به گزارش سلام نو، این بنا که در زبان عامه به نارنج قلعه معروف است یکی از مهمترین آثار تاریخی پیش از اسلام استان یزد محسوب می شود. نارین قلعه‌ی میبد یزد، یکی دیگر از عمارات تاریخی و باشکوه ایران کهن است که معماری و هنر سازندگان آن، موجب تحسین باستان‌شناسان و تاریخ‌دوستان شده است. پیشینه طولانی آن باعث شده هویت اسطوره ای یافته تا جایی که مولف تاریخ یزد قدمت قلعه را به زمان سلیمان نبی(ع) نسبت داده است. این دژ قدیمی که برفراز تپه مشرف بر شهر میبد احداث شده، تمامی بنای آن از خشت و گل ساخته شده و معماری آن به شکل مطبق است.
این قلعه تقریبا در ۵ مرحله ساخته شده است. قدیمی ترین بخش بنا فضاهایی هستند که در دل زمین کنده شده اند و درگویش محلی به آنها «بوکن» گفته می شود و پایین ترین بخش آن را تشکیل می دهند. این بنای کهن سال ۱۳۵۴ با شماره‌ی ۳۴۹۰ به ثبت ملی رسیده است.
نارین قلعه در استان یزد، شهرستان میبد، حدفاصل جاده‌ی ری به کرمان، ۵۰کیلومتری شمال غرب شهر یزد و روی تپه‌ای به ارتفاع ۲۵ متر با شیب کم از قسمت جنوب به شمال (قسمت‌هایی از قلعه که در حاشیه‌های بخش جنوبی شهر قرار گرفته‌اند، بالغ بر ۲۰ متر نسبت به قسمت‌های واقع شده در شمال، از ارتفاع بیشتری برخوردارند) قرار گرفته است. موقعیت نارین قلعه روی این تپه به گونه‌ای است که با ایستادن برفراز آن، می‌توان به تمامی شهر میبد و اطراف آن اشراف داشت.
نارین‌قلعه یا نارنج‌قلعه مهمترین بنای تاریخی شهرستان میبد است. این قلعه از بناهای مربوط به دوره قبل از اسلام است و در دوران مظفریان تعمیراتی در آن صورت گرفت. اطراف آن خندقی بوده است و نقب های زیر آن گاهی تا یک فرسنگ امتداد دارد.در محرم ۷۴۴هجری قمری جنگ سرنوشت سازی که باعث پیروزی آل مظفر بر چوپانیان گشته در این محل اتفاق افتاده است. مساحت این قلعهٔ هفت‌طبقه، سه هکتار و دارای برج و بارو و دربندهای متعدد است و بالای تپه‌ای مسلط بر شهر میبد قرار دارد. قطر پایین‌ترین حصار قلعه که قسمت بزرگی از آبادی میبد را در بر می‌گرفت، پنج و در بعضی قسمت‌ها به بیست متر می‌رسیده است.
نارنج قلعه چهار برج گرد بلند دارد و باید دانست که آنچه امروز از آن باقی مانده قسمت مرکزی آن است و نشانه هایی از برج ها و باروها در روستای کوچک(کوشک) از آن باقی است. کوشک یا کوچک نزدیک ترین روستا به دژ بوده است و بیشتر آن را باغ ها و قنات ها و آسیاب در بر می گرفته است. درنزدیکی آن زیباترین بادگیرها و خانه ها و کوچه های سابات دار بسیار قدیمی در جهان را در این محله ی زیبا می توانید شاهد باشید.
نارنج‌قلعه دارای اتاق‌های متعددی بوده است که در حال حاضر قسمت‌هایی از این اتاقک‌های کوچک تودرتو، موجود است و بسیاری از آنها نیز به علت قرار گرفتن در طبقات پایین و ریختن راهروها هنوز کشف نشده است. ابعاد خشت‌هایی که در ساخت این بنا مورد استفاده قرار گرفته است با یکدیگر متفاوت بوده و همین امر بیان‌کننده‌ی ساخت و تکمیل قلعه در دوران مختلف تاریخی است. برخی از این خشت‌ها که احتمال می‌رود در دوران مادها استفاده شده باشند، از ابعادی برابر با ۱۰*۲۴*۴۰ سانتیمتر برخوردارند. مردم محل بر این اعتقادند که بنای این قلعه مربوط به دوران سلیمان پیغمبر است.
کاوش‌گران طی حفاری‌های صورت‌گرفته در این مکان، پاره‌سفالی کشف کردند که بیانگر اطلاعات مهم و زیادی در مورد تمدن و قدمت این عمارت کهن است. به نظر می‌رسد روی این پاره‌سفال تصویر موجودی نیمه انسان- نیمه حیوان نقش بسته است که شباهت بسیاری به نقش‌نگاره‌های هزاره‌ی سوم قبل از میلاد مسیح که متعلق به تمدن عیلامی‌ها است، دارد. همچنین نارین قلعه در بدو دوران ظهور اسلام نیز از ارزش و اهمیت بسیاری برخوردار بوده است که می‌توان از آن به عنوان مکانی مستحکم و غیرقابل نفوذ در مقابل دشمنان و بیگانگان یاد کرد. از نکات جالب و قابل توجهی که در مورد این مکان تاریخی باشکوه وجود دارد، می‌توان به حضور شبکه‌های زیرزمینی قابل تردد اشاره کرد که طراحان و معماران آن دوران، آنها را برای تدارک و تهیه‌ی مایحتاج زندگی افراد ازجمله آب و غذا احداث کرده‌اند. راه‌هایی که گفته می‌شود هرگز توسط هیچ بیگانه و متجاوزی فتح نشده است. برخی از باستان‌شناسان، قدمت سکونت در این مجموعه‌ی تاریخی را حدود ۳ الی ۴ هزار سال قبل از میلاد برآورد کرده‌اند. براساس قدمت بیان شده، به نظر می‌رسد نارین‌قلعه از کهن‌ترین تمدن بشری تاریخ یزد برخوردار است.
کارشناسان معماری براین عقیده‌اند که قرار گیری و احداث نارین قلعه روی زمینی بکر صورت نگرفته بلکه روی بنایی قدیمیتر ساخته شده است. می‌توان آثاری از معماری را که به صورت ساختارخشتی در این مکان انجام شده است، در بخش‌ها و لایه‌های زیرین، قسمت‌های زیر دیوار شمالی و بخش شاه‌نشین مشاهده کرد که نشان از مجموعه‌ای بسیار مهم و ارزشمند دارد. جالب است بدانید که این ساخت و سازها نیز روی بخشی که به نظر می‌رسد از قدمت بیشتری برخوردار است، صورت گرفته است. البته می‌توان دلیل این ادعا را حضور آثاری که بر اثر سوختگی و تنور و همچنین تعدادی سفال مربوط به دوران آهن که در زیر سازه‌ی خشتی وجود دارد، مشاهده کرد. به نظر می‌رسد که این بنای تاریخی در دوران مختلف مورد ساخت و سازهای متعددی قرار گرفته که نشان‌دهنده‌ی زمان احداث، گسترش و ترمیم و مرمت‌های مختلف صورت گرفته در آن خواهد بود. هر چند بخش‌های زیرین که به نظر می‌رسد متعلق به دوران کهن است، به دلیل مستور بودن یا قابل دسترسی نبودن همچنان نامشخص است. ولی کارشناسان باستان‌شناسی بر این باورند که توده‌ی خشتی وسیع قرار گرفته روی آن متعلق به دوران حکومت ساسانیان است. آنها مهر کشف شده و کتیبه‌ی پهلوی مربوط به آن‌را دلیل این ادعا بیان کرده که با خشت‌هایی با ابعاد ۱۲*۲۸*۴۲ ساخته شده است. همچنین به نظر می‌رسد که در دوران اوایل ظهور اسلام، این قلعه را به عنوان محل سکونت مورد استفاده قرار می‌دادند. چراکه می‌توان بخش‌هایی از معماری قرن چهارم و پنجم هجری قمری را در این مجموعه مشاهده کرد. هرچند به نظر می‌رسد عملیات تعمیر، مرمت و ساخت در نارین قلعه، در دوران حکومت آل مظفر به پایان رسیده است. ازجمله این بازسازی‌ها را می‌توان در بخش شاه‌نشین، مردم‌نشین، برج و باروها و خندق مشاهده کرد. معماران معتقدند مرمت‌هایی که در این قسمت‌ها صورت گرفته بدون درنظر گرفتن اصول درست معماری و غیر مستحکم بوده که به صورت دیوارهایی به صورت چینه و خشت مشاهده می‌شود. آنها معتقدند سازندگان، این مرمت‌های غیر اصولی را با شتاب و عجله انجام داده‌اند. حضور چاهی بسیار قدیمی با ابعادی برابر با ۱*۳۰*۳۰۱ سانتیمتر است که از شکل هندسی چهارضلعی برخوردار بوده است.
در واقع می‌توان گفت که نارین‌قلعه از دو قسمت اصلی برای سکونت و زندگی تشکیل شده است که به دو بخش بالایی و پایینی شهرت دارد. در بخش پایینی خسارات و خرابی‌های بسیاری صورت گرفته است که می‌توان به بخش مردم‌نشین، مسجد، حمام و گذرگاه‌ها و دیگر بخش‌های شهری اشاره کرد که امروزه اثری از آنها باقی نمانده است که به این بخش در معماری شهری شارستان می گویند. این درحالی است که در بخش بالایی که به حاکم‌نشین معروف است، عمارات و مکان‌هایی در سه طبقه احداث شده است که از دربند سوم شروع و با حرکتی حلزونی شکل در بخش شاه‌نشینی که به شاه‌نشین مظفری معروف است، پایان می‌یابد. نور تامین شده‌ی فضاهای سرپوشیده نیز به صورت سوراخ‌هایی که به عنوان روزنه در بخش‌های بالایی دیوارها قرار گرفته‌اند، ایجاد می‌شود. نارین قلعه‌ها ویا شهر قلعه‌ها که در مناطق مختلف ایران به چشم می‌خورند، نوعی تاریخ شهرسازی مصوری هستند که از دوران باستان برای ما به یادگار مانده است. نارین‌قلعه‌ی میبد نیز بعد از ارگ بم بزرگترین شهر قلعه‌ی خشتی ایران است که دارای ساختاری همانند ساختار ارگ بم بوده و به همان اندازه زیبا و شکیل که چشم هر بیننده‌ای را در شهر زیبای میبد می‌نوازد.
منبع: تریپ یار
نظر شما