به گزارش سلام نو، برج خلعت پوشان در دره‌ای سرسبز در سمت چپ جادهٔ تبریز- باسمنج قرار گرفته است. این برج تاریخی جایگاهی خاص و ویژه برای پادشاهان ایران و تبریز داشت. این بنا در اواخر دوره صفویه احداث شده است در اوایل دورهٔ قاجار به کارگزاران این حکومت اختصاص داشته است. در زمان قاجار خلعت اهدایی شاهان برای حاکمان آذربایجان در این برج بر دوش آنها انداخته می شد. بعدها این مکان به مرکز اهدای خلعت، مقام، نشان و هدیه از سوی ولیعهد های قاجار به خدمتکاران حکومتی تبدیل شد.
در سال های اخیر دانشگاه تبریز این بنا را مرمت کرده است.
حدود پنج کیلومتری شرق تبریز در روستای کرگج از دهستان باسْمَنج برج آجری بلندی وجود دارد که به برج خلعت پوشان معروف شده است. این ساختمان از آثار دوران صفوی می باشد و در دوره قاجار نیز در این بنا خلعت اعطائی پادشاهان ایران بر دوش فرمانداران و خدمتگزاران محل انداخته می شد. این برج دارای شانزده پهلو و سه طبقه است. طبقه اول و دوم سرپوشیده و طبقه سوم بدون سقف است.
برج خلعت پوشان برج آجری منشورشکل بلندی است که دارای یک قاعده کثیرالاضلاع شانزده ضلعی می باشد که قطر قاعده آن نه و نیم متر است. برج دارای دو طبقه است، سقف طبقه اول گنبدی و سقف طبقه دوم ریخته و بعدا با تیرآهن پوشش شده است. طاق نماهای جهات اصلی, به شکل طاق جناغی هستند اما جوانب دوازده گانه دیگر به شکل اسپر و دارای طاق نما و تزئیناتی از آجر و کاشی به رنگهای سیاه و آبی است.
راه پله طبقه همکف به طبقه اول و پشت بام در گوشه شمال شرقی بنا قرار گرفته است. مالکیت بنا متعلق به دانشگاه تبریز بوده و از نظر تاریخی و معماری بنایی است منحصر به فرد که تا کنون باقیمانده است. براساس متون و سفرنامه های دوره قاجاریه برج در داخل استخری قرار داشت که با گذشتن از روی پلی ورود به ساختمان میسر می شده است.اکنون کانال اطراف برج پر شده و بصورت پیاده رو فرش شده ای در آمده است.
طبقه سوم برج فاقد سقف بوده و بالای دیوار آن کنگره دندانه ای ساخته شده است که در آیینهای ویژه از آنها استفاده میشده است. سر جان مالکُلم در کتاب خود بنام تاریخ ایران مینویسد: «چون وضع حکومت چیره بر ایران چنان است که میبایست در هر امری ملاحظه شئونات سلطنت بشود بسیاری از آیینها در ایران از این سبب رواج یافته است. هر چیز که نام پادشاهی بر آنست یا از آن شاه است باید با احترام و آزرم با آن عمل نمایند و به گونه ویژه ای ادای لوازم آداب کنند، برای نمونه اگر خلعتی از سوی پادشاه به حکام بلد یا کسی دیگر حتی شاهزادگان خانواده پادشاهی فرستاده شود باید به مسافت چند میل به پیشواز آن رفته با سپاسگذاری بسیار خلعت را بپوشد آن گونه که هر استان حاکم نشینی جای ویژه ای در بیرون شهر دارد که آن را خلعت پوشان گویند. خلعت پوشان معمولاً چهار میل از شهر بیرون است.» کرگج نام روستایی است از دهستان باسْمَنج تبریز واقع در استان آذربایجان شرقی ایران. در این روستا که در ده کیلومتری شرق تبریز قرار دارد برجی تاریخی از آجر وجود دارد که به برج خلعت پوشان معروف است.
به طوری که از نام این اثر تاریخی استنباط می شود برج مزبور مخصوص اهداء خلعت و انعام و نشان و مقام در دوره قاجاریه و قبل از آن به کسانی بود که در خدمت حکومت وقت بودند به این معنا که ولیعهد مقیم تبریز ابتدا با تشریفاتی به محوطه بسیار فرحناک پوشیده از گل و درخت و استخر و آبشار و رودخانه و چمن وارد می شد و در محوطه برج سه طبقه مدور می نشست و کسانی که قرار بود انعام یا خلعتی از طرف حکومت دریافت کنند در مقابل این برج زیبا به صف می ایستادند آنگاه که انعام و خلعت و کمر و شمشیر جواهر نشان به خدمت گذاران حکومت اهدا می شد و شال و عبای ترمه به دوش آنها انداخته و شمشیر مرصع به کمرشان می بستند این افراد به طور دسته جمعی به طرف شهر حرکت کرده وارد درگاه محل اقامت ولیعهد در عالی قاپو (استانداری امروز) می شدند و به رسم دیرین و ادای احترام ابتدا به زانو در آمده درگاه عالی قاپو را بوسیده منتظر نزول اجلال بزرگان می شدند و در پایان این مراسم از طرف شخص دریافت کننده خلعت و انعام و القاب با افتخار این موهبت بزرگ!! مهمانی با شکوهی ترتیب می دادند.
آخرین مراسم خلعت پوشان در سال ۱۳۳۰ هجری قمری در زمان حکمرانی صمدخان مراغه ای انجام گرفته است.
محوطه این برج برای تحقیقات علمی به دانشکدهٔ کشاورزی دانشگاه تبریز واگذار شده‌است.
موقعیت مکانی:
برج خلعت پوشان در استان آذربایجان‌شرقی، حدود پنج کیلومتری شرق تبریز در روستای کرگج از دهستان باسْمَنج قرار گرفته است.
این برج آجری در جنوب محلهٔ کرگج، حدود ۵ کیلومتری مرکز شهر تبریز و در جوار رودخانهٔ میدان چایی واقع شده و محوطهٔ آن برای تحقیقات علمی به دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز واگذار شده است. این برج تاریخی در سمت چپ جاده تبریز به باسمنج در دره با صفایی قرار دارد.
منبع: تریپ یار
نظر شما