به گزارش سلام نو، کاروانسرای ˈدیرگچینˈ در قم با قدمت ۱۷۵۰ سال معروف به مادر کاروانسراهای ایران در حاشیه غربی کویر بزرگ نمک پذیرای واقع شده است.کاروانسرای دیرگچین ، کاروانسرایی بسیار استوار و پرشکوه است که در دل پارک ملی کویر واقع شده به عنوان منزلگاهی بسیار مهم در مسیر یکی از راههای باستانی منزلگاه های ایران بوده است. کاروانسرای دیرگچین با توجه به قدمت، وسعت و اهمیت آن که در بیشتر منابع و متون به عنوان مادر کاروانسراهای ایران از آن نام برده شده است. بنای اولیه کاروانسرای دیرگچین را به دوره حکومت اردشیر ساسانی نسبت می دهند و البته این کاروانسرا در دوره صفویه تغییرات اساسی پیدا کرده و به شکل کاروانسراهای معمول و متداول صفویه از رونق و اعتبار خاصی تا پایان دوره قاجاریه برخوردار بوده است.
یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرای دیرگچین به عنوان مادر کاروانسراهای ایران وجود تمام مایحتاج مسافران در داخل کاروانسرا شامل مسجد، آسیاب، حیات خلوت، حمام و سرویس های بهداشتی است.
این اثر در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ با شمارهٔ ثبت ۱۰۴۰۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کاروانسرای دیر گچین که مادر کاروانسراهای ایران نام دارد، در ۶۰ کیلومتری قم واقع شده است.
دیرگچین ، کاروانسرایی بسیار استوار و پرشکوه است که در دل پارک ملی کویر واقع شده و در متون تاریخی به نام های "دژ کردشیر"، "دیرالجص" ، "قصرالجص" ،" قصرگچ" و "قلعه دیر" نیز خوانده شده و به عنوان منزلگاهی بسیار مهم در مسیر یکی از راههای باستانی منزلگاههای ایران بوده است. بنای اصلی این مکان دارای پلان مربع شکل است که در چهار گوشه دارای چهار طاق‌نماست و ورودی آن مستطیل شکل و گنبدی بر بالای آن قرار دارد.
در کاوش‌هایی صورت گرفته باستان‌شناسان، با بررسی مصالح به کار رفته در آن پی بردند که این کاروانسرا به دوره ساسانی تعلق دارد، ولی بعدها در دوران سلجوقی و صفوی تعمیرات و تغییرات اساسی در آن صورت گرفته و در دوره قاجار قسمت‌هایی نیز به آن ملحق شده است.
بنای امامزاده سید سلطان هم در بخش میانی روستای خاوه از توابع دهستان بهنام عرب جنوبی بخش جواد آباد واقع شده است . سابقه تاریخی دیرگچین را اگر در کتاب‌های تاریخی جستجو کنیم، به متونی می‌رسیم که عمر این بنا را به هزار و ۷۵۰ سال قبل و به دوران اردشیر ساسانی نسبت می‌دهند و آن را یکی از پررونق‌ترین کاروانسراهای عصر می‌دانند. اهمیت این کاروانسرا در دوره سلجوقیان با رونق گرفتن مسیر ساوه و قم به ورامین باز هم بیشتر شد و کاروانسراهای دیگری به نام‌های قلعه سنگی محمدآباد کاج و قلعه گلی در نزدیکی آن ساخته شدند تا این مسیر پر رونق هر چه بیشتر آباد شود.
کاروانسرای دیرگچین در دوره های مختلف از جمله دوران صفویه و قاجار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است . با توجه به قدمت ، وسعت و اهمیت آن که در بیشتر منابع و متون به عنوان مادر کاروانسراهای ایران از آن نام برده شده است .
شایان ذکر است این بنا که محققان قدمت آن را دوران ساسانی - صفوی می دانند در حال حاضر به محل نگهداری احشام روستاییان محل تبدیل شده و مالکیت آن نامشخص است .
یکی از دلایل نام نهادن کاروانسرای دیرگچین به عنوان مادر کاروانسراهای ایران وجود تمام مایحتاج مسافران در داخل کاروانسرا شامل مسجد، آسیاب، حیات خلوت، حمام و سرویس های بهداشتی است.
کاروانسرا دارای شش برج است که چهار برج به قطر شش متر در گوشه ها و دو برج نیمه مدرن در طرفین ورودی قرار دارد.
مجموع مساحت این دژ و ملحقات آن در خارج از کاروانسرا شامل بنای مخروبه خشتی کنار کاروانسرا، کوره آجرپزی، آب انبار و قبرستان حدود ۱۹ هکتار است.
کاروانسرای دیرگچین چهار ایوانی بوده که در هر طرف ۱۲ حجره یک طبقه وجود داشته و شترخوان ها به صورت دالان های طویل به عرض تقریبی شش متر با سقف های ضربی در پشت حجره قرار دارد.
معرفی برخی از بخش های کاروانسرا
مسجد: این بنا با وسعتی حدود ۳۰۰ مترمربع در گوشه جنوب شرقی کاروانسرا واقع شده است که با توجه به قرار گیری کاروانسرا در خارج از محور شمالی- جنوبی و چرخش ۲۲ درجه آن به سمت غرب محراب مسجد در وسط ضلع جنوبی و به صورت مستقیم ایجاد شده است.
پلان مسجد مربع بوده و با توجه به ستون های قطور وسط آن، طرح یک چهارطاقی را به یاد می آورد و در قرون اولیه اسلامی با تغییر کاربری مجموعه به کاروانسرا و مسجد تبدیل شده است.
حمام: این بنا در گوشه جنوب غربی کاروانسرا واقع شده است و پس از عبور از راهروی شترخانه جنوب غربی در سمت راست، ورودی حمام واقع است.
پس از گذشتن از ۹ پله سریینه حمام قرار دارد که در وسط آن حوضی با پلان هشت ضلعی واقع شده است و فضای اصلی حوض به فاصله ۴۰ سانتی متر پایین تر از فضای فعلی است که هم سطح با کف قبلی حمام و متعلق به دوره صفویه است.
از دیگر قسمت های حمام، گرمخانه با پلان هشت ضلعی است و در انتهای گرمخانه خزینه های آب سرد و آب گرم وجود دارد که ورودی آن از پشت بام است.
سرویس بهداشتی: محوطه بار ضلع غربی حمام دارای حوض چهارگوش، یک چاه آب و یک مخزن برای تامین آب است و در کنار آن یک فضای بسته با طاق گنبدی و ورودی با قوس سهمی نیم دایره قرار دارد که در آن شش چشمه دستشویی است که به عنوان توالت عمومی استفاده می شده است.
موقعیت مکانی و مسیرهای دسترسی:
این بنا بر سر راه قدیمی قم به ورامین و قم به گرمسار قرار دارد و فاصله آن تا شهرقم حدود ۷۰ کیلومتر است.
راه های ورود به منطقه :
مسیر اول ، جاده آسفالته گرمسار قم.
مسیر دوم ، چرم شهر ورامین بعد از طی مسافتی در حدود ۲۰ کیلومتر به دیر گچین می رسید.
اقامت و شب مانی در کاروانسرای دیرگچین:
برای اقامت و شب مانی دراین کاروانسرا میتوانید با این شماره تماس گرفته و رزرو نمائید.۰۹۱۲۱۵۱۲۲۱۳
اقامت مخصوص تورهای تخصصی رصد و عکاسی شب شروع قیمت از ۷۰ هزار تومان
منبع: تریپ یار
نظرات