قزوین

قزوین شهری کوچک اما مهم در مرکز ایران است، شهری که نسخه‌ای از هنر صفویان در اصفهان را دل خود جای داده و پایتخت خوشنویسی ایران نام گرفته است. حرف و قصه درباره این شهر زیاد است، اما یک چیزی قطعی است و آن این است که قزوین اصلا به میزانی که لایق آن است شناخته نشده و قدر ندیده است.

نوشته‌های باستانی یونان قزوین را «راژیا» معرفی می‌کند و بعد از آن دیگر اروپایی‌ها آن را آرساس یا آرساسیا می‌خوانند. اشکانیان قزوین را به نام مؤسس آن «اردپا» می‌خواندند؛ و ساسانیان آن را«کشوین»-یعنی سرزمینی که نباید از آن غافل شد- می‌نامیدند. البته قصه و روایت درباره ریشه نام قزوین بسیار است. یکی از این‌ها آن است که امروز باستان شناسان قزوین را عربی شده «کاسپین» می‌دانند و این شهر را محصول کوچ کاسپی‌ها حاشیه‌ی دریا خزر یا همان کاسپین به این نقطه می‌دانند.

قزوین حداقل از زمان ساسانیان شهر مهم و در خور توجهی بوده، اما پایتخت شدن این شهر در دوران صفوی مسئله‌ای بسیار مهم برای قزوین بود. شاه تهماسب صفوی به علت نزدیکی تبریز به مرزهای عثمانی و آسیب‌پذیر بودن این شهر و دور بودن آن از خراسان که به صورت مدام مورد حمله ازبکان بود پایتخت را از تبریز به قزوین انتقال داد. بعد از این تا نیم قرن قزوین پایتخت ایران باقی ماند.

قزوین امروز یکی از قطب‌های اقتصادی کشور به حساب می‌آید. سابقه صنعتی اقتصادی قزوین برای امروز و دیروز نیست. اولین واحدهای صنعتی در قزوین در عصر صفوی فعال شدند و اولین شهر صنعتی کشور هم در سال ۱۳۴۶ در قزوین ساخته شد.

اقلیم، زبان و مردم قزوین

قزوین از سمت شمال به لاهیجان، از شمال شرق به رازمیان، از شرق به بیدستان و محمدیه، از جنوب شرق به الوند، از جنوب به شهر صنعتی لیا، از جنوب غرب به اقبالیه، از غرب به محمودآباد نمونه و از شمال غرب به منجیل می‌رسد. آب و هوای قزوین در تابستان خنک و در زمستان سرد است. این آب‌وهوای مطلوب باعث شده بود تا ناصرالدین شاه در راه سفر به پاریس به قزوین به علت باغات زیاد اطرافش لقب باغ‌شهر دهد.

شهر قزوین یکی از شهرهای بسیاری است که همیشه با کمبود آب مواجه بوده‌ است و حتی ناصرخسرو در سفرنامه خود به آن اشاره کرده‌است. همین مسئله باعث شده تا این شهر آب انبارهای زیادی داشته باشد.

زبان رایج مردم شهر قزوین فارسی با لهجه قزوینی می‌باشد. به باور بسیاری زبانی که در قزوین صحبت می‌شود یکی از اصیل‌ترین نسخه‌های زبان فارسی است. اولیا چلبی، سیاحِ معروفِ عثمانی زبان مردم قزوین را فارسی نازک یا همان ظریف می‌نامد. شاید بزرگ‌ترین ویژگی لهجه قزوین نزدیک بودن آن به زبان کتابی و دوری از شکسته سخن گفتن است.

قیمه نثار، شیرین پلو ،هلیم سنتی قزوین و آش دوغ قزوین از جمله مشهورترین غذاهای این شهر هستند، به ویژه قیمه نثار قزوین در نقاط مختلف ایران مشهور است.

قزوین پایتخت خوشنویسی ایران

پیش از آن که به آثار تاریخی قزوین برسیم اجازه دهید به یکی از مشهورترین هنرهای قزوین یعنی خوشنویسی بپردازیم. قزوین به راستی قطب پرورش خوشنویسان ایرانی است. استادانی همچون میرعماد حسنی (استاد بزرگ خط نستعلیق)، میرزا محمدحسین عماد الکتاب قزوینی، میرزا محمد علی خیارجی قزوینی (اولین خوشنویسی که بسم الله را به صورت مرغ طغرا نوشت) و عبدالمجید طالقانی تنها چند استاد از لیست بلند اساتید خوشنویسی قزوین هستند.

قزوین نه تنها موزه خوشنویسی دارد بلکه در طول سال میزبان رویدادهای مختلف استانی، کشوری و بین‌المللی در حوزه هنر خوشنویسی خط فارسی است.

نکته دیگر این است که قزوین در نگاری‌گری هم مکتب خاص خود را دارد. ویژگی‌های این مکتب را می‌توان ترسیم اندام ظریف جوانان، درویشان و کشاورزان و نیز ترسیم چهره‌ها به صورت سه رخ دانست. قزوین در موسیقی هم مکتب خاص خود را داشت که تا اواخر دوران قاجار مورد توجه بود، اما بعد از آن اثری از این مکتب باقی نماند.

قزوین؛ نیمه دیگر اصفهان

بر اساس برخی گزارش‌ها قزوین از نظر تعداد اثر تاریخی رتبه اول را در ایران و سوم را در جهان دارد. البته نگاهی به آثار تاریخی قزوین می‌تواند گواهی بر این مدعا باشد. می‌توان گفت که قزوین نسخه‌ای فشرده و نیمه دیگر اصفهان است که مجموعه‌ای از بهترین آثار تاریخی ایران را در خود جای داده است.

از نخستین خیابان سپه که نخستین خیابان ایران است و به دست شاه طهماسب صفوی ساخته شده تا کاخ چهل‌ستون قزوین که تنها کوشک باقی مانده از دوران او است و از قلعه الموت تا آب انبار حکیم، قزوین پر از مدرسه، مسجد و خانه تاریخی است. قلعه الموت در ارتفاع ۲,۱۶۳ از سطح دریا ساخته شده است و مرکز فعالیت حسن صباح، رهبر افسانه‌ای فرق اسماعیلیه و حشاشین مشهور او بود.

مسجد جامع قزوین یا مسجد جامع عتیق هم یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین مساجد ایران است که معماری چند دوره را در خود جای داده است.

از دیگر آثار تاریخی قزوین می‌توان به مجموعه باغ صفوی، عمارت شهرداری، عمارت سردار مفخم، خانه بهروزی، خانه عارف قزوینی، خانه یزدی‌ها، خانه جلیل آرازی، هشت دروازه قدیمی قزوین، گرمابه‌ها و آب انبارهای پر شمار، کاروان‌سرای سعدالسلطنه، مسجد و مدرسه صالحیه، مسجد شیخ الاسلام، مدرسه التفاتیه، کلیساهای رفیع و کانتور اشاره کرد.

طبیعت دلپذیر قزوین در همسایگی تاریخی شکوهمند

اهمیت و قدرت آثار تاریخی قزوین نباید باعث شود تا شما طبیعت این شهر را دست کم بگیرید. دریاچه اوان در نزدیکی قلعه الموت از آن جاذبه‌های دلربایی است که در فهرست میراث طبیعی ایران به ثبت رسیده است. آبشار ورچر با بیش از ۳۰ متر ارتفاع در ۲۰ کیلومتری قزوین قرار دارد.

تنگه باغستان زرشک هم از تنگه‌های جذاب قزوین است. باغستان‌ سنتی قزوین با بیش از ز ۲۵۰۰ هکتار وسعت در نیمه جنوبی و شرقی و غرب شهر قزوین قرار دارند. این باغ‌ها قبلا قزوین را احاطه کرده بودند، اما به مرور زمان از حجم آن‌ها کم شد. این باغستان‌ها اکنون ثبت جهانی شده‌اند.