به گزارش سلام نو به نقل از تریپ یار، روستای کزج جزو ۱۲ روستای هدف گردشگری اردبیل و ۱۰ روستای دارای بافت با ارزش معماری سنتی در کشور محسوب می‌شود. نام آن برگرفته از کلمه «کزه» یعنی چوبدستی است.اسم کزج در برخی از لغتنامه ها به انگورستان نیز معنی شده است.
معماری این روستا پلکانی است. آنچه این روستا را حائز اهمیت ساخته است علاوه بر معماری منحصر به فرد، علاقه اهالی به حفظ این نوع معماری و تاکید بر حفاظت و حراست از سنن، آداب، رسوم و فرهنگ گذشته این خطه است.
روستای گردشگری کزج روستای کزج در ۱۵ کیلومتری شمال غربی هشجین در استان اردبیل واقع است. بافت سنتی، معماری خاص اماکن مسکونی، قرار گرفتن در کوهپایه، بهره مندی از طبیعت بکر و زیبا، جاری شدن رودخانه قزل اوزن درست از بین باغات روستا، قدمت و پیشینه تاریخی و صنایع دستی موجب گردیده است که این روستا به یکی از جاذبه های توریستی استان اردبیل تبدیل گردد. باغداری و دامداری و کشاورزی شغل عمده اهالی این منطقه میباشد. فاصله این منطقه از خلخال ۵۷ کیلومتر و از هشتجین ۱۷ کیلومتر میباشد. رودخانه قزل اوزن از ۱ کیلومتری غربی این روستا می‌گذرد، این خانه های روستا بافتی شبیه شهر تاریخی و توریستی ماسوله پدید آورده‌است. آنچه این روستا را حایز اهمیت ساخته علاوه بر معماری علاقه اهالی به حفاظت و حراست از سنن، آداب، رسوم و فرهنگ گذشته این خطه است.
کزج روستایی بسیار زیبا دارای مردمانی فهیم و مهمان نواز است که از آب و هوایی سالم و روح انگیز برخوردار می باشد. همزیستی مسالمت آمیز شیعه و سنی شاهد خوبی بر فرهنگ غنی مردم این سامان است که با تکیه بر هویت روستای خود، گردشگران زیادی را به سوی دیارشان جذب می کنند. فرهنگ مهمان نوازی ایرانی در کنار زبان آذری، لباسهای محلی، رودخانه قزل اوزن، صنایع دستی، انواع میوه ها و هوای پاک از جاذبه های این دیار برای گردشگران می باشد.
رودخانه قزل‌اوزن از یک کیلومتری غربی این روستا می‌گذرد و ارتفاعات عرب پیله دشت، ورگان، چوله و داغ یولی در سمت شرق روستا واقع شده و آن را احاطه کرده و بافتی شبیه به روستای گردشگری ماسوله را در منطقه پدید آورده است.
معماری خاص روستا:
روستای کزج به سبب بافت معماری از جمله نوع مصالح به کار رفته در ساخت و ساز، رنگ آمیزی دیوارها، حیاط خانه ها، درها و پنجره ها و نیز سلیقه منحصر به فرد در ساخت بنا، هدایت فاضلاب منازل و بکر بودن فرهنگ زندگی اجتماعی و نیز زندگی مسالمت آمیز شیعیان و اهل سنت ساکن در روستا، از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور جزو ۱۲ روستای هدف گردشگری استان اردبیل تعیین شده است. نمای ظاهری این روستا از دید گردشگران جلوه‌ای جذاب و دینی به آن بخشیده به طوری که در نگاه نخست صدها واحد مسکونی به صورت مکعب هایی در کنار هم و همشکل دیده می‌شود و با رنگ آمیزی تزئینی ایوان ها، تیرهای چوبی ایوان ها، درها، پله ها و پنجره ها منظره بدیعی را به وجود آورده است.
پشت بام اکثر خانه های این روستا کاهگلی بوده و به خاطر شیب تند محل ساخت و استقرار روستا، پشت بام هر خانه ای حیاط خانه بالاتر است. سقف و پشت بام خانه های این روستا بیشتر با افزودن لایه های کاهگلی متعدد به روش ماله کشی های سالانه ضخیم شده است به طوری که بارش های باران و برف سبب چکه کردن سقف ها نمی شود. این لایه های کاهگلی از ترکیب خاک رس منطقه و کاه گندم تهیه شده و در سالیان اخیر نمک نیز برای جلوگیری از نفوذ آب به لایه های زیرین و پیشگیری از چکه کردن سقف ها به ترکیبات کاهگل افزوده می شود.
این شیوه معماری حتی با همه گیر شدن استفاده از مصالح ساختمانی جدید از قبیل قیر، ایزوگام، ایرانت و سیمان هنوز هم در روستای کزج مرسوم بوده و زیبایی و طراوت خاصی به این روستا بخشیده است. برخلاف سایر روستاهای اردبیل و کشور در این روستا حتی یک قلاده سگ هم به چشم نمی‌خورد و علت این امر با پرس و جوی محلی نیز مشخص نشده و همه اهالی روستا از علت این موضوع اظهار بی اطلاعی می کنند. روستای گردشگری و پرجاذبه کزج با اهالی خونگرم و میهمان نواز خود در تعطیلات نوروزی آماده پذیرایی گرم از مسافران و گردشگران است تا در این خطه سرسبز و پرمنظره لحظات خوبی برای آنها رقم بخورد.
سوغات و صنایع دستی:
میوه هایی چون انگور، گردو، سیب و گلابی، گیلاس، آلبالو و توت (مخصوصا توت خشک) از محصولات درختی کزج هست. جاجیم بافی، پلاس بافی، جوراب، کلاه و دستکش، طناب و سبدبافی از صنایع دستی این روستا میباشد.
موقعیت جغرافیایی و مکانی:
این روستا به عنوان سنتگاه روستایی منفرد در دهستان خورش رستم شمالی و در ارتفاع هزار و ۲۵۰ متری از سطح دریا با موقعیت کوهستانی دامنه ای و در نزدیکی مرکز دهستان خورش رستم واقع شده و تا نزدیک ترین شهرستان، خلخال حدود ۵۷ کیلومتر فاصله دارد.
آداب و رسوم روستای کزج:
بازی محلی توپ آغاجی (بیس بال کزج )به نقل از یکی از اهالی روستا:
این بازی ,یکی ازبازیهای زیبا, سرگرم کننده, نشاط آور و پرتحرک روستا است که برای انجام آن به یک فضای باز به اندازه میدان فوتبال نیاز است و معمولا" در زمینی نزدیک روستا موسوم به پیرلر این بازی را انجام می دهند که فضای کافی در آن وجود دارد. برای شروع بازی وجود حداقل هشت نفر لازم است چون هرچه تعداد افراد بیشتر باشند بازی شیرین تر و جذاب تر خواهد بود.
وسایل لازم :
۱- یک چوب دستی سبک و مناسب به طول تقریبی یک متر
۲- یک عدد توپ تنیس و یا توپ هایی که با نخ درست شده است
۳- دو تکه سنگ یا چیز مشابه برای تعیین محل شروع فرار و پایان آن
یارگیری (بولوشمک):
برای شروع بازی, باید بازیکنان به دو گروه تقسیم شوند. معمولا" دو نفر از بازیکنان که ماهرتر از دیگران هستند یارگیری می کنند, سایر بازیکنان بسته به مهارت خود, دونفر دونفر, به گوشه ای رفته یکی خود را طلا (قیزیل) و یکی نقره (گوموش) نام گذاری می کنند. سپس دست به گردن هم انداخته و پیش دو نفر یارگیر برمی گردند و خطاب به آنها می گویند: «هالای هالای بیلری» در این موقع یکی از یارگیرها درجواب او می گوید: «بنده سالای بیلری», سپس آنها میگویند: «قیزیلی گوموشی؟» یعنی طلا را انتخاب می کنی یانقره را؟ آن وقت ,آن دو نفر یکی قیزیل (طلا) و یکی گوموش (نقره) را انتخاب میکنند و به این طریق یارگیری عادلانه ای انجام می شود تا مبادا یک طرف ضعیف و طرف دیگر قو یتر باشد. بعداز یارگیری برای تعیین تیمی که توپ را باید بزند به این نحو عمل می کنند: یکی از دو طرف یارگیر سنگ باریک و نسبتا" صافی را برداشته و یک طرف آن را خیس می کند ودر حالی آن را در یک دست خود رو به طرف مقابل گرفته, از او می پرسد: «یاشسان گورو ؟» یعنی طرف خیس را انتخاب می کنند یا طرف چپ را ؟ و او برای برنده شدن و توپ زدن باید یکی از دو طرف سنگ را انتخاب کند. بعد سنگ را به طرف آسمان پرتاب می کند وبه این صورت قرعه بنام یکی از دو طرف برای زدن توپ می افتد. وقتی تیم توپ زننده و طرف جمع کننده توپ معین شد, دو گروه ازهم جدا شده, طرف بازنده به سمتی که توپ باید زده شود رفته و پشت سرهم در فضای پرتاپ توپ تابرد نهایی آن می ایستند تا توپ زده شده را جمع کرده و برای زدن ضربه بعدی برسانند. نقطه ای که توپ از آنجا زده می شود «آشاقی ابه» خوانده می شود. نفرات تیم توپ زننده پشت سرهم به نوبت می ایستند تا به توپ ضربه بزنند. هر نفر فقط می تواند دوبار به توپ ضربه بزند که ممکن است به توپ برخورد کند یا برخورد نکند. دونقطه با سنگ یا نشانهای دیگری مانند کنده درخت یا بوته کوچک یا هر نشانی را معین می کنند نقطه اول در محل ضربه زدن به توپ معین می شود که بنام «آشاقی ابه» و نقطه دیگر به فاصله تقریبی ۳۰ الی ۴۰ متر در جهتی که توپ زده می شود معین می شود که «یوخاری ابه» خوانده می شود. کسی که به توپ دو ضربه می زند باید فرار کرده و پایش را به نقطه بالایی بزند و مجددا" به نقطه شروع برگردد . برای ضربه زدن به توپ یکی از اعضای تیم مقابل ,توپ را دردست گرفته و در حالی که بازیکن طرف مقابل با چوب دستی مقابل او ایستاده توپ را تا ارتفاع حدود یک متر از زمین و بین خودش و یار طرف مقابل به هوا می اندازد و یار طرف مقابل با تمام زور خود با چوب دستی به توپ ضربه می زند تا توپ, تا آنجا که می شود در زمین بازی اوج گرفته و از نقطه ضربه فاصله بگیرد. در دو حالت بازیکنان در حال ضربه زدن چوب دستی را باید به تیم مقابل بسپارند, یکی زمانی که توپ پرتاب شده به هوا را یکی از یاران طرف مقابل قبل از برخورد به زمین در هوا بگیرد و حالت دوم زمانی است که یکی از یاران تیم جمع کننده توپ, یار طرف مقابل را در حال فرار در فاصله دو نقطه بازی یعنی «آشاقی ابه و یوخاری ابه» با توپ مورد هدف قرار داده و بزند. توضیح اینکه جهت ضربه های توپ فقط باید در جهتی باشد که یاران تیم مقابل برای جمع کردن توپ ایستاده اند در غیراین صررت خودشان باید برای آوردن توپ بروند. در این بازی سرعت عمل بازیکنان و مهارت آنها در مهار توپ و گرفتن آن در هوا قبل از افتادن به زمین حرف اول را می زند هرچه یک تیم قوی تر باشد می تواند توپ بیشتری بزند و از بازی لذت بیشتری ببرد و در مقابل تیم ضعیف دائما" باید دنبال جمع کردن توپ اززمین یا «بایر» باشد و در هرصورت مهم انجام ورزش و تحرک و تفریح است.
در اینجا مثلی قدیمی از این روستا برایتان آورده ایم که خواندنش برای آذری زبانهای عزیز خاطره انگیز است:
اوشودیم ای اوشودیم داغدان آلما داشیدیم
منه ظولوم ددیلر من ظولومنن بزارام
درین قویی قازارام درین قویی بش گچی
بشی ده ارکک گچی ارکک قازان دا قینز
قنبر یانیندا اوینار قنبر گدیب اودونا
قارقو باتیب بودونا قارقو دویری قمیشدی
بش بارماقیم گوموشدی گومشی وردیم تات آ
تات منه داری وردی دارینی سپدیم قوشا
قوش منه قنات ویردی قناتتادیم اوچ ماقا
شیخ قاپیسین آچماقا شیخ قاپیسی قفلدی
قفل بابام بلینده بابام شیروان یولیندا
شیروان یولی سربسر ایچینده آهو گزر
آهونین بالالاری منی گوردی آغلادی
ددی منه آرپا ور منده آرپا یوخدی
شاه قیزیندا چوخدی شاه قیزی کلیم توخور
ایچینده بولبول اوخور منن کیچیک قارداشیم
منن بویوک قارداشیم اللهین کلامین اوخور
نظر شما