آزار جنسی به زنان در سینمای ایران؛ از ادعا علیه بازیگر مرد مشهور تا بیانیه بی‌سابقه زنان سینماگر

سلام نو – محمدعلی صف‌آرا: همه چیز با ادعای یک دستیار کارگردان علیه یک بازیگر مشهور شروع شد. سمیه میرشمسی، دستیار کارگردان و برنامه‌ریز، سوم فروردین ماه امسال در رشته‌توییتی، فرهاد اصلانی، بازیگر شناخته‌شده سینمای ایران را به قلدری و رفتار بد با افراد پشت صحنه متهم کرد. روایتی که البته چندمین ادعا علیه اصلانی بود، با این همه موج‌سازترین و به نوعی مشهورترین آنان به شمار می‌رفت. ادعایی که سلام نو نمی‌تواند آن را رد یا تایید کند.

سمیه میرشمسی در رشته توییت خود اشاره کرد که در پروژه‌های کوچک‌تر که کارگردان صاحب‌نامی در آن حضور ندارد، این اتفاق‌ها شایع‌تر است: "در بسیاری از پروژه‌ها بازیگران پادشاهی می‌کنند و ما بچه‌های پشت صحنه به راحتی آزار می‌بینیم و حذف می‌شویم چون بازیگر «راکورد» دارد. وقتی یک بازیگر بزرگ با یک کارگردان کوچک کار می‌کند، همه می‌دانیم که پادشاه صحنه کیست."

اعتبار میرشمسی از یک سو و شهرت اصلانی از سوی دیگر باعث شد که این ماجرا بیش از پیش دیده شود و مورد توجه قرار بگیرد. انجمن صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان اولین نهاد صنفی بود که به اظهارات میرشمسی واکنش نشان داد و از او حمایت کرد. این انجمن نوشت: "با توجه به شناخت از گذشته همکارمان خانم سمیه میرشمسی، به طور کلی، صادق بودن ایشان را تأیید می‌کنیم."

این انجمن صنفی اعلام کرد این اولین بار نیست که چنین اتفاقاتی می‌افتد و چنین اتفاقاتی سابقه داشته و انجم صنفی برنامه‌ریزان و دستیاران کارگردان موضوع را پیگیری خواهد کرد.

در ادامه صدها بازیگر و کارگردان زن شناخته شده از جمله هدیه تهرانی، نیکی کریمی، پوران درخشنده، ترانه علیدوستی، سحر دولتشاهی، نرگس آبیار، تهمینه میلانی، میترا حجار، ویشکا آسایش ، نگار جواهریان، مریم پالیزبان، هایده صفی‌یاری، شقایق دهقان، باران جعفری، فرشته حسینی، کتایون ریاحی و ملیکا شریفی‌نیا در بیانیه‌ای بی‌سابقه، به وجود خشونت علیه زنان در سینمای ایران اعتراض کرده و اعلام کردند: هرگونه خشونت، آزار و باج‌گیری جنسی در محیط کار از نظر ما محکوم است و برای توقف آن خواستار عواقب قانونی جدی برای متخلفین هستیم.

در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: آنچه به شکل روشنی خودنمایی می‌کند، سیستماتیک بودن این خشونت‌هاست. نه تنها ساز و کاری برای باز داشتن فرد صاحب قدرت از ارتکاب خشونت وجود ندارد، بلکه در یک توافق نانوشته اعمال خشونت بر زنان در محیط کاری عادی سازی شده و هیچ عواقب جدی‌ای متوجه خشونت‌گر نیست و آزارگران از شهرت و اعتباری که توسط طرفدارانشان به دست آمده، هیچ ترسی از دست بردن به این جرایم ندارند.

آن چنان که ترانه علیدوستی، یکی از بانیان اصلی بیانیه سینماگران زن، در گفت‌وگوی رسانه‌ای اخیر خود مطرح کرده است این وضعیت دیگر نمی‌تواند ادامه پیدا کند و باید فکری به حال آن کرد. هر چند علیدوستی تصدیق کرده که "ما به عنوان دوستداران سینمای ایران و کسانی که "دلسوزش هستیم" باید اصلاحش کنیم، "ما، و نه کسی از خارج، ما و نه کسی از بیرون، ما و نه کسی از ارشاد یا دولت."

با وجود تاکیدات درست علیدوستی، به جز یک صنف سینمایی دیگر نهادهای صنفی سینما واکنشی به حواشی اخیر یا بیانیه بازیگران زن سینمای ایران نداشتند. حتی بخش قابل توجهی از بازیگران مرد و چهره‌های مهمی از زنان سینماگر نسبت به حواشی اخیر هیچ واکنشی نداشته‌اند و ترجیح داده‌اند با سکوت از کنار ماجرا عبور کنند.

تاکنون ادعاها درباره فرهاد اصلانی به صورت رسمی اثبات نشده‌است. مراجعِ رسمی نیز تا این لحظه درباره اتهامات و مسائل مطرح شده سکوت کرده‌اند. اکثر رسانه‌های رسمی نیز تلاش کردند بی‌تفاوت یا به ساده‌ترین شکل ممکن از کنار ماجرا عبور کنند. این در حالی است که به نظر می‌رسد پرداخت بیشتر به این مسائل به شفاف سازی فضای سینما، امنیت بیشتر سینماگران زن و امنیت اخلاقی واقعی در سینما و جامعه ایران منجر می‌شود و سکوت تنها به جسورتر شدن تعرض کنندگان می‌انجامد.