به گزارش سلام نو، مسجد جامع بافران از آثار تاریخی بافران در شهرستان نایین در استان اصفهان است. سابقه ساخت این مسجد تاریخی به احتمال بسیار به قرون اولیه اسلامی می رسد. بسیاری براین عقیده اند که مسجد جامع بافران آتشکده بوده و بعد ها تبدیل به مسجد شده است. این مسجد در ابتدا محراب نداشته و در دوره های بعد برای آن محراب ساخته اند. سرداب یا زیرزمین مسجد و تک مناره خشتی از ویژگیهای این بنای تاریخی محسوب می شوند. سابقه بنای مسجد به شکل امروزی به دوره صفویه برمی گردد. این بنا به شماره ۵۸۸۷ مورخ ۲۵/۴/۸۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بافران که در شش کیلومتری جنوب شرق نائین قراردارد دارای آثار تاریخی متعددی است که می توان به مسجد جامع بافران اشاره کرد. بنای اصلی مسجد براساس شواهد موجود احتمالا´مربوط به قرن چهارم تا ششم هجری قمری می باشد. مناره مدور خشتی آن در دوران سلجوقی بنا شده و تنها تاریخ موجود در بنا متعلق به سده نهصد هجری قمری است. این مسجد تقریباً در مرکز بافت قدیم شهر و براساس الگوی مساجد چهارایوانی بنا گردیده است. در دو ضلع شمال و غرب آن دو ساباط که نقش پشتبند بنا را بر عهده دارد ساخته شده است. این بنا شامل فضاهائی همچون صحن، شبستان و رواق می باشد. سرداب یا زیرزمین مسجد و تک مناره خشتی از ویژگیهای این بنای تاریخی محسوب می گردد و در سالهای گذشته توسط اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان مورد مرمت واقع گردیده است.
نظر عده ای بر این است که پیش از ورود اسلام به منطقه، این مسجد به عنوان آتشکدۀ زرتشتیان، مورد استفاده بوده و فقدان محراب در ساختمان مسجد را مویّد این نکته می دانند. تنها سند تاریخی دربارۀ بنای مسجد، کتیبه ای سنگی با ابعاد بیست در بیست سانتیمتر است که بر بالای محراب فعلی مسجد، نصب شده است. بر روی کتیبۀ مزبور با خط ثلث برجسته، عبارت «لا اله الا الله، محمد رسول الله، علی ولی الله» حک شده و در پایین آن جملۀ «کَتَبَه حبیب الله» و «سنه ۹۶۶» به چشم می خورد. جملۀ نخست، نشانگر نام نویسندۀ آن سنگ نوشته و عبارت دوّم با توجه به نزدیکی زمان ساخت مسجد جامع نایین و مسجد جامع بافران در قرنهای اوّلیۀ اسلامی، نشان دهندۀ تاریخ تعمیر مسجد است نه تاریخ احداث آن.
ویژگیهای معماری مسجد
این مسجد تاریخی بر اساس الگوی مساجد چهار ایوانی بنا گردیده و مساحتی قریب به هشتصد متر مربع دارد. مسجد در ارتفاع یک و نیم متری از سطح معبر قرار دارد و در بخش جنوب و غرب آن دو ساباط تعبیه شده است. این مسجد شامل فضاهایی همچون صحن، شبستان و رواق است. ورودی اصلی مسجد در ضلع غربی قرار دارد و پس از عبور از جلو خان می توان از طریق راهروی عریض به صحن مسجد راه یافت . شبستان اصلی مسجد با سقفی بلند و گنبدی شکل در ضلع جنوبی جای گرفته که با پلانی مستطیل شکل با طاق و چشمه پوشش یافته است. به جبهۀ جنوبی با ارتفاع بیشتر نسبت به بقیۀ جبهه ها تاکید بیشتری صورت گرفته است. در جبهۀ شرقی و غربی مسجد که به صورت دو اشکوبه «سقف، هر طبقه از بنا» ساخته شده است فضایی مخصوص (موسوم به غرفه) برای بانوان تعبیه گردیده و دو جبهه به وسیلۀ راهرو به یکدیگر راه داشته اند. فضاهای این دو جبهه نیز با طاق و تویزه پوشیده شده اند. کاربندی سقف دالان ورودی و شمسۀ نیم گنبد ضلع جنوبی از تزئینات به کار رفته در بناست. تزئینات سردر مسجد با آجرکاری به شیوۀ راسته و خفته از الحاقات بعدی مسجد است. ستونهای پهن و مستحکم مسجد که قرنها مسجد را سر پا نگهداشته نیز از ویژگیهای چشمگیر این مسجد می باشد.
سرداب « زیرزمین » مسجد در کنار در ورودی اصلی و در سطح زیرین صحن به فرم شش ضلعی بنا شده و برای تأمین نور آن روزنه ای در سقف آن تعبیه شده است. سبک معماری زیرزمین مسجد، شبیه معماری شبستان مسجد است و در زمستان و تابستان، هوایی مطبوع دارد. مسجد جامع بافران، تک مناره ای مدوّر و خشتی دارد که از عناصر ارزشمند این بنا و از بناهای کم نظیر تاریخی است و به استناد کتاب «فهرست آثار تاریخی ایران» در دوران سلجوقی ساخته شده است. ابعاد خشتهای مناره ۶×۳۰×۳۰ و ارتفاع مناره حدود ۲۱ متر و ورودی آن در کنار در اصلی مسجد و مقابل در ورودی سرداب و زیرزمین قرار دارد. به وسیلۀ ۵۸ پلۀ مارپیچی تعبیه شده در درون مناره می توان به بالای مناره رسید. منارۀ خشتی در دوره های بعد با آجر پوشانده شده و در دوران معاصر پایین آنرا آجر نما کرده اند. در قدیم از منارۀ مسجد در سحرهای ماه رمضان برای سحر خوانی و اعلام وقت سحر استفاده می شده است.
از دیگر تغییراتی که در مسجد کهن ایجاد شده قطع ارتباط غرفه های داخل شبستان مسجد است که در سال ۱۳۴۷ انجام گرفته و با برداشته شدن راه ارتباطی دو غرفه، ارتباط بخش غربی (غرفۀ مورد استفاده مردان) با بخش شرقی (غرفۀ مورد استفاده بانوان) گسسته شد. در سالهای اخیر نمای بیرونی مسجد، کاه گلی و پشت بام آن با ایزوگام پوشیده شده است. در ورودی سمت غربی (ورودی مردان) در سال ۱۳۴۷ شمسی تغییریافت. ورودی بانوان در ضلع شرقی مسجد قرار دارد. در مسجد جامع منبری گچی نیز وجود داشت که در کنار آن نوشته شده بود: جز علی مظهر العجایب نیست همه جا حاضر است و غایب نیست کَتَبَه لطف الله نایینی.این منبر نیز در سال ۱۳۴۷ تخریب شده است.
فاصلۀ مسجد جامع بافران تا مسجد جامع نایین یک فرسخ است و از اینرو با توجّه به احکام خاص نماز جمعه (لزوم رعایت حداقل یک فرسخ بین دو نماز جمعه) برگزاری نماز جمعه در آن رواست و در برخی دوره های گذشته، نماز جمعه در آن برگزار شده است. معروف است که تونلی این دو مسجد جامع معتبر در نایین و بافران را به هم وصل نموده بود که امروزه این مسیر مسدود شده و اثری از آن باقی نیست.
منبع: تریپ یار
نظر شما