کرینگان روستایی که مردم آن تاتی صحبت می‌کنند

به گزارش سلام نو، روستای کرینگان در استان آذربایجانشرقی در نقطه ای از مرکز استان در دل جنگل‌ های بکر و و دست نخورده ارسباران قرار گرفته است.
ردیف خانه ها ی آن در شیب تند تپه به موازات هم بطوری که پشت بام یکی حیاط و معبر دیگریست ساخته شده است و منظره بسیار بدیعی را بوجود آورده است. مردم این روستا همگی به زبان تاتی سخن میگویند و این نشانه ای از تاریخ دیرین این روستا میباشد. مردم این روستا با مهمانانی که از سایر نقاط استان و ایران به این روستا میآیند بزبان ترکی و فارسی سخن میگویند.

این روستا در منطقه بکر و سرسبز ارسباران در نزدیکی ورزقان واقع شده که غیر از زیبایی و صفای روستا و مردم آن، زبان اهل روستا نیز بر جذابیت آن افزوده است.

در بررسی‌ های تاریخی آثار ویژه‌ ای که مبین قدمت تاریخی روستا باشد، یافت نشده است، اما رایج بودن زبان تاتی در میان مردم روستا، قدمت فرهنگی و قومی روستا را نشان می‌ دهد و دورۀ استقرار آن را به دوران دور تاریخ آذربایجان می‌رساند.

زبان ساکنان این روستا را هیچ‌ کس در روستاهای اطراف بلد نیست و فقط در بین خودشان به زبان تاتی سخن میگویند و کودکانشان را نیز با این زبان بزرگ می‌کنند.

روستای دره‌ ای کرینگان بافت مسکونی متمرکز دارد که با استقرار در میان کوه‌ ها، چشم‌ انداز زیبایی پدید آورده است. خانه‌ های یک طبقه با طرح و معماری ساده و مصالح چوب و کاهگل جذابیت خاصی به روستا  می بخشد. ردیف خانه ها در شیب تند تپه به موازات هم بطوری که پشت بام یکی حیاط و معبر خانه دیگر است، ساخته شده است. طول سرتاسری خانه ها متصل به هم و در فواصل منظم است که منظره بسیار بدیعی را بوجود آورده است. شکل خانه‌ ها، بر نوع معیشت و فعالیت مردم و همچنین اقلیم منطقه منطبق است و فضاهای لازم برای رفع نیازهای متنوع روستاییان از قبیل فضای زندگی، آغل، انبار علوفه و غیره در احداث آنها پیش‌ بینی شده است.

زبان مردم روستای کرینگان:

تاتی یکی از کهن‌ ترین زبان‌ های ایرانی است که از دیدگاه زبان شناسی، بسیار کهن بوده و ارزش ویژه‌ ای دارد؛ بیشترین آمار جمعیتی تات‌ های ایران متعلق به شهر کهن اشتهارد و دو شهرستان کهن تاکستان و بوئین ‌زهرا در قزوین هستند که تاکنون هیچ آمار رسمی در مورد تات‌ های این مناطق ارائه نشده‌ است.

احسان یارشاطر از ایران‌ شناسان بنام و بنیانگذار بنیاد ایرانیکا در رساله خود، درباره زبان تاتی، که با راهنمایی والتر هنینگ نوشته است نام صحیح این زبان را تاتی می‌ داند. وی اشاره می‌کند که زبان مردم آذربایجان نه ترکی بلکه زبان تاتی بوده است. ارتباط بین زبان تاتی باستان و آذری درت حقیقات احمد کسروی به اثبات رسیده است. (زبان آذری زبان پیشین مردم آذربایجان، یکی از دو شاخه زبان مادی است (زبان مردم قوم ماد) و زبان مادی خود یکی از زبان‌ های ایرانی است که شاخه‌ ای از زبان‌ های آریایی محسوب می‌ شود. زبان مادی در بخش وسیعی از ایران باستان (ایرانی که فراتر از مرزهای امروزین بوده است) رایج بود. با گذشت زمان، فاصله‌ های جغرافیایی گویش‌ های نوین‌ تری پدید آورد و زبان مادی به دو شاخه زبان‌ های کردی و آذری تقسیم شد. امروزه محققان زبان شناسی با بررسی واژه‌ های کردی و آذری دریافته‌ اند که پیوند بسیار نزدیکی میان زبان کردی و آذری پابرجاست و این دو زبان پیوند نزدیکی با زبان‌ های اوستایی و پهلوی دارند.)

تات اصطلاحی است که ترکان قدیم به بیگانگانِ مقیم سرزمین‌ های خود اطلاق میکرده‌ اند. در دیوان لغات الترک، که در قرن پنجم هجری قمری تالیف شده، تات به شکل "تَت" نیز ضبط شده و به معنای ایرانی، فارسی، فارسی زبان آریایی‌ نژاد و کافر اویغوری آمده‌ است.

زبان تاتی دارای ۴ گویش اصلی‌ است:

جنوب استان قزوین (تاکستانی، اشتهاردی، شالی، دانسفهانی، اسفرورینی، ابراهیم‌آبادی، سگزآبادی)

استان اردبیل (خلخالی)

دامنه رشته کوههای البرز (دماوندی، رودباری، الموتی، طالقانی، زیارانی، طیخوری)

استان خراسان شمالی (خراسانی)

از دیگر گویش‌ های زبان تاتی می‌توان به وفسی، هرزندی، خوئینی و کلیتی اشاره کرد.

تا اوایل دهه پنجاه شمسی، اهالی مسن چهار روستا ( چایکندی، کلاسر، خوینرود، ارزین) قادر با مکالمه به زبان تاتی بودند.

زبان تاتی ایران (به تاتی: Tâti Zobun, تاتی زبون‎) یا تاتی جنوبی از دستهٔ زبانهای ایرانی شاخه شمالغربی است. گویش‌ های این زبان روزگاری از آذربایجان تا شمال خراسان گسترده بود ولی امروزه با ترک‌ زبان و فارسی‌ زبان شدن بخشی از شمال‌ باختری ایران تنها جزیره‌ هایی از گویش‌ های تاتی در منطقه به جا مانده‌ است. بزرگ‌ ترین این جزیره‌ ها در استان‌ های مرکزی، قزوین، البرز، تهران، اردبیل، گیلان، زنجان و خراسان شمالی یعنی شهرستان‌ های  و زرندیه، تاکستان و بوئین زهرا و الموت، اشتهارد و طالقان، دماوند، شاهرود خلخال، رودبار، طارم، جاجرم و اسفراین و شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان دیده می‌ شوند.

زبان تاتی در فهرست میراث ناملموس آثار ملی ایران از استان آذربایجان شرقی ثبت شده است. این زبان در روستای کرینگان ورزقان نیز سخن گفته می‌ شود. می‌ توان ریشه اصلی زبان تاتی را مادی دانست که در طول قرون متمادی تحت تأثیر زبان اوستایی که زبان مذهبی مردمان ایران بوده، و فارسی باستان و پهلوی اشکانی و پهلوی ساسانی و فارسی دری، که به ترتیب زبان رسمی حکومت‌ های هخامنشی و اشکانی و ساسانی و حکومت‌ های پس از اسلام بوده اند، قرار گرفته، و امروزه در آخرین شکل خود تحت عنوان تاتی در آمده است. دیاکونوف در این باره می‌ نویسد:

«در زمان حاضر نیز تات‌ ها و تالش ها و گلیک‌ ها و مازندرانی‌ ها به زبان‌ هایی سخن می‌ گویند که خود بقایای زبان هند و اروپائی می‌ باشد که در آغاز زبان ماد شرقی بوده است. امتیاز ویژه این زبان‌ ها کهنگی و مهجوری ترکیب اصوات است که با زبان پارسی تفاوت داشته و با مادی و پارتی و اوستایی مناسبت دارد.» 

این مشاهده و دیگر منابع تاریخی خمیر مایه‌ای بود برای اثبات "زبان آذری" توسط احمد کسروی و دیگر تاریخ شناسان و زبان شناسان مانند مینورسکی، که بر پایه آن پیش از ورود ترکان به آذربایجان در زمان سلطان محمود غزنوی (حدود هزار سال پیش) مردم آذربایجان به زبان آذری حرف می‌ زدند.

فعالیت اقتصادی 

اقتصاد روستای کرینگان بر پایه فعالیت‌ های زراعی، دامداری، ‌باغداری، پرورش زنبورعسل و تولید صنایع دستی استوار است. بخشی از اراضی زراعی روستا، توسط رودخانه های کرینگان آبیاری می‌ شود

وجود مراتع سرسبز و وسیع موجب رونق دامداری در روستا شده است. مهم‌ترین محصولات زراعی و دامی روستا عسل، گردو، گوشت، پشم و انواع فرآورده‌ های لبنی است. از دیگر محصولات روستا، می‌توان به گل سرخ و محصولات وابسته به آن مانند مربا و شربت و گلاب اشاره کرد.

موقعیت مکانی و جغرافیایی روستا:

کرینگان از روستاهای دیزمار شرقی از توابع بخش مرکزی شهرستان ورزقان میباشد که در شمال تبریز قرار دارد و با مختصات جغرافیایی ۴۶ درجه و ۳۱ دقیقه طول شرقی و ۳۸ درجه و۴۵ دقیقه عرض شمالی، در ۳۵ کیلومتری شمال غربی شهر ورزقان و ۱۱۰ کیلومتری شـمال شـرقی تبریز واقـع شـده اسـت. این روسـتا از جنوب غربی بـه کوه کرش، از شرق به کوه اسکی کند و از غرب به کوه ساری‌ گونی محدود است.

از شمال با روستا های اولی، احمد آباد و مردانقم  و از جنوب شرقی با روستاهای ونستان و ملک طالش و  ازجنوب غربی با روستای آستمال همسایه است.

گردنه پیرگدیک در چهار کیلومتری جنوب غربی و سد اخنه کرینگان در غرب روستا واقع شده است.

آب و هوای روستا:

ارتفاع روستا، از سطح دریا ۱۶۰۰ متر با آب و هوای نیمه خشک و کوهستانی و معتدل می باشد که در تابستان گرم و معتدل و در زمستان سرد و یخبندان میشود.

جاذبه های گردشگری روستا و اطراف:

درخت بلوطی در این روستا هست که  قدمتی چهار هزار ساله را با خود به یدک می‌کشد و در کنار گویش و زبان روستای کرینگان جذب کننده گردشگر است.

هوای پاک، مناظر کوههای مرتفع، جلوه جویبارها، رودخانه‌ ها، بیشه‌ زارها و نحوۀ استقرار روستا در دره‌ ای زیبا با انبوهی از گیاهان و گل‌ های وحشی، فضای مناسبی را برای بازدید گردشگران فراهم آورده است. منطقه اکوتوریسم چیچکلی و جنگل‌ های ارسباران نیز، بر جاذبه‌ های روستا می‌ افزایند.

چشمه قاضی بولاغی 

این چشمه در منظقه دیزمار شرقی ارسباران و در میان جنگلهای زیبا و پرپشت کرینگان واقع شده و از طریق چیچکلو - پیرگئدیگی دارای راه ماشین و پیاده می باشد از پیرگئدیگی راهی که میان جنگل ها عبور میکنیم تا به چشمه قاضی بولاغی برسیم در هر وجبش گلهای رنگارنگی به چشم می خورد صدای گوش نواز شلاله ها و چهچه بلبلان و سایر پرندگان و خش خش برگهای درختان و همه و همه چنان مستانگی در شنونده ایجاد می کند که گوئی هیچ روند ناسالمی در دنیا بر خلاف امیال و خواست های مردم اتفاق نمی افتد گوئی طبیعت زیبا و وصف ناپذیر منطقه با  آدم سخن می گوید نجواهای روح بخش چمنزارها دل هر آدمی را آرام میکند مجموعه نفیسی از شکوفائی طبیعت بهاری به چشم می خورد و همگان را مدهوش می سازد آب این چشمه یخ گونه و صددرصد معدنی میباشد؛ هرگز با اینگونه نوشته ها اوصاف و زیبائی های این سرزمین به اتمام نمی رسد.

محصولات و پوشش گیاهی منطقه:

اراضی پیرامون روستا را انواع گیاهان دارویی و خوراکی مانند پونه، آویشن، ثعلب، گل گاوزبان، گون و همچنین درختان بلوط، ازگیل، گلابی، آلوچه، تمشک، ذغال اخته، سیب، گلابی وحشی، بادام کوهی و بُنه در بر گرفته‌اند. این همه تنوع گیاهی علاقمندان بسیاری را به سوی خود جلب می‌کند.

آداب و رسوم روستا:

مراسم آیینی مربوط به اسلام و مذهب شیعه اعم از اعیاد و مراسم تولد، ازدواج، مرگ و عزاداری را به‌جای می‌ آورند. مراسم مربوط به جشن‌ های ملی نوروز، چهارشنبه ‌سوری، شب چله و به‌ ویژه مراسم عروسی با شادی و موسیقی محلی همراه است.

مسیر دسترسی به روستا:

این روستا از طریق جاده ساحلی‌ ارس و همچنین از شهرهای اهر، ورزقان و خاروانا قابل دسترسی است.

منبع: تریپ یار