به گزارش سلام نو، منطقه حفاظت شده مراکان که تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست قرار دارد بر اساس روزنامه رسمی کشور در تاریخ ۷/۶/۱۳۴۶ طبق مصوبه شماره یک شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید به عنوان منطقه حفاظت شده به تصویب رسیده است. در حال حاضر منطقه حفاظت شده مراکان با حدود ۴۰ سال سابقه حفاظت قانونی یکی از قدیمی ترین مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور به شمار می رود.
منطقه حفاظت شده مراکان در دو استان آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی واقع شده است. مرز شمالی این منطقه رودخانه مرزی ارس و جمهوری آذربایجان می باشد. بر اساس آخرین مساحت اعلام شده با استفاده از سیستم موقعیت زمینی (GPS) در سال ۱۳۸۲، مساحت منطقه حفاظت شده مراکان ۱۰۳,۹۸۳ هکتار می باشد. منطقه حفاظت شده مراکان به علت دارا بودن زیستگاه های مختلف از تنوع گونه های جانوری برخوردار بوده و با تأثیرپذیری از محیط اطراف خود و به دلیل داشتن ارتفاعات، صخره ها، دشت‌ها و تپه ماهورهای متعدد با پوشش گیاهی متنوع استپی، به صورت یک مجموعه ارزشمند از حیات جانوری در شمال غربی کشور درآمده است.
شرایط اقلیمی
از نظر تقسیمات سیاسی، بخش هایی از منطقه حفاظت شده مراکان در استان آذربایجان شرقی (شهرستان های مرند و جلفا) و بخش هایی در استان آذربایجان غربی (شهرستان های پلدشت، چایپاره و خوی) قرار گرفته است. نزدیک ترین شهرها به این منطقه، شهرهای جلفا و هادی شهر در شمال شرقی این منطقه و شهر قره ضیاءالدین در جنوب غربی منطقه می باشند. این منطقه از شمال به رودخانه ارس، از جنوب به دشت فرسایشی رودخانه قطور چای، از غرب به دشت های کشاورزی قره ضیاالدین و از شرق به جاده اصلی که از جلفا منشعب شده و به سمت جنوب ادامه می یابد در امتداد خط لوله گاز محدود می شود و سد ارس در بخش شمال غربی منطقه واقع شده است. حداقل ارتفاع منطقه ۷۲۰ متر در بخش شرقی و حداکثر ارتفاع منطقه ۲۱۰۰ متر در ارتفاعات کلیسای سنت استپانوس قرار دارد. به طور کلی دور تا دور منطقه حالت دشت و تپه ماهور بوده و ارتفاعات منطقه در بخش میانی آن قرار دارد. دو منبع اصلی تامین کننده آب سطحی درمنطقه وجود دارد که عبارتند از رودخانه های آق چای و قطورچای. رودخانه ارس مرز شمالی منطقه را تشکیل می دهد.
تاریخچه
در تاریخ ۱۳۴۴/۷/۲۰ مراکان و یکانات بعنوان منطقه حفاظت شده تصویب گردید و پس از آگهی رسمی تحت حفاظت قرار گرفت. در سال ۱۳۴۶ منطقه یکانات از مراکان جدا گشت و مراکان با وسعتی معادل ۹۲۷۱۵ هکتار بر اساس مصوبه شماره یک شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید در تاریخ ۱۳۴۶/۶/۲ بعنوان منطقه حفاظت شده به تصویب رسید. تا قبل از سال ۱۳۴۶ به علت چرای بی رویه احشام، قطع اشجار، شکار غیرقانونی و تبدیل علفزارها به زمین های کشاورزی و تخریب اراضی در این منطقه به شدت رو به افزایش بود ولی در ۱۳۴۶ پس از برخورداری از عنوان حفاظت شده و سعی و کوشش شکاربانان پوشش گیاهی منطقه احیا گردید و جمعیت حیات وحش منطقه رو به فزونی نهاد به طوریکه در سال ۱۳۵۶ حدود ۳۰۰۰ راس کل و بز و ۴۰۰۰ راس قوچ و میش در این منطقه شمارش گردید. متاسفانه در اوایل انقلاب عده ای افراد سودجو و فرصت طلب با اسلحه های غیرمجاز به شکار حیوانات پرداختند، مراتع به صورت غیرمجاز و با تراکم بیش از حد دام تعلیف گردیدند، در مقیاس وسیعی بسیاری از اراضی به زیر کشت انواع محصولات رفتند ولی در سال های بعد با حمایت های قانونی و مراقبت های شبانه روزی وضعیت زیستگاه ها بهبود یافت و بر جمعیت جانوران وحشی افزوده شد و همانند بسیاری از مناطق تحت حفاظت دیگر ۲۰ درصد منطقه در قالب سه منطقه امن به منظور حفظ گونه های گیاهی و جانوری با همکاری اداره کل منابع طبیعی مورد حفاظت شدید قرار گرفت. در حال حاضر منطقه حفاظت شده مراکان با حدود ۴۰ سال سابقه حفاظت قانونی یکی از قدیمی ترین مناطق چهارگانه سازمان حفاظت محیط زیست کشور به شمار می رود.
زمین شناسی
منطقه حفاظت شده مراکان از دیدگاه تقسیم بندی‌های ساختاری ایالت های زمین ساختی ایران در پهنه های البرز–آذربایجان قرار میگیرند که ویژگیهای زمین شناسی (بویژه چینه شناسی) خاصی بر آن حاکم است و این در حالی است که گسترهء رخنمون سازند های به سن پرمین و تریاس دارای گسترش فراوان می‌باشد. در بررسی های زمین شناسی منطقه قدیمیترین بیرون زدگی ها شامل رسوبات مربوط به دونین میانی تا عهد حاضر می باشد. از نظر تکتونیکی ناحیه مورد مطالعه جزو مناطق فعالی محسوب میگردد که نواحی جلفا- ماکورا در بر میگیرد. نظر ژئومورفولوژیکی واحدهای کوهستانی، دامنه ای، مخروط افکنه، اسکارپمنت و تراسهای رودخانه ای در آن گسترش فراوانی یافته است.
گونه‌های جانوری
شاخص ترین گونه جانوری این منطقه نژاد خاص قوچ و میش ارمنی می باشد. شاخص ترین پستانداران این منطقه نیز عبارتند از: قوچ و میش ارمنی، کل و بز، پلنگ، سیاهگوش، هامستر خاکستری، روباه، شغال، گربه وحشی، گراز، خرگوش، سمور ، هامستر و انواع جوندگان. برای نخستین بار در منطقه حفاظت شده مراکان تعداد بیست راس اسب وحشی نادر دیده شده است. این اسب ها بدون دخالت انسان و به صورت دسته جمعی زیست می کنند. در این منطقه تاکنون ۱۲۸ گونه پرنده متعلق به ۳۴ خانواده مورد شناسایی قرار گرفته است که از عمده ترین آنها می توان به: هما، عقاب طلایی، بالابان، کبک دری، تیهو، کبک چیل، کرکس مصری، دال، زاغ بور و … اشاره نمود. از خزندگان و ماهیان منطقه نیز تاکنون ۳۴ گونه مورد شناسایی قرار گرفته است که از مهمترین آنها می توان به افعی البرزی، لاک پشت مهمیزدار غربی، ماهی اسبله و … اشاره نمود.
پوشش گیاهی
علاوه بر اجتماع درختان بلوط که هفتاد درصد پوشش جنگلی منطقه را تشکیل می دهد از سایر گیاهان منطقه می توان به گونه هایی مثل پوا، آگروپیرون، گون، چوبک، کلاه میرحسن، میخک، انواع لگومینوز و همچنین تعداد ک‌می درختچه از نوع تنگرس، شیرخشت، گلابی وحشی اشاره نمود. مضافاً اینکه در اکثر دره های پرآب، اجتماعات بزرگ گردو شکوه خاصی به منطقه بخشیده است. همچنین در کنار و حاشیه رودخانه ها اجتماعات بید و زبان گنجشک و تبریزی نیز یافت می شوند. اجتماعات کوچکی نیز از ولیک، زالزالک، بنه، کیکم، گردو، بادام وحشی و بعضاً سماق در منطقه قابل مشاهده است. همچنین تک درختان سیب، گلابی ، گوجه وحشی و نسترن نیز در منطقه بچشم می خورد.
شرایط حفاظتی
برای حفاظت از تنوع زیستی در این منطقه هشت پاسگاه محیط بانی دایر شده است. از مراکز حفاظتی موجود در منطقه حفاظت شده مراکان می توان به پاسگاه محیط بانی قوچعلی کندی (مرز جنوب شرقی)، پاسگاه محیط بانی گلفرج (داخل منطقه، شرق)، پاسگاه محیط بانی جلفا (مرز شرقی)، پاسگاه محیط بانی دودای (داخل منطقه، مرکز)، پاسگاه محیط بانی تاج خاتون (غرب) و پاسگاه سرمحیط بانی مراکان (جنوب) اشاره کرد.
مسیر دسترسی
دسترسی به منطقه، از طریق جاده ترانزیت تبریز به مرز بازرگان (از ایواوغلی تا قره ضیاالدین) میسر است. این منطقه در ضلع شمالی جاده یاد شده، واقع است و محدوده ای تا مرز ایران با جمهوری آذربایجان (حاشیه رودخانه ارس) را از سمت شمال در بر می گیرد؛ بنابراین علاوه بر جاده یاد شده، جاده قره ضیاالدین به شهرک مرزی ارس و همچنین جاده مرزی جلفا به شهرک ارس به ترتیب ضلع غربی و ضلع شمالی این منطقه را تشکیل می دهند.
منبع: تریپ یار
نظر شما