سلام نو – سرویس گردشگری: در ترافیک همیشگی اتوبان صدر، در آلودگی هوای همیشگی مرکز شهر یا در فشار بی‌امان مردم در متروهای همیشه شلوغ تهران برای عموم شهروندانش شهری نه‌چندان دوست داشتنی است. تهران شهر آلودگی، آشفتگی، شلوغی است. تهران شهر دیر رسیدن به قرارها به خاطر ترافیک و نرسیدن به آرزوها به خاطر گرانی است.
تهران هر چند این روزها اسیر برج‌های چند ده متری در کوچه‌های سه متری است و چنارهای تنومندش دیگر مناسب زیست در این شهر نیستند، اما این تمام تهران نیست.
تهران آنقدرها که ما فکر می‌کنیم بی‌قصه، بی‌تاریخ، بی‌سابقه و بی‌فایده نبوده و نیست. تهران که امروز محل زندگی و گذر بیش از ده میلیون ایرانی است روزی دِهی کوچک در حاشیه ری بزرگ بوده که آب خوبی داشته و هوایش هم در بعضی از وقت‌های سال به دل‌انگیزی شیراز بوده است.
گذر زمان اما باعث شد تا ده کوچکِ حاشیه ری به پایتخت قاجارها بدل شود و برخی از مهم‌ترین وقایع تاریخ ایران را به چشم ببیند. در تهران بود که خاقان اعظم فتحعلی‌شاه به تخت نشست، ناصرالدین شاه صاحبقران شد، مشروطه ظهور کرد و دموکراسی متولد شد و سقوط کرد، قاجار سقوط کرد، سردار سپه رضا شاه شد و دودمان پهلوی پا گرفت، صنعت نفت ملی شد، یک از مهم‌ترین انقلاب‌های قرن بیستم رخ داد و طومار شاهنشاهی در ایران پس از بیش از دو هزار و پانصد سال بسته شد و جمهوری اسلامی پا گرفت.
تهران با سابقه بیش از دویست سال پایتختی ایران پر از رخدادها و بناهای تاریخی است و به لطف موقعیت جغرافیایی خود هنوز برخی از خوش آب‌وهواترین تفرجگاه‌ها را داخل و اطراف خود حفظ کرده است.
در ادامه نگاهی کوتاه و موردی به برخی از جذاب‌ترین نقاط گردشگری تهران به خصوص از منظر تاریخی خواهیم داشت.
کاخ گلستان؛ زیبای بزرگ
کاخ گلستان، تاج‌گذاری‌های احمدشاه، مظفرالدین شاه، رضا شاه و محمدرضا پهلوی را به چشم دیده است و عمری به بلندای شاه عباس صفوی دارد. بنای اولیه کاخ در دوران شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شد و در دوران شاه طهماسب به مرور گسترش یافت. با این همه سهم اعظم هنر و زیبایی مجموعه گلستان به دوران قاجار و توجه ویژه شاهان قاجار به آن باز می‌گردد.
شمس‌العماره، تالار سلام، تالار آینه، نقاشی تالار آینه اثر کمال‌الملک، ایوان تخت مرمر، تخت مرمر، حوضخانه، کاخ ابیض، خلوت کریمخانی، عمارت بادگیر، تالار عاج، تالار الماس، تالار برلیان و حوضخانه عمارت بادگیر از مهم‌ترین بخش‌های کاخ گلستان هستند.
سردر باغ ملی؛ دروازه ورود به تاریخ
سردر باغ ملی در انتهای خیابان سی تیر است و بین سال‌های ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۴ و به دستور رضا شاه ساخته شده. در ضلع شمالی سردر باغ ملی خیابان امام خمینی (سپه پیشین)، در شرق وزارت امور خارجه و غرب موزه پست و تلگراف قرار دارد. تا پیش از میدان آزادی و برج آزادی، این سردرباغ ملی بوده که نماد پایتخت محسوب می‌شد. اما وقتی برج آزادی ساخته می‌شود تبدیل به نماد تهران می‌گردد و این حالت نمادین را پس از انقلاب همچنان حفظ می‌کند.
این سردر، در واقع دروازه ورودی به میدان مشق که از مناطق نظامی بوده به حساب می‌آمده. بعد از تبدیل زمین‌های میدان مشق به پارک شهر، اسم میدان هم از مشق به سردرباغ ملی تغییر کرد و داخل محوطه‌اش هم ساختمان‌هایی مثل وزارت امورخارجه، موزه ایران باستان و موزه ملک ساخته شد.
برای همین شما با عبور از سردر باغ ملی می‌توانید به دل تاریخ وارد شوید و لذت بازدید از موزه ملک یا موزه ایران باستان را هم تجربه کنید. تجربه‌هایی که هر کدام شما را به عمق تاریخ ایران راهنمایی می‌کند.
عمارت مسعودیه، شکوهمند و ساکت
عمارت مسعودیه این روزها به لطف آسیب‌هایی که از سریال جیرانِ حسن فتحی خورده به سر زبان‌ها افتاده، اما این عمارت یکی از جذاب‌ترین بناهای تاریخی تهران است.
عمارت مسعودیه به دستور مسعود میرزا که حاکم اصفهان و پسر ناصرالدین شاه بود، ساخته شد و نقطه قوت آن معماری جذاب و کم نظیری است که در گوشه گوشه این عمارت به چشم می‌خورد.
کاخ نیاوران؛ خانه آخرین شاه
نمی‌توان از بناهای تاریخی تهران حرفی به میان آورد و اشاره ای به کاخِ دل‌انگیز، محشر و روح‌نواز نیاوران نداشت. کاخ نیاوران محل زندگی محمدرضا پهلوی بوده و همین باعث شده تا از دیگر کاخ‌ها سالم‌تر و البته به روزتر باشد.
این ساختمان تنها ساختمان سلطنتی است که سقف آن به صورت «بازشو» طراحی شده است، اگرچه اکنون سقفِ باز شوی آن از کار افتاده. با رفتن به این کاخ می‌توان سری هم به «کوشک احمد شاهی» و کاخ «صاحبقرانیه» نیز زد. موزه جهان‌نما نیز موزه‌ای است که در گوشه جنوب غربی کاخ نیاوران و در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه قرار دارد. موزه جهان‌نما سال ۱۳۵۵ خورشیدی در محوطه مجموعه کاخ‌های نیاوران ساخته شد تا میزبان هدایایی که به فرح پهلوی اهدا یا توسط او خریداری می‌شد باشد.
کاخ صاحبقرانیه؛ کاخ محبوب ناصری و دفتر کار پهلوی
کاخ صاحبقرانیه به دستور ناصرالدین‌شاه قاجار و به مناسبت سلطنت او بنا شد و قصر و مکان تفرج و تفریح وی بود. این کاخ بعدها تبدیل به دفتر کار محمدرضا پهلوی شد.
تالار آینه (جهان‌نما) با تابلوهای نقاشی گران بها و اشیاء بسیار نفیس تزیین شدند. آینه کاری‌های تالار اصلی آن در زمان ناصرالدین شاه آغاز شد و در زمان مظفرالدین‌شاه قاجار به پایان رسید. طبقه زیرین این کاخ حوض خانه نام دارد که در زمان ناصرالدین شاه، ورودی حرمسرایش بوده و در زمان محمدرضاشاه به محل برگزاری جشن‌های غیررسمی پهلوی تبدیل شد.
قصر قاجار؛ قصری که زندان شد
قصر قاجار، نام یکی از کاخ‌های عصر قاجاریان در تهران است که بنای آن یکی از قدیمی‌ترین قصرهای پادشاهان قاجار به‌شمار می‌آید. در زمان رضا شاه این قصر به‌طور کامل تخریب گردید و به جای آن زندان قصر فعلی ساخته شد، زندانی که نام خود را به یادگار از قصرهای قاجاری دارد. از این قصر قدیمی تنها یک کلاه فرنگی و یک ساختمان قدیمی باقی مانده‌است.
کاخ فرح آباد؛ کاخی در حاشیه
کاخ فرح‌آباد ساختمانی متعلق به دوره قاجار در دوشان‌تپه تهران، انتهای خیابان پیروزی (فرح‌آباد پیشین) جای گرفته است. این اثر در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۵۵ با شماره ثبت ۱۳۳۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این کاخ در اکثر دوره قاجار با بی توجهی رو به رو شد تا در نهایت در دوره محمدرضا شاه پهلوی اندکی مورد استفاده قرار گرفت. بعد از انقلاب اسلامی این کاخ استفاده نظامی داشت و در نهایت نیز به موزه نیروی دریایی سپاه پاسداران تبدیل شد.
قصر یاقوت؛ قصری که بیمارستان شد
قصر یاقوت از کاخ‌های شرق تهران در دوره پادشاهی ناصرالدین‌شاه قاجار است که در سی و نهمین سال پادشاهی او ساخته شد. این قصر هیچ نشانی از معماری ایرانی ندارد و به طور کامل بر مبنای الگوی اروپایی بنا شده است.
در سال ۱۳۳۶ با تصویب مجلس شورای ملی باغ این قصر و تأسیسات همراه با آن به سازمان بیمه‌های اجتماعی واگذار شده و به بیمارستان ریوی بدل شد. در سال ۱۳۵۵ با تصویب مجلس، قصر یاقوت تبدیل به یک بیمارستان عمومی شد و اکنون بیمارستان و مرکز فوق تخصصی قلب دکتر لواسانی نام دارد.
عمارت کلاه‌فرنگی عشرت‌آباد؛ خانه نظامی‌ها
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد یا کاخ عشرت‌آباد پیشین یکی دیگر از آن بناهای تاریخی است که با دستور ناصر الدین شاه قاجار در میدان عشرت‌آباد (میدان سپاه)، پادگان عشرت‌آباد (پادگان ولیعصر) ساخته شد. این کاخ نیز از جمله کاخ‌های حاشیه تهران قاجارها بود که بیشتر کاربرد تفریحی داشت.
پس از سرنگونی دودمان قاجار، کاخ و خانه‌های پیرامون آن در اختیار نهادهای نظامی قرار گرفت و نام عشرت آباد با شهربانی و پادگان و زندان گره خورد. پس از قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ امام خمینی به‌مدت یک ماه و هفت روز در زندان عشرت آباد بازداشت بودند. هم اکنون نیز این مکان کاربرد نظامی دارد و تنها می‌توان نمای کاخ را از بیرون مشاهده کرد.
مجموعه سعد آباد؛ در هم تنیدگی معماری ایرانی و اروپایی
کاخ سعد آباد از آن بناهایی است که معماری اروپایی و ایرانی هر دو در آن می‌درخشند. اقامتگاه تابستانی محمدرضا شاه پهلوی و فرح امروز میزبان موزه ملل است، موزه‌ای که هدایایی که شاه گرفته بود را به نمایش می‌گذارد. یکی از نقاط جذاب این کاخ اتاق خواب فرح پهلوی، اتاق خوابی که باعث تغییر فرم اتاق خواب در ایران شد.
موزه مقدم؛ کوچک و جذاب
خانه مقدم نه تنها معماری چشم نوازی دارد، بلکه موزه کوچک، جذاب و جالبی دارد و شما می‌توانید اشیاء جالبی را در آن ببینید. این خانه محل زندگی خاندان محمدتقی خان احتساب الملک از افراد مشهور قاجار بود که بعدها به دکتر محسن مقدم، استاد باستان‌شناسی دانشگاه تهران و همسرش رسید.
موزه جواهرات ملی؛ موزه‌ای جادویی
موزه جواهرات ملی ایران در خزانه بانک مرکزی ایران قرار دارد و به صورت موزه نیز استفاده می‌شود. بسیاری از جواهرات سلطنتی ایران از دوره صفوی، دوره افشار، قاجار و پهلوی در این موزه به نمایش گذارده شده‌است.
از جمله این جواهرات می‌توان به الماس دریای نور، جقه نادری، تاج فرح دیبا، تاج کیانی، کره جواهرنشان، تخت طاووس (قاجاری) (تخت خورشید) و تخت نادری اشاره کرد. نکته جالب این است که این موزه کمتر مورد توجه ما ایرانیان بوده است.
موزه تماشاگه زمان؛ سفر به دل قصه‌ها
پیشینه این بنا به دوره قاجاریه برمی‌گردد. این ملک در سال ۱۳۴۲ توسط حسین خداداد، صنعتگر و کارفرین ایرانی خریداری شد. ساختمان آن در یک طبقه ساخته شده بود و وی با مقاوم‌سازی ساختمان و احداث یک طبقه روی همکف، تغییراتی در بنا ایجاد کرد.
خداداد به دلیل علاقه‌ای که به احیای هنر طراحی و گچ بری در ایران داشت، بهترین استاد کاران را برای گچ‌بری خانه‌اش به استخدام گرفت. گچ بری‌های این بنا دوازده سال به طول انجامید و در سال ۱۳۵۶ به پایان رسید. در نهایت خداد یک سال بیشتر در این خانه زندگی نکرد.
خانه شهید مدرس تلاقی تاریخ و زیبایی
بعضی خانه‌ها به لطف حضور صاحب خانه‌ای شناخته شده، مشهور می‌شوند. خانه شهید مدرس یکی از این خانه هاست. این خانه در محله عودلاجان از محلات حصار ناصری شهر تهران قرار دارد. خانه شهید مدرس قبلا در اختیار وزیر مختار فرانسه بوده است که بعدها به مدرس داده می شود تا در این خانه زندگی کند.
نکته جالب این خانه معماری جذاب و دل‌انگیز آن است که نشان از معماری شهری اواخر قاجار و اوایل پهلوی دارد و از معماری لوکس کاخ‌ها به دور است.
آتشکده آدریان؛ تنها آتشکده زرتشتایان در پایتخت
آتشکده آدریان تنها آتشکده زرتشتیان در پایتخت است و از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. این آتشکده در سال ۱۲۹۳ و با همیاری مالی پارسیان هندوستان (بهرام‌جی بیکاجی) و زرتشتیان ایرانی ساکن ایران و هند بنا شد.
آتش ورهرام آن را موبد اردشیر رستم رستمی، موبد بهرام رشید شید و موبد هرمزدیار بهرام سروش، از یزد با آیینی ویژه پس از آنکه ۲۵ روز در راه بودند در روز آذر از ماه آذر (جشن آذرگان) در آتشدان آتشکده تهران جای دادند.
نظر شما