به گزارش سلام نو، یکی از مهمترین سازه های شوشتر، نهر داریون است که چندین کیلومتر طول دارد و توسط هشت آبگیر که در صخره های شمالی زیر قلعه در کنار رود کارون کنده شده اند تأمین می شد. آبگیر شماره یک شمالی ترین آبگیر می باشد که پس از طی مسافتی در صخره های زیر قلعه سلاسل به تونل آبگیر شماره دو می پیوندد. نهرداریون در دوره داریوش اول هخامنشی حفر شده و وظیفه آبیاری دشت میاناب شوشتر را داشته است. این نهر با شماره ۴۱۴۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
حفر کانال داریون را برخی از متون تاریخی به دوره حکمرانی داریوش اول هخامنشی نسبت می دهند که حدود قرن پنجم قبل از میلاد می باشد. نهر داریون (دارا) پس از شاخه گرگر دومین کانال دست کند بزرگ شوشتر است که زمینهای کشاورزی میان دو شاخه اصلی کارون و شاخه گرگر را به علت ارتفاع بالای این زمینها نسبت به رودخانه آبیاری می کند. داریون برگرفته از نام داریوش است. (در نوشته مورخان یونانی داریوش را داریون معرفی می کنند.)
این نهر تنها سازه آبی شوشتر است که پس از گذشت قرنها همچنان نام بانی خود را یدک می کشد. پل بند شادروان حدود سیصد متر پایین تر از آبگیرهای نهر داریون سطح آب را برای سوار شدن بر نهر داریون بالا می آورد. این نهر نه تنها آب مورد نیاز کشاورزی ساکنان شهر را تأمین می کند بلکه با حفر تونل های آب بر نیز مانند قنات، آب را به درون شوادان (زیر زمین) منازل قدیم هدایت می کرد. اگرچه بساری از مورخین پل بند شادروان را از سازه های آبی دوره ی ساسانی می دانند، اما با توجه به وجود نهر داریون در دوره هخامنشی و قرار داشتن ارتفاع آبگیرهای نهر داریون در فاصله ای بالاتر از سطح آب رودخانه در دوره کم آبی، می توان به وجود پل بند شادروان در دوره هخامنشی نیز با قطعیت نظر داد که قطعا در دوران ساسانی مجدداً باز سازی شده است. سر دهانه های این نهر در ساحل راست رودخانه شطیط درصخره های زیر قلعه سلاسل قرار دارد. در سالهای اخیر نیز نهرداریون توسط وزارت نیرو بازسازی شده است.
ویژگی‌های مهندسی کانال داریون
نهر داریون یکی از شاخصترین سازه های هیدرولیکی شناخته شده در دشت میاناب است. این نهر با دبی آب حدود هفت متر مکعب در ثانیه زمینهای زراعی دشت محصور بین آب گرگر و شطیط را با وسعتی حدود سی و سه هزار هکتار آب رسانی می نمود. کانالهای باز دارنده و محافظت در مسیر جریان داریون خطر تخریب مزارع کشاورزی و تاسیسات نهر را کاهش می داد.
کانال داریون از دهانه های آبگیر اصلی تا حدود دو کیلومتری به سمت جنوب، مسیری شمالی- جنوبی را طی می کند. بعد از این فاصله انحنایی به سمت شرق می یافت و بعد از انحنا مجدداً مسیر قبلی خود را طی می کرد.
دهانه های داریون در انحنای رود کارون در شمال شهر شوشتر واقع است. محل احداث دهانه ها در موقعیتی قرار دارد که دارای سرعت متناسبی جهت آبدهی به نهر داریون می باشد. در انحنای داریون در فاصله دو کیلومتری جریان بعد از سر دهانه یک کانال بازدارنده از آن در جهت شرق احداث گردیده تا بتواند در زمانهای طغیان و یا پر آبی قسمتی از آب نهر ر ا منحرف و به رود گرگر منتقل نماید.
سر دهانه نهر داریون از زیر قلعه سلاسل سرچشمه می گیرد. نهر داریون در بخش شمالی قلعه سلاسل و در ساحل رود خانه کارون (شاخه شطیط ) توسط آبگیرهای دستکند ( هشت آبگیر) در دل صخره های ساحل رود کارون کنده شده اند. آبگیرهای یک و دو شمالی ترین آبگیرها می باشند که پس از طی مسافتی در صخره های زیر قلعه به همدیگر می پیوندد. در محوطه نسبتاً بزرگی در ادامه دو آبگیر فوق، آبگیرهای سه الی هشت قرار دارند.
در این محوطه دو تونل آب بر اصلی و دو تونل آب بر فرعی قرار دارند. این تونلها در فواصل و اندازه های متفاوت می باشند. دو تونل فرعی کار هدایت و جمع آوری سر ریز آب تونل اصلی را در موقع طغیان انجام می داده اند. پهنای این تونلها بین سه الی حدود پنج متر می باشد.
ظاهراً آبگیرهای هفت و هشت در دهه های اخیرمسدود شده اند. آبگیرهای سه و چهار و پنج پس از طی مسافتی (حدود صد متر) در جنوب قلعه سلاسل بصورت یک نهر روباز نمایان می شوند. این نهر حدوداً هشتصد متر بصورت یک کانال واحد است و پس از آن در محلی به نام بند خاک به دو شاخه کوچکتر تقسیم می شود که اولین شاخه آن از سمت غرب ادامه مسیرمی دهد و پس از ۴۴ کیلومتر در بندی بنام بند قیر به رودخانه شطیط می ریزد. شعبه دوم داریون نیز پس از عبور از زیر پل لشکر به رودخانه گرگر می ریزد.
بطور کلی نهرداریون دارای چند کارکرد بوده که عبارتند از:
- بصورت یک مانع غیر قابل نفوذ و مانند خندق برای ورود به شهر در کنارحصار محسوب می شد.
- آب مورد نیاز ساکنین قلعه را در هنگام جنگ و صلح تامین می نمود.
- آبیاری دشت میاناب را ایفا می کرد.
منبع: تریپ یار
نظر شما