرفنظر از استحکام دروازه قلعه، تنها برج دفاعی کل قلعه به شمار می رود چرا که اطراف قلعه پرتگاه بوده و نیازی به استحکام بیشتری نبوده است.
قدمت قلعه با توجه به پلان موجود و تکه سفال‌های پراکنده در سطح آن به دوره اورارتویی، اشکانی، ساسانی و قرون میانه اسلامی می‌رسد.
قلعه ضحاک عجبشیر ۷۰۰ متر طول،۳۰۰ متر عرض و۸۰ متر ارتفاع دارد و دارای ۳ حصار داخلی، میانی و بیرونی است.
این قلعه آب انبارهای متعددی دارد که در بعضی از آنها کانال‌هایی به صورت لوله‌کشی حفر شده است. مصالح به کار رفته در این قلعه، بیشتر لاشه سنگ، آجر و ملاط آهک است.
در قسمت جنوب شرقی قلعه، آثار دیواری خشک چین دوران اورارتویی به چشم می‌خورد و در انتها و شمال‌غرب آن بنایی به شکل برجک دیده میشود که از معماری آن مشخص است که این قسمت از قلعه به دوره اسلامی مربوط است.
داش قلعه سی را می توان پس از مدتها ها صعود از تخته سنگهای لغزنده و معابر پلکانی صعب العبور به شکل بنایی با طاق قوسی از سنگ خارا با لایه ای از کاشی های لاجوردی به صورت شگفت انگیزی مشاهده کرد.
موقعیت مکانی این قلعه طوری است که مهاجمان امکان تخریب آن را نداشته و دستگاههای قلعه کوب آن زمان به لحاظ شیب کوه قادر به تخریب و تصرف قلعه نبودند. در مسیر دژ ضحاک انواع غارها وحفره های کنده شده در سینه کوه جلب نظر می کند که ایجاد آن به دست انسان آن روز خود یکی از شگفتی های دژ محسوب می شود.
آب چشمه ای که در دامنه کوه مقابل قرار دارد با فشار متوسط لوله هایی که در زمین کار گذاشته شده‌اند از روی پشتة مابین گذشته و به ارتفاع قلعه می‌رسد.
مسیر لولة آب از روی بستری که در زمین به وضوح نمایان است معلوم می‌گردد به علاوه تکه های متعددی از لوله های گلی و بقایائی از قالب سنگی که با بی‌قیدی از بستر کنده شده است در اطراف دیده می شود.
بستر لوله به عرض ۵۰ سانتی‌متر و عمق حداقل یک متر بوده است. لوله‌های گلی تقریباً از تکه های خورد تکمیل شده در یکدیگر رفته و در بستر قرار گرفته اند. تکه سنگی آهکی که شاید تکه‌ای از لوله های سنگی باشد که در کنار هم چیده شده و کمی هم در یکدیگر فرو رفته است، در روی پشته رابطه به دست آمده است.
گمان می رود که این تکه سنگ، جزئی از یک قطعه رابط لوله‌کشی باشد. طرف گشادتر سوراخ، برای جایگزین کردن انتهای لوله گلی بوده در حالی که از طرف تنگتر آن، آب جریان داشته و لوله ای را در نمی گرفته است. این قطعه سنگ از طرف سوراخ باریکتر در فرورفتگی های سنگی پهلوئی وارد شده است. تکه سنگ یافت شده نیمی از قطعة رابطی بوده که با نیمة دیگر خود انتهای لوله گلی را در برمی‌گرفته است و از انتهای دیگر در سنگ، یک تکه توخالی مجاور فرو رفته است.
از چند سال گذشته نیز کاوشگران میراث فرهنگی در حال مطالعه این قلعه باستانی و عجیب هستند. متأسفانه این قلعه نیز از تاراج و کندوکاو های غیرمجاز در امان نبوده و فضای اطراف قلعه پوشیده از حفره‌هایی است که توسط غارتگران برای بدست آوردن عتیقه، زیرورو شده است.تاکنون هیچ اقدامی برای مرمت و بازسازی و جلوگیری از تخریب وحفاریهای غیرمجاز سودجویان صورت نگرفته و انگار این قلعه به بوته فراموشی سپرده شده است . با اندک توجه می توان این قلعه را از نابودی و زوال نجات داد ودر صورت ایجاد راه دسترسی مناسب فرصتی بی نظیر برای گردشگران و جهانگردان برای استفاده از مواهب طبیعی و آثار تاریخی این قلعه ایجاد کرد. هم اکنون اهالی روستاهای همجوار به عنوان بازوان میراث فرهنگی نقش عمده ای را درحفاظت از این قلعه باستانی ایفا می کنند.
موقعیت مکانی قلعه ضحاک عجب شیر:
قلعه ضحاک عجب شیر در استان آذربایجان‌شرقی، ۲۵ کیلومتری شهرستان عجبشیر، بخش قلعه چای، دهستان کوهستان، شرق روستای بارازلو قرار دارد.
این قلعه در منطقه نمونه گردشگری قلعه چای و در حد فاصل روستاهای بارازلو و ینگجه (نزدیک به روستای ینگجه) واقع شده است.
منبع: تریپ یار
نظر شما