به گزارش سلام نو، شهر باستانی حریره واقع در بخش کیش از توابع شهرستان بندر لنگه و از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. شهر حریره مربوط به سدهٔ ۵ تا ۱۰ ه.ق است و در شمال جزیره کیش واقع شده است. بقایایی در مرکز ساحل شمالی این جزیره وجود دارد که به احتمال بسیار قوی به دوره ساسانیان و اوایل دوره اسلامی بر می گردد. این بقایا در وسعتی بالغ بر سه کیلومتر مربع، بازگو کننده این مطلب است که روزگاری شهری بزرگ و آباد در این منطقه وجود داشته و جمعیت کثیری را در خود جای می داده است. شهر تاریخی حریره کیش در میان دست نوشته های تاریخی سیاحان، شهری زیبا، لطیف و ثروتمند و سرسبز، عنوان شده که سعدی بزرگ نیز چند بار به آن سفر کرده است. این شهر تاریخی در ۱ شهریور ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۸۸۶ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در میانه های سده چهارم (۳۵۶ ه. ق) بندر تجاری-اقتصادی سیراف ویران شد و بازرگانان سیرافی با توجه به موقعیت ویژهٔ خود به دنبال مأمنی دیگر توانستند جای پای خود را در جزیره کیش محکم کنند، که این امر منجر به ایجاد شهر حریره شد. شهر باستانی حریره واقع در شمال جزیره کیش که در حال حاضراز جمله نقاط تاریخی و سیاحتی به شمار می رود، یادگار دوران شکوفایی و رونق اقتصادی و تجاری این جزیره می باشد. فضاهایی چون مسجد جامع، حمام، خانه اعیانی و تأسیسات آبی نشان از معماری زیبای این شهر دارد، همچنین اشیاء ارزشمند تاریخی به دست آمده نشان از غنای فرهنگی و شکوفایی جزیره کیش پس از افول بندر تجاری سیراف دارد. شهر حریره در زمان شکوفایی خود یکی از عمده ترین نقاط مورد توجه در خلیج فارس بوده است.
در شمال جزیره کیش در کنار مجموعه ورزشی المپیک، آثار این شهر در امتداد ساختمانهای بندرگاه و دفاتر آن، قابل دیدن است. گستره پستی و بلندی ها و خرابه های شهر قدیمی حریره حدود ۱۲۰ هکتار وسعت دارد و روزگاری شهری بزرگ و آباد در منطقه بوده است. دوران طلایی شهر حریره کیش از سال ۳۶۷ تا ۹۱۲ هجری قمری بوده‌است. آن چه امروز از این شهر بر جای مانده حجمی از معماری شهری است که کمتر و به ندرت اتاق ها و پوشش ها و سقف های از آن سالمی بر جای مانده است، جز در پاره ای موارد که پوشش های طاقی شکل سنگی از گزند تخریب در امان مانده اند. اگر نگاهی به عکس شهر حریره کیش بیاندازید، ویرانه های بجای مانده از شهر نمایانگر وسعت، امکانات و نظم شهری آن است. بنابر گفته باستان شناسان، شهر در زمان حکومت قیسی ها بر جزیره و در دوره ساسانیان ساخته شده است و به سبب سبز و لطیف بودنش به مانند حریر، حریره نامیده شده است. این شهر در دوره ایلخانیان نیز مورد توجه بسیاری بوده و مورد بازسازی قرار گرفته است. رونق گرفتن هر چه بیشتر حریره مصادف با افول و فراموشی سیراف بوده است. شهر از لحاظ مبادلات اقتصادی آنقدر مهم و مورد توجه بوده که اتاق بزرگی برای دیدار و تبادل نظر با تجار کشورهای دیگر در آن ساخته شده بود. شهر حریره چیزی در حدود پانصد سال پر رونق بوده و در کاو ش های باستان شناسی صورت گرفته در شهر حریره چندین سکه قدیمی و آثاری از ظروف سفالی و چینی باارزش نیز کشف شده است.
معماری
شهر تاریخی حریره، یک شهر یکپارچه و متمرکز با معماری برونگرا بوده و از معماری دفاعی و درون گرای دیگر شهرهای تاریخی ایران در آن نشانی نیست. انتخاب این بخش از جزیره برای ایجاد شهر حریره طبیعی ترین و معقول ترین انتخاب بوده چرا که ساحل صخره ای مرتفع آن از سطح دریا تقریبا ده متر بلندتر است و وجود سه خلیج و دماغه که نقش بندرگاه طبیعی را دارد و همچنین دریای نسبتاً آرام تری که از دیگر کرانه ها و سواحل جزیره دارد، خود عامل شکل گیری شهر در ساحل شمالی شده است. تاکنون عملیات اکتشافی باستان شناسی بقایای شهر تاریخی حریره، در سه مجموعه مجزا انجام شده است. بناهای این شهر برخلاف بناهای قدیمی سایر نقاط ایران از خشت ساخته نشده، بلکه بیشتر از سنگ های آهکی و مرجانی، ملاط، ساروج و گچ استفاده شده است. بناهای این شهر با دیواره های بسیار محکم سنگی ساخته شده که روکشی از گچ بر روی آنها کشیده شده است. این دیواره های محکم شهر را در برابر حملات احتمالی مقاوم می کرده است. شهر حریره درست در کنار دریا ساخته شده و دارای معماری و فضاهای ناشناخته ای است. مجموعه کانال های افقی و زیرزمینی و چاه های متعدد در گوشه و کنار، مجموعهٔ بسیار جالب و نادری را تشکیل می دهد که هنوز عملکرد آنها روشن نیست، اما به نظر می رسد که ارتباط مستقیم، با فعالیت های صیادی (صید ماهی، مروارید و مرجان) داشته و برای دسترسی آسان تر به دریا احداث گردیده است.
بخش‌هایی از شهر حریره
خانه اعیانی: خانه اعیانی یادآور خانه های چند خانوار قدیمی در داخل فلات ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از نمونه های قدیمی مسکن جمعی در حاشیه خلیج فارس محسوب می شود. علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی های ستاره ای شکلی که در این خانه به دست آمده، همانند کاشی هایی است که زینت بخش بناهای مهم ایلخانی ایران همچون تخت سلیمان و سلطانیه بوده است. پیدایی این مقدار کاشی که یقیناً عنصر وارداتی به جزیره است نشان می دهد که این عمارت به یکی از ثروتمندان کیش تعلق داشته است.
مجموعه حمام: حمام دارای صحن های متعدد است و حصار آن به مساحت تقریبی ۵۰۰ مترمربع می رسد. سربینه و گرمخانه و تون حمام در جنوب بخش ذکر شده قرار گرفته و توسط راهرو سرپوشیده ای از آن جدا شده است. دو خزینه کوچک و بزرگ در جنوب گرمخانه آخرین بخش ساختمان را تشکیل داده اند. باستان شناسان معتقدند این حمام شاید در نوع خود از قدیمی ترین حمام های ایرانی باشد که طی کاوش های باستان شناسی کشف و شناخته شده است و دو دوره متمایز و مجزا از هم را طی کرده است که شامل دوره های ایلخانی و تیموری است. با توجه به ظرفیت محدود حمام و با در نظر گرفتن دیوار بیرونی سراسری که تا مجموعه عمارت اعیانی در جنوب شرقی حمام و به فراز تپه ای بلند قرار گرفته امتداد یافته، به نظر می رسد که این بنا حمامی خصوصی بوده و به صاحب مجموعه اعیانی تعلق داشته است.
مسجد شهر حریره: یکی از بناهای باستانی مهم شهر حریره مسجدی است که متعلق به دوران سلجوقی است. کاوش های باستان شناسی نشان می دهد که دوران طلایی جزیره همزمان با حضور مسلمانان در این جزیره بوده است. بنابر یافته های کاوشگران، این مسجد در دوران مختلف بارها مورد بازسازی و گاه گسترش قرار گرفته است. یکی از نکته های جالب این مسجد، روباز بودن آن است. این مسجد دارای چهار محراب بوده و در پاره ای از اوقات محل اسکان برخی از تجار نیز بوده است. شما هنوز هم می توانید ستون های شکسته این مسجد را در همان حوالی ببینید.
قنات ها و آب انبارهای شهر حریره: آب شیرین جزیره در خلیج فارس بسیار ارزشمند بوده است. شاید یکی از دلایل رونق شهر و بندر حریره همین آب شیرین جزیره است. اما این آب شیرین چطور از اعماق زمین به روی زمین آورده می شده و یا چطور آب بارندگی‌های اندکی فصلی، مدیریت می شده است؟ پاسخ این سوال قنات است. سیستم آبرسانی هوشمندانه و تماما ایرانی ساخت قنات، با قدمتی شش هزار ساله که عمرش در کیش به دو هزار و پانصد سال پیش می رسد. آب از سطح کوچه ها در تمامی سطح شهر جریان یافته، با ورود به داخل قنات ها تا مخازن آب هدایت می شده است. بازهم پای مرجان های جزیره به میان می آید که فیلتری طبیعی برای تصفیه آب بوده است. آب انبارها در کنار کانال ها و قنات های آب، جزیره کیش را از لحاظ تامین این عنصر حیاتی پشتیبانی می کردند. حالا این قنات ها و آب انبارها تبدیل به یک جاذبه بی نظیر شده است که حتما ارزش دیدن را دارد. کیش علاوه بر تامین آب خود، آب مورد نیاز کشتی های پهلو گرفته در بندر حریره را نیز تامین می کرد.
بخش صنعتی: در منتهی الیه بخش شمالی شهر حریره ، کنار ساحل بلند صخره ای و با فاصله کمی از دریا ، پستی و بلندی ها ادامه دارد که بقایای دیوارها، چاه ها و کانال های آب آن نظر بیننده را به سوی خود جلب می کند . در ابتدا تصور می شد که این آثار هیچ ارتباطی به هم ندارند و فقط می شد حدس زد که این آثار قسمتی از شهر قدیم حریره بوده و به نوعی با فعالیت های دریایی ارتباط دارند. در مجاورت این آثار شش چاه و یک پلکان سنگی در بیرون مجموعه و چهار چاه در داخل مجموعه که در حین حفاری دیده شده، وجود دارد. این چاه ها به کانال های زیرزمینی راه دارد که دهانه آنها در مقطع ساحل صخره ای مثل دریچه ای رو به دریا باز می شود. این کانال های افقی و زیرزمینی چاه ها را در گوشه و کنار مجموعه صنعتی و حتی داخل اتاق ها و راهروها می توان دید. عملکرد این مجموعه جالب چندان مشخص نیست. ولی آنچه مسلم است ارتباط مستقیم با فعالیت های صیادی و صید ماهی، مروارید و مرجان داشته و برای دسترسی آسان تر به دریا ساخته شده است. در دهانه خلیجی که در سمت شرق این مجموعه قرار گرفته توده های صدف و گوش ماهی های شکار شده را می توان دید که نشانه فعالیت های صیادی مخصوصاً صید مروارید در گذشته است.
اتاق هایی با کف شیار دار: یکی از فضاهای جالب توجه مجموعه صنعتی شهر حریره (اتاق با کف شیار دار) است. این اتاق کف کاملاً عجیب و ناشناخته ای داشته به این معنی که با شیب ملایم از شمال به جنوب امتداد می یافت و کف آن به صورت در اصطلاح گرده ماهی (اصطلاح بومی) و یا بالشتک با ملاتی از نوع ترکیب پودر سنگ های مرجانی و آهک و نوعی ساروج شکل گرفته بود. این ویژگی در هیچ یک از محوطه ها و تپه های باستانی و تاریخی و اسلامی ایران کشف نشده و شناخته شده نیست. وقتی از چند نفر از مرکز پرورش صید مروارید کیش در مورد این نوع معماری پرسیده شده ، چنین نظر دادند این عنصر معماری که با شیبی ملایم به حوضچه ای کوچک با ابعاد یک در یک متر یا یک در دو و نیم مترو عمق نیم متر ختم می شود، ارتباط با فعالیت های صید مروارید دارد و در سطح آنها صدف ها را خشک کرده و به آب می بسته اند تا مروارید های ریز را نیز بتوان به دست آورد. اما اگر چنین بود می بایست آثار و بقایای صدف ها در سطح این شیارها و یا در حوضچه ها باقی مانده باشد، اما چنین نیست. سرانجام با نظرخواهی از باستان شناسان، آقای رمی بوشارلا، باستان شناس فرانسوی که تجربه و سابقه کار ممتد در ایران و امارات متحده عربی دارد، نظر داد که این تأسیسات صرفاً جهت استحصال (حاصل) شیره خرما بوده و نمونه ای از آن در کاوش های وی در امارات به دست آمده است. به گفته اهالی تا قبل از تخریب خانه های ماشه، انبارهایی با کف جوی و پشته، نظیر آنچه که هم اکنون در بخش کارگاهی شهر حریره دیده می شود در اغلب خانه های بزرگ وجود داشت و از این انبارها برای نگهداری خرما استفاده می شد. بنا به گفته بعضی ها این خرما ها بر روی هم انیاشته و فشرده می شد و به وسیله راه های کوچکی به صورت راه آب شیره به طرف خمره های بزرگی که در زیر این راه آبها قرار می دادند منتقل شده و شیره خرما جمع آوری می شد.
جاذبه‌های نزدیک
شهر زیرزمینی کاریز، یکی از جذاب ترین جاذبه هایی است که در فاصله سه و نیم کیلومتری شهر حریره قرار دارد و با رانندگی شش دقیقه ای می توانید به آن برسید. در نزدیکی شهر کاریز یک ایستگاه بانچی چامپینگ قرار دارد. آب انبارهای تاریخی، دیگر جاذبه ای است که حتما باید بعد از بازدید از حریره به دیدنش بروید. این آب انبارها در خیابان درخت سبز و در فاصله یک و نیم کیلومتری شهر حریره قرار دارد. همچنین کلوپ دریایی آکواریوس در فاصله یک و نیم کیلومتری مجموعه قرار دارد. ساحل جزیره کیش هم، با چند دقیقه پیاده روی از شهر حریره قابل دسترسی است. پلاژ بانوان نیز در هفت کیلومتری این جاذبه قرار گرفته است.
بندرگاه شهر حریره
در کنا ساحل و با فاصله اندکی از شهر باستانی یک ویرانه باستانی دیگر برجای مانده که چندین راهروی متصل به دریاست. این بنای عظیم روزگاری اسکله شهر حریره بوده است و هنوز هم در کنار ساحل جزیره بسیار دیدنی است. راهروهای ورودی و خروجی این اسکله هنوز هم قابل تشخیص است.
مسیر دسترسی به شهر باستانی حریره
اگر قصد سفر به شهر حریره را دارید، باید راه شمال جزیره کیش را در پیش بگیرید. در نزدیکی های مجموعه المپیک در کنار جاده کرانه، شهر باستانی حریره قرار دارد. بندرگاه حریره در همان نزدیکی ها است و نیازی نیست مسافت زیادی طی کنید.
ساعات بازدید
بازدید از این شهر تاریخی در جزیره کیش رایگان است. این مجموعه همه روزه، حتی در ایام تعطیل، از ساعت ده صبح الی ده شب آماده پذیرش بازدید کنندگان است. بازدید از مجموعه شهر باستانی حریره کیش چیزی در حدود دو الی سه ساعت زمان می برد. با یک برنامه ریزی خوب می توانید سری به جاذبه ها، بازارها و مراکز خرید اطراف این شهر باستانی نیز بزنید. ساحل نیز در همان نزدیکی هاست. بازدید از این شهر تاریخی یک تیر و چند نشان است.
منبع: تریپ یار
نظر شما