به گزارش سلام نو، بیابانک روستایی تاریخی و احتمالا با قدمتی چند هزار ساله و از روستاهای بخش مرکزی شهرستان سرخه در استان سمنان است. مکانهای تاریخی، امامزاده و مساجد و آب انبار باسازی شده آن از جمله آثار باستانی این روستای گردشگری است. اولین قطار بومگردی روستایی کشور نیز در روستای بیابانک راه اندازی شده است. روستاگردی، کویر نوردی، شترسواری، بیابان گردی و دوچرخه سواری از تفریحات گردشگران است.
بیابانک، از روستاهای کویری و بسیار دیدنی ایران با ۹۲ خانوار، در هجده کیلومتری جنوب غرب شهر سمنان و هفت کیلومتری جنوب شهرستان سرخه قرار دارد. بیابانک از روستاهای نمونه گردشگری است که تعدادی از بناهای آن مرمت و بازسازی شده اند.
تاریخچه
بیابانک دارای قدمتی دیرینه است که در اثر وقایع و حوادث طبیعی و اجتماعی فراز و نشیب های فراوانی را سپری کرده و خود را از هزار توی تاریخ بدین روزگار کشانده است. حوادثی نظیر زلزله شدید و بی سابقه که بنا به گفته اثیر در سال ۲۴۲ هجری اتفاق افتاده که دامنه آن از ناحیه باختری خراسان در نواحی نیشابور تا ری و اصفهان گسترده بود. همچنین طاعون فراگیر سال ۲۶۴ هجری قومس که بسیاری از قومسیان را به کام مرگ فرو برد.
تپه باستانی 'گورون شپته' به معنای تل گبران و گورستان مجوسان به نام 'گبرستانی' در ناحیه 'سرخمبه' به معنای سرخمره می تواند نشانگر قدمت این روستا تا دوران قبل از اسلام نیز باشد. با توجه به نظر کارشناسان معماری در مورد 'جومه مچت' به معنای مسجد جامع می توان احتمال داد این بنا با توجه به ساختار معماری آن، روزگاری آتشکده بوده است، به خصوص که در گویش محلی، آن حوالی 'بری کوش' به معنای کنار کوشک یا در کوشک نامیده می شود. بَری کوش نام منطقه ای در کنار مسجد جامع روستای بیابانک است که گفته می شود در گذشته قصر مجللی در آنجا قرار داشته است که در حال حاضر تخریب شده است. در سال های ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹، پژوهش هایی در این منطقه انجام شد که در نتیجه آن مشخص شد اولین طاق ضربی جهان در باقر تپه روستای بیابانک زده شده است.
آثار دیدنی روستا
سرتختی
از آنجا که قریه بیابانک در پیشانی کویر واقع است، مدخل ورودی کویر محسوب می شود. با تماشای مناظر زیبا و بکر طبیعت کویر و سوار بر کاروانهای شتر و تماشای شبهای پرستاره آن لحظات خاطره انگیزی را می توان رقم زد. در سرتختی مقداری از زمین کویر گود افتاده است که شاید بشقاب پرنده بزرگ آنجا فرود آمده و یا در یاچه ای بوده که خشکیده است. کف آن صاف صاف است به قول بیابانکی ها «مرغونه غلطون واریه »واقعاً دیدنی است شاید به خاطر همین صافی و زیبایی به آن سرتختی می گویند. معدن گوگرد که در گویش محلی به گوگردی معروف است با آبی سوختن خود نیز زیبایی چشمگیری دارد.
گورون پشته
در جنوب روستای بیابانک منطقه ای است بنام “گورون پشته” که شدیداً تخریب شده و در اثر بلایای طبیعی آثار اندکی از آن باقی مانده است. از نظر معنای لغوی «گورون» به گبران یا گبرها و پشته به کوهه یا تپّه قابل ترجمه است. این منطقه می تواند مورد علاقه گردشگران در همسایگی کویر زیبا و خیال انگیز باشد.
شرین آو چال
واژه شرین آو چال به فارسی امروزی به مفهوم چاله آب شیرین است. پشت سر رشته کوههای البز در قسمت شمال غربی بیابانک ارتفاعاتی است که ”شور آو خونه” رودخانه شور آب از آنها سرچشمه می گیرد و به سوی کویر حرکت می کند. این رودخانه که به احتمال قوی زمانی پر آب بوده، مانند ماری دل کویر را میشکافد و بطرف “دو برارون تپه” (تپه دو برادران) می رود از کنار آنها می گذرد تا اینکه به دَقِ مُرتَپّه چال (تالاب تپه مرده) می رسد و بعد از این تالاب رود خانه به شرین آو چال می رسد. سپس رودخانه به مسیر خود ادامه می دهد تا اینکه به چاله برج و پس از آن به سرتختی جاری می شود. بعد از این قسمت این رودخانه همسطح زمین شده و در ادامه مسیر چیزی جز باتلاق نیست. نکته مهم در مسیر رودخانه این است که دق مرتپه چال که آب داخل آن جمع می شود، دارای آب شور با غلظت بسیار زیاد است ولی در ادامه مسیر که به شرین آو چال می رسد و آب در آن چاله حیرت انگیز جمع می شود، شیرین و قابل شرب می شود و تفرجگاهی زیبا و شکارگاهی عالی خلق می کند.
قلعه خندق
یکی از جالب ترین و مهم ترین آثار تاریخی روستای بیابانک، قلعه خندق است. این قلعه که دارای دو ورودی و خروجی آب بوده است، در گذشته به عنوان پناهگاهی برای حفاظت از جان و مال مردم روستا ساخته شده است. بقایای قلعه خندق در این منطقه دیدنی است. کنجکاوان محلی نتوانسته اند بیش از چند صدمتر از تونل زیرزمینی آنرا طی نمایند، به گفته اهالی این تونل زیرزمینی به قلعه جهان آباد نظامی و قلعه تاریخی بخش لاسجرد راه دارد. این قلعه دارای هشت برج بلند بوده است که اطراف آن را خندق احاطه کرده است، راه ورود آب به خندق که از صدها متر جلوتر به زیر تونل هدایت می شده از دید معارضان مخفی بوده است که به آن 'گنگآو' به معنای گنگآب می گفته اند. دیده بانان از جنوب روستا در فاصله های سی تا چهل کیلومتری از برج های 'چاله برج'، 'دیونه برج'، 'نوکلاته' با پیک های تیزپا هجوم یاغیان و مهاجمان را به اطلاع قلعه نشینان می رساندند و قلعه نشینان با برداشتن پل های چوبی از روی خندق آماده دفاع می شدند.
سایر قلعه های روستا
علاوه بر قلعه خندق، در مرکز آبادی، حاجیون قلعه به معنای قلعه حاجیان وجود داشته که جز چند دیوار لابه لای ساختمان های ایجاد شده چیزی جز نام از آن قلعه باقی نمانده است. شماری از قلعه ها در اطراف روستای بیابانک وجود دارد که شامل قلعه مردنه، قلعه ساتوا، قلعه نوکلاته، قلعه مهدی وا، قلعه مسیح وا که هرکدام از این قلعه ها مربوط به یک رشته قنات به همین نام بوده است و خانوارهایی در بعضی از این قلعه ها زندگی می کرده اند که روستای بیابانک مرکزیت این قلعه نشین ها را به عهده داشته است.
قنات های بیابانک
سرزمین قومس را خاستگاه قنات می دانند و سختکوشان کویر، پیشگامان حفر قنات بوده اند. اهمیت قنات در کویر بر هیچ کس پوشیده نیست و از طرفی میزان اهمیت و جایگاه هر روستای کویری را می توان از تعداد قنات ها و میزان آب دهی این قنات ها مشخص کرد. در واقع ساختار اجتماعی، اقتصادی، معماری روستاها به خصوص روستاهای کویری را باید براساس این معیار مهم سنجید، روستای بیابانک دارای قناتهای متعددی بوده است که می توان به قنات های نیکون، طهره، بیدان، سرخمبه، کرمونی، نصروا، شورآو، قرون، حاجی وا، ساتوا، مهدی وا، همت وا، مراد وا، نوکلاته، بابی دشت، مسیح وا، کاظمه وا، مراژ، اسبی میدون اشاره کرد که در کمال تاسف امروز با خشکسالی های متوالی و حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در حریم این قنوات و بهره برداری غیر اصولی از سفره آب زیرزمینی بیشتر این شاهرگ های حیاتی خشک شده و با پیشروی کویر جز بیابان ها و کاریزهایی به این اسامی چیزی از آنها باقی نمانده است. روستای بیابانک دارای محصولات متعدد کشاورزی مثل گندم، جو، شاهدانه، خربزه، پنبه، زیره، هندوانه، پیاز، سیر بوده که امروز به علت خشک شدن قنوات خبری از این محصولات نیست. اکنون اکثر زمین های زراعی روستای بیابانک به علت خشک شدن قنوات بایر شده است.
یخدان ها
از دیگر جاذبه های جالب توجه این روستا، یخدان یا یخچال های آن است. این یخدان ها، بنایی از خشت و گل بوده اند که در گذشته برای نگه داری یخ کاربرد داشته اند. جالب آنکه این یخچال ها شامل دو در هستند که نحوه ساخت آن ها باعث می شود این درها در معرض آفتاب قرار نگیرند. در کف این یخدان ها نیز محلی برای نگه داری آب حاصل از ذوب یخ ها تعبیه شده است. در زمستان، افراد محلی، یخ ها را درون این یخدان ها جاسازی می کردند و در تابستان با باز کردن در این یخدان ها، از یخ آنها استفاده می کردند. گفته می شود قدمت ساخت این یخدان ها به ۳۰۰ الی ۴۰۰ سال پیش بر می گردد.
سایر جاذبه ها
آب تلخ و کاروانسرای لاسجرد، موز مبل ها (انبارها، یخچال)، آبگرم افتر، بقعه متبرکه امامزاده علی بن جعفر، بالنه ها (ساباط ها) و خانه های قدیمی، مغار افتر، آرامگاه شیخ محمود مزدقانی مومن آباد و دیگر مکان های گردشگری روستا برای علاقمندان بسیار چشمگیر هستند.
آداب و رسوم
قدمی: "قدمی " یک رسم قدیمی است که هنوز در بیابانک در عید نوروز رواج دارد. این رسم بدین صورت است که هر خانواده برای خود قدمی مخصوص دارد. بعد از تحویل سال تا این شخص که قدمش برای خانواده خجسته و با شگون است، پای به درون خانه آنها نگذارد درب خانه را برای دیگران و دید و بازدید عید نمی گشایند. ممکن است یک نفر که قدم او را خوش یمن می دانند قدمی چند خانواده باشد. معمولاً قدمی برای قدم گذاری همراه خود آینه، برنج، سبزه، سکه و... به آن خانه با خود می آورد که نشان روشنی و برکت و سبزی و.. می باشد. صاحب خانه با پذیرایی از قدمی در سر سفره هفت سین هدیه ای عیدانه به او می دهد. آینه، برنج، سکه و سبزه و.. که قدمی همراه خود می آورد برسر سفره هفت سین صاحبخانه قرار می گیرد.
سفره هفت سین: در سفره هفت سین بیابانکی ها علاوه بر سین های معروف (سبزه، سیر، سرکه، سنجد، سمنو، سیب و سکه) و تنقلات معمول نظیر آجیل و... خوراکیهای دیگری یافت می شود که بسیار خوشمزه و خوش خوراک است، نظیر حلوای کنجدی و حلوای شاهدانه (که به صورت گوی در می آورند)، کلوچه مخصوص (نوعی شیرینی مخصوص بیابانک ) که در گویش بیابانکی به ترتیب به آنها کنجین حلوا، کنقدونین حلوا و گولاچ می گویند. اگر بر سر سفره هفت سین بیابانکی ها انار و خربزه دیدید تعجب نکنید زیرا آنها به روش های مخصوص تا آخر سال انار و خربزه را سالم نگه می دارند. به عنوان مثال خربزه و انار را در زیر زمین (ژیر کنده) داخل کاه نگهداری می کنند تا طولانی مدت سالم بماند.
عیدی و دید و بازدید بیابانکی: معمول است در عید نوروز بزرگترها به کوچکترها عیدی می دهند این عیدی دادن و عیدی گرفتن در سالیان نه چندان دور تنها منحصر به پول نبوده است بلکه حتی پوشاک والبسه و.. به عنوان عیدی در نظر گرفته می شد وتخم مرغهای رنگ شده در رنگهای مختلف و شاد از عیدی های فراموش نشدنی است که هنوز میانسالان به یاد دارند و با خاطرات خوش آن روزها زندگی می کنند. هنگامی که دو نفر بیابانکی در عید نوروز به هم می رسند به هم عید نوروز را تبریک می گویند به این صورت که یکی می گوید عید شما مبارک و دیگری در جواب می گوید : عید شما هم مبارک سالهای بسیار بمانید.
حیدرحیدر: از مراسم سنتی عزاداری امام حسین (ع) در بیابانک مراسم حیدر حیدر است که به شکل خاصی برگزار می شود. مراسم حیدرحیدر، دایره وار دست به کمر همدیگر معمولاً در ظهر عاشورا در مصلای بیابانک انجام می شود که بسیار با شکوه است. رمز و رازهایی در این مراسم وجود دارد از جمله پای راست همیشه باید جلو باشد و در حال چرخیدن و جلو عقب رفتن و سینه زدن دائم پای راست باید جلو باشد و پای چپ عقب که نشانه راست قامتی و ثابت قدم بودن در مسیر قیام ابا عبدا...(ع) است.
زبان بیابانک
شهرستان سرخه به عنوان جزیره لهجه ها مشهور شده است چون در هر روستای آن به یک لهجه و گویش خاص سخن می گویند. مردم شهرسرخه مرکز این شهرستان، به گویشی سخن می گویند که قابل نوشتن است. گویش سرخه ای برای غیر سرخه ای زبانها تقریباً غیرقابل فهم است، با این حال بین این زبان با گویش های اطراف و گویش های لری، مازندرانی و گیلکی نکات مشترک زیادی در واژگان دیده می شود. در خصوص گویش غنی روستای بیابانک که حکایت از قدمت دیرینه آن دارد نیز سخن بسیار است. در این گویش ضرب المثل ها، حکایت ها، فلکورهای محلی، باورها و موهومات فراوانی به چشم می خورد. به عنوان مثال 'آب' در این روستای کویری از اهمیت بالایی برخوردار بوده که ده ها ضرب المثل در خصوص آب در این گویش وجود دارد و یا باورهایی که در خصوص دیوچا (چاه دیو)، دو برارون تپه (تپه دو برادران) وجود دارد، بسیار دل انگیز است.
اقدامات انجام شده برای جذب گردشگران
اولین قطار بومگردی روستایی کشور با هدف شناسایی ظرفیت های گردشگری و ایجاد اشتغالزایی در روستای بیابانک راه اندازی شده است و روستاگردی، کویر نوردی، شترسواری، بیابان گردی و دوچرخه سواری از برنامه های جذب گردشگر است. بلیت قطار بومگردی تهران بیابانک در سامانه 'رجا' به فروش می رسد.
موقعیت مکانی
بیابانک در ۲۹ کیلومتری جنوب غربی شهر سمنان (۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر سرخه) در دهستان لاسگرد در شهرستان سرخه جای دارد. برای دسترسی به این روستا باید در ایستگاه بیابانک قطار تهران-مشهد پیاده شوید. از این ایستگاه تا روستا حدودا ۲ کیلومتر فاصله است و در آن نمی توانید وسیله حمل و نقل پیدا کنید. برای بازدید از این روستا باید این فاصله ۲ کیلومتری را پیاده طی کنید.
نحوه دسترسی
قطار
ایستگاه راه آهن بیابانک (در مسیر راه آهن تهران مشهد) در مجاورت این روستا قرار دارد و دو کیلومتر با روستا فاصله دارد که آخرین ایستگاه قبل از ایستگاه سمنان است. هیچ حمل و نقل عمومی در این محدوده وجود ندارد و تردد محلی نیز بسیار به ندرت انجام می شود. قطارهای سریع السیر یا قطارهای ویژه معمولاً در این ایستگاه توقف ندارند لذا باید قبل از سوار شدن به قطار از این موضوع اطمینان حاصل نمود.
اتوبوس
فاصله میان شهر سرخه تا روستای بیابانک حدود هفت کیلومتر است که هیچ حمل و نقل عمومی در این محدوده وجود ندارد اما تردد محلی در جریان است. اتوبوس های بین شهری تهران-سمنان از مبداء ترمینال جنوب در تهران حرکت می کنند. این اتوبوس ها در پلیس راه شهر سرخه جهت ثبت اطلاعات ناوگان حمل و نقل عمومی توقف دارند.
خودروی شخصی
در صورت حرکت از تهران به سمت مشهد ، پس از رسیدن به شهر سرخه، از جاده خارج شده، وارد شهر شده و به تابلو راهنمای جهت روستای بیابانک توجه شود. فاصله روستا تا شهر سرخه هفت کیلومتر بوده و دارای جاده آسفالت است.
در صورت حرکت از مشهد به سمت تهران، پس از عبور از شهر سمنان و پس از طی مسیر حدود پنج کیلومتر، به تابلوی راهنمای جاده روستای بیابانک توجه گردد. این جاده از سمت چپ از جاده اصلی جدا شده و طول آن حدود پانزده کیلومتر است و پس از پشت سر گذاشتن روستای صوفی آباد به روستای بیابانک می رسد.
منبع: تریپ یار
نظر شما