رازها بمب‌های اتمی اوکراین؛ آیا بمب اتمی اوکراین را نجات می‌داد؟

سلام نو – سرویس سیاسی: با حلمه روسیه به اوکراین یک مسئله به شدت مورد توجه قرار گرفت و آن هم ماجرای بمب‌های اتمی اوکراین بود که در دهه ۹۰ طی توافقی تسلیم شد. برخی تحلیلگران ایرانی و غیرایرانی می‌گویند که اگر اوکراین بمب‌ها اتمی خود را حفظ کرده و به غرب اعتماد نمی‌کرد امروز به این روز نمی‌افتاد.

آیا این دلیل و ادعا درست است؟ آیا داشتن بمب اتمی اوکراین را در برابر حمله یا فشار روسیه و حتی آمریکا بیمه می‌کرد؟ آیا واقعا آنطور که گفته می‌شود اوکراین سومین قدرت اتمی دنیا بود و با دست خود، خود را بدبخت کرد؟

بمب‌های اتمی اوکراین یا شوروی؟

ادعای اول این است که اوکراین چند هزار کلاهک اتمی داشت. با استناد به گزارش‌هایی مثل نیویورک تایمز آمریکا گفته می‌شود هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید، اوکراین که در آن زمان با دارا بودن ۵ هزار کلاهک اتمی سومین قدرت اتمی دنیا بود.

ادعای دوم این است که اوکراین ساده دل سلاح های اتمی را در ازای تضمین های امنیتی روسیه، ایالات متحده و سایر کشورها برای امحا به روسیه تحویل داد و با دست خود، خود را بدبخت کرد.

پاسخ به ادعای اول ساده است. ۵۰۰۰ هزار کلاهک اتمی که در اختیار اوکراین بود متعلق به اوکراین نبود. این یعنی چی؟ کشور اوکراین، در سال ۱۹۹۱ استقلال یافت و پیش از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق اتحادیه جماهیر شوروی به حساب می‌آمد. اوکراین گلوگاه اتصال شوروی به اروپا بود. در نتیجه این که اوکراین مرز شوروی اروپا بود تاسیسات و ادوات نظامی بسیار زیادی آن مستقر بود. از جمله "پایگاه نوزدهم شکاری راکوو" در قلب اوکراین یکی از مهمترین پایگاه‌های موشکی اتمی شوروی سابق در کل دنیا محسوب می‌شد. نیروگاه مشهور چرنویل هم در اوکراین قرار دارد.

این نکته را نیز باید ذکر کرد که بر اساس گزارش‌های خبری از ۵۰۰۰ هزار موشک اتمی خبری نبود. در مجموع بیش از ۱۳۰ موشک بالستیک اتمی دور برد، حدود ۵۰ موشک بالستیک اتمی کوتاه برد، ۳۳ هواپیمای بمب افکن بزرگ و حدود ۱۷۰۰ کلاهک اتمی شوروی سابق در پنج پایگاه نظامی باقی مانده از شوروی در اوکراین قرار داشت.

در نتیجه چه یک ۱ بمب اتمی و چه ۵۰۰۰ هزار بمب اتمی تمام آن‌ها متعلق به شوروی و بعد روسیه بود و حتی اگر اوکراین می‌خواست از آن‌ها استفاده کند امکانات و کد آن‌ها را نداشت.

ادعای دوم این است که اوکراین ساده دل به سادگی بمب‌های اتمی خود را تسلیم کرد. ماجرا به همین سادگی نیست. روسیه و آمریکا به تنهایی از تمام دنیا بمب‌های اتم بیشتری دارند. برای خلع سلاح اتمی اوکراین آمریکا، اروپا و روسیه هم نظر بودند. هیچ کدام از طرف‌ها دوست نداشتند یک قدرت اتمی بیخ گوش آن‌ها باشد.

در نتیجه بر اساس توافق مینسک و پروتکل لیسبون سلاح‌های اتمی مستقر در کشورهای استقلال یافته از شوروی متعلق به روسیه بود. کشورهای دیگر تازه استقلال یافته از شوروی نیز مسیر اوکراین را رفتند، با این تفاوت که اوکراین چند سالی مقاومت کرد، اما در نهایت در برابر مشوق‌های آمریکا کوتاه آمد. واقعیت این است که آن‌ها چاره‌ای جز اعتماد به توافق با اروپا، آمریکا و روسیه نداشتند.

بمب اتمی مانع فشار به اوکراین می‌شد؟

ادعای ساده انگارانه دیگر این است که داشتن بمب اتمی اوکراین را در برابر حمله یا فشار روسیه و حتی آمریکا بیمه می‌کرد. این ادعا در ظاهر درست است و هیچ کشوری با یک قدرت اتمی درگیر نمی‌شود، اما این مسئله الزاما به معنی کاهش فشار نیست.

داشتن بمب اتمی، که امکان استفاده از آن را داشته باشید، به احتمال بسیار زیاد شما را در برابر حمله اتمی و حمله مستقیم نظامی رقبا بیمه می‌کند، اما همچنان امکان درگیری نظامی غیرمستقیم و فشارهای دیگر به شما وجود دارد. برای نمونه به کره شمالی نگاه کنید. این کشور بمب اتمی دارد و ظاهرا در حال توسعه تکنولوژی اتمی خود است. هیچ کشوری دنبال حمله به کره شمالی نیست و این کشور مدام آمریکا را تهدید می‌کند، با این همه کره شمالی فاجعه بارترین وضع اقتصادی ممکن را دارد و مردمش در فلاکت مطلق زندگی می‌کنند.

پس باید به خاطر داشت داشتن سلاح اتمی به این سادگی نیست و اگر سلاح اتمی در اختیار کشوری بود تضمینی بر عدم فشارهای رنگ به رنگ به آن کشور وجود ندارد.