فرهنگ و هنر: در این گزارش به برترین اعمال مستحبی و سفارش شده ائمه معصومین در مورد شب و روز اول ماه مبارک رمضان پرداخته ایم.
ماه مبارک رمضان ماه خوب خدا و ماه خلوص و بندگی است. در ماه پرفضیلت رمضان خداوند سفره پربرکتی را می چیند و تمامی بندگانش رابه ضیافتی بزرگ دعوت میکند اما آیا از آداب مهمان شدن در محضر خداوند چیزی می دانید؟ برای شب و روز اول این ماه باعظمت، اعمال زیادی در کتاب مفاتیح الجنان ذکر شده است.
استهلال و خواندن دعای رؤیت هلال
درشب اول ماه رمضان به جست وجوی هلال ماه پرداخته و پس از رؤیت هلال رو به قبله کرده و دست ها را به آسمان بردارد و هلال را خطاب کرده و بگوید:
رَبِّی وَرَبُّکَ اللّٰهُ رَبُّ الْعالَمِینَ. اللّٰهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنا بِالْأَمْنِ وَالْإِیمانِ وَالسَّلامَةِ وَالْإِسْلامِ وَالْمُسارَعَةِ إِلیٰ مَا تُحِبُّ وَتَرْضیٰ. اللّٰهُمَّ بارِکْ لَنا فِی شَهْرِنا هٰذَا، وَارْزُقْنا خَیْرَهُ وَعَوْنَهُ، وَاصْرِفْ عَنَّا ضُرَّهُ وَشَرَّهُ وَبَلاءَهُ وَفِتْنَتَهُ.
ای ماه، پروردگار من و تو، خدا پروردگار جهانیان است. خدایا، ماه را بر ما نو کن به ایمنی و ایمان و تندرستی و اسلام و شتافتن به سوی آنچه دوست داری و خشنود می شوی. خدایا، در این ماه به ما برکت بخش و خیر و کمکش را روزی ما فرما و زیان و گزند و بلا و فتنه اش را از ما بگردان.
دعای پیامبر(ص) هنگام رویت هلال ماه رمضان
شیخ صدوق در کتاب «من لا یحضره الفقیه» آورده است:
«و کان رسول الله صلی الله علیه و آله اذا اهل هلال شهر رمضان استقبل القبلة و رفع یدیه و قال:«اللهم اهله علینا بالامن و الایمان،و السلامة و الاسلام، و العافیة المجللة و الرزق الواسع، و دفع الاسقام، اللهم ارزقنا صیامه و قیامه و تلاوة القرآن فیه، و سلمه لنا، و تسلمه منا و سلمنا فیه»
رسول الله(ص) هنگامی که رویت هلال رمضان می فرمود، رو به قبله می نمود و دستهای مبارکش را بلند می کرد و میگفت:پروردگارا این ماه را بر ما نو گردان به امن و امان، و سلامتی و اسلام، و تندرستی شایان تشکر، و روزی فراخ، و بر طرف ساختن دردها و ناملایمات، بار پروردگارا روزی کن ما را روزه و قیام برای عبادت، و تلاوت قرآن در این ماه، و او را برای ما سالم و تمام گردان، و او را از ما سالم بدار، و ما را در این ماه سالم و تندرست فرما.
دعای امام صادق(ع) هنگام رویت هلال ماه رمضان
إِذَا رَأَیْتَ الْهِلَالَ فَقُلْ اللَّهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضَانَ وَ قَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنَا صِیَامَهُ وَ أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ اللَّهُمَّ أَعِنَّا عَلَی صِیَامِهِ وَ تَقَبَّلْهُ مِنَّا وَ سَلِّمْنَا فِیهِ وَ سَلِّمْنَا مِنْهُ وَ سَلِّمْهُ لَنَا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَ عَافِیَةٍ إِنَّکَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ
هرگاه هلال را دیدی بگو:« خداوندا، ماه رمضان فرارسید و تو روزه آن را بر ما واجب نمودی و قرآن را در آن برای هدایت مردم و به عنوان نشانه هایی از هدایت و جداسازی [حق از باطل] فروفرستادی.
خدایا، ما را بر روزه داری در آن یاری ده و آن را از ما بپذیر و ما را در آن سالم بدار و آن را از [گناهان و غفلت های] ما سالم بدار و آن را برای ما سالم بدار، همراه با آسانی و عافیت از جانب خود. به راستی که تو بر هر چیز توانایی، ای رحمت گستر ای مهربان. » ( إقبال الأعمال , جلد۱ , صفحه۱۸ )
خواندن دعای چهل وسوم صحیفه کامله سجادیه هنگام رؤیت هلال
سیدبن طاووس روایت کرده:روزی حضرت سجّاد (علیه السلام) در راهی می گذشت که به هلال ماه رمضان نظر کرد، پس ایستاد و گفت:
أَیُّهَا الْخَلْقُ الْمُطِیعُ، الدَّائِبُ السَّرِیعُ، الْمُتَرَدِّدُ فِی مَنازِلِ التَّقْدِیرِ، الْمُتَصَرِّفُ فِی فَلَکِ التَّدْبِیرِ، آمَنْتُ بِمَنْ نَوَّرَ بِکَ الظُّلَمَ، وَأَوْضَحَ بِکَ الْبُهَمَ، وَجَعَلَکَ آیَةً مِنْ آیاتِ مُلْکِهِ، وَعَلامَةً مِنْ عَلاماتِ سُلْطانِهِ، فَحَدَّ بِکَ الزَّمانَ، وَامْتَهَنَکَ بِالْکَمالِ وَالنُّقْصانِ، وَالطُّلُوعِ وَالْأُفُولِ وَالْإِنارَةِ وَالْکُسُوفِ فِی کُلِّ ذٰلِکَ أَنْتَ لَهُ مُطِیعٌ، وَ إِلیٰ إِرادَتِهِ سَرِیعٌ، سُبْحانَهُ مَا أَعْجَبَ مَا دَبَّرَ مِنْ أَمْرِکَ! وَأَلْطَفَ مَا صَنَعَ فِی شَأْنِکَ! جَعَلَکَ مِفْتاحَ شَهْرٍ حادِثٍ لِأَمْرٍ حادِثٍ
ای آفریده فرمان بردار، رونده کوشا و شتابان، رفت وآمدکننده در منزلگاه های معین، ای متصرف در چرخ گردان تدبیر، ایمان آوردم به آن کس که با تو تاریکی ها را روشن کرد و آنچه را به سختی می توان یافت آشکار ساخت و تو را نشانه ای از نشانه های چیرگی و علامتی از علائم قدرت خود قرار داد، پس زمان را به تو محدود کرد و گاهی تو را به نقص و گاهی به کمال وقتی به طلوع و زمانی به غروب و حالتی پرنور و حالتی گرفته، مسخّر خویش کرد، تو در تمام این حالات مسخّر اویی و به سوی اراده اش شتابانی، منزّه است او، چه عجیب است تدبیری که در حق تو به کار برده و چه دقیق است آنچه درباره تو انجام داده، تو را کلید ماهی نو برای کارهایی نو ساخته،
فَأَسْأَلُ اللّٰهَ رَبِّی وَرَبَّکَ، وَخالِقِی وَخالِقَکَ، وَمُقَدِّرِی وَمُقَدِّرَکَ، وَمُصَوِّرِی وَمُصَوِّرَکَ؛ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَأَنْ یَجْعَلَکَ هِلالَ بَرَکَةٍ لَاتَمْحَقُهَا الْأَیَّامُ، وَطَهارَةٍ لَاتُدَنِّسُهَا الْآثامُ، هِلالَ أَمْنٍ مِنَ الْآفاتِ، وَسَلامَةٍ مِنَ السَّیِّئاتِ، هِلالَ سَعْدٍ لَانَحْسَ فِیهِ، وَیُمْنٍ لَانَکَدَ مَعَهُ ، وَیُسْرٍ لَایُمازِجُهُ عُسْرٌ، وَخیْرٍ لَایَشُوبُهُ شَرٌّ، هِلالَ أَمْنٍ وَإِیمانٍ، وَ نِعْمَةٍ وَ إِحْسانٍ، وَسَلامَةٍ وَ إِسْلامٍ
پس از پروردگار که پروردگار من وتوست و آفریننده من وتوست و مهار مقدّرات من و تو در کف قدرت اوست و صورتگر من وتوست می خواهم؛ که بر محمّد و خاندانش درود فرستد و تو را ماه برکتی قرار دهد که گذشت روزگاران آن را از بین نبرد و ماه پاکی که گناهان آن را آلوده نگرداند، هلال ایمنی از آفات و سلامتی از زشتی ها، هلال خوش طالعی برکنار از بدیمنی و مبارکی بدون گرفتاری و آسایش بدون دشواری، و خیر بدون شرّ، هلال ایمنی و امان و نعمت و احسان و سلامت و اسلام
اللّٰهُمَّ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاجْعَلْنا مِنْ أَرْضیٰ مَنْ طَلَعَ عَلَیْهِ؛ وَأَزْکیٰ مَنْ نَظَرَ إِلَیْهِ ، وَأَسْعَدَ مَنْ تَعَبَّدَ لَکَ فِیهِ، وَوَفِّقْنَا اللّٰهُمَّ فِیهِ لِلطَّاعَةِ وَالتَّوْبَةِ، وَاعْصِمْنا فِیهِ مِنَ الْآثامِ وَالْحَوْبَةِ ، وَأَوْزِعْنا فِیهِ شُکْرَ النِّعْمَةِ، وَأَلْبِسْنا فِیهِ جُنَنَ الْعافِیَةِ، وَأَتْمِمْ عَلَیْنا بِاسْتِکْمالِ طاعَتِکَ فِیهِ الْمِنَّةَ، إِنَّکَ أَنْتَ الْمَنّانُ الْحَمِیدُ، وَصَلَّی اللّٰهُ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِهِ الطَّیِّبِینَ، وَاجْعَلْ لَنا فِیهِ عَوْناً مِنْکَ عَلَیٰ مَا نَدَبْتَنا إِلَیْهِ مِنْ مُفْتَرَضِ طاعَتِکَ وَتَقَبَّلْها إِنَّکَ الْأَکْرَمُ مِنْ کُلِّ کَرِیمٍ، وَالْأَرْحَمُ مِنْ کُلِّ رَحِیمٍ، آمِینَ آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ.
خدایا، بر محمّد و خاندانش درود فرست و ما را از پسندیده ترین کسانی قرار ده که این ماه بر آنان طلوع کرده؛ و پاکیزه ترین کسانی که به آنها نظر کرده و خوشبخت ترین کسانی که در آن به بندگی تو گردن نهاده اند و ما را در این ماه توفیق توبه عنایت کن و از گناه حفظ فرما و از انجام نافرمانی ات بازدار و ادای شکر نعمتت را به ما ارزانی کن و لباس های عافیت را بر ما بپوشان و به سبب انجام طاعت کامل، نعمتت را در این ماه بر ما تمام کن، زیرا که تو بس بخشنده و ستوده ای و درود خدا بر محمّد و خاندان پاکش و برای ما از جانب خود در این ماه مددی برسان، بر انجام آنچه ما را به آن خوانده ای از طاعت واجبت و آن را بپذیر، همانا تو کریم تر از هر کریمی و مهربان تر از هر مهربانی، آمین آمین ای پروردگار جهانیان.
انجام غسل
مستحب است غسل اول ماه رمضان در آب جاری انجام گیرد؛ چنان که مستحب است غسل کننده سی کف آب، برسر بریزد. ( العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۹)
وقت غسل شب های ماه رمضان از اول شب تا صبح است؛ گرچه افضل به جا آوردن آن در آغاز شب است؛ بلکه بهتر آن است که نزدیک غروب آفتاب یا مقارن آن انجام گیرد که شب را با غسل آغاز کرده باشد. (العروة الوثقی، ج۲، ص۱۴۹، ۱۵۰)
زیارت مزار امام حسین (ع )
شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان،آورده است :هر کس مزار امام حسین (علیه السلام) را زیارت کند تا گناهانش ریخته و ثواب حاجیان و اهل عمره آن سال را دریابد.
خواندن نماز
در کتاب مفاتیح الجنان (بعد از دعای افتتاح) آمده است:
در هر شب ماه رمضان [از شب اول] دو رکعت نماز در هر رکعت، حمد را یک بار و توحید را سه بار بخواند و پس از سلام نماز بگوید:
«سُبْحانَ مَنْ هُوَ حَفیظٌ لایَغْفُلُ سُبحانَ مَنْ هُوَ رَحیمٌ لایَعْجَلُ سُبْحانَ مَنْ هُوَ قائِمٌ لایَسْهُو سُبْحانَ مَنْ هُوَ دائِمٌ لایَلْهُو»
منزه است آن خدای نگهبانی که غفلت نمی کند، منزه است آن خدای مهربانی که شتاب نمی کند. منزه است آن خدای پابرجایی که کسی را از یاد نمی برد، منزه است آن خدای جاودانی که به چیزی سرگرم نمی شود.
سپس ذکر تسبیحات اربعه (سبحان الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر) را هفت مرتبه بگوید و آنگاه بخواند:
«سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ سُبْحانَکَ یا عَظیمُ اغْفِرْ لِیَ الذَّنْبَ الْعَظیمَ»
خداوندا! تو از هر عیب و نقصی منزّهی، منزّهی، منزّه. بارالها گناهان بزرگم را بیامرز.
و در آخر ده بار صلوات بفرستد.
کسی که این دو رکعت نماز را به جا آورد خداوند هفتاد هزار گناه او را می آمرزد.
خواندن دعای اللّٰهُمَّ إِنَّ هٰذَا الشَّهْرَ الْمُبارَکَ
شیخ طوسی از حارث بن مُغَیْرَه نَضْری روایت کرده که امام صادق(ع) در شب آخر شعبان و شب اول ماه رمضان می خواند:
اَللّهُمَّ اِنَّ هذَا الشَّهْرَ الْمُبارَکَ الَّذی اُنْزِلَ فیهِ الْقُرآنُ وَجُعِلَ هُدیً لِلنّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَالْفُرْقانِ قَدْ حَضَرَ فَسَلِّمْنا فیهِ وَسَلِّمْهُ لَنا وَتَسَلَّمْهُ مِنّا فی یُسْرٍ مِنْکَ وَعافِیَةٍ یا مَنْ اَخَذَ الْقَلیلَ وَشَکَرَ الْکَثیرَ اِقْبَلْ مِنِّی الْیَسیرَ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ اَنْ تَجْعَلَ لی اِلی کُلِّ خَیْرٍ سَبیلاً وَمِنْ کُلِّ ما لا تُحِبُّ مانِعاً یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ یا مَنْ عَفا عَنّی وَعَمّا خَلَوْتُ بِهِ مِنَ السَّیِّئاتِ یا مَنْ لَمْ یُؤاخِذْنی بِارْتِکابِ الْمَعاصی عَفْوَکَ عَفْوَکَ عَفْوَکَ یاکَریمُ اِلهی وَعَظْتَنی فَلَمْ اَتَّعِظْ وَزَجَرْتَنی عَنْ مَحارِمِکَ فلَمْ اَنْزَجِرْ فَما عُذْری فَاعْفُ عَنّی یا کَریمُ عَفْوَکَ عَفْوَکَ اَللّهُمَّ اِنّی اَسْئَلُکَ الرّاحَةَ عِنْدَ الْمَوْتِ وَالْعَفْوَ عِنْدَ الْحِسابِ عَظُمَ الذَّنْبُ مِنْ عَبدِکَ فَلْیَحْسُنِ التَّجاوُزُ مِنْ عِنْدِکَ یااَهْلَ التَّقْوی وَیا اَهْلَ الْمَغْفِرَةِ عَفْوَکَ عَفْوَکَ
اَللّهُمَّ اِنّی عَبْدُکَ بْنُ عَبْدِکَ بْنُ اَمَتِکَ ضَعیْفٌ فَقیرٌ اِلی رَحْمَتِکَ وَاَنْتَ مُنْزِلُ الْغِنی والْبَرَکَةِ عَلَی الْعِبادِ قاهِرٌ مُقْتَدِرٌ اَحْصَیْتَ اَعمالَهُمْ وَقَسَمْتَ اَرْزاقَهُمْ وَجَعَلْتَهُمْ مُخْتَلِفَةً اَلْسِنَتُهُمْ وَاَلْوانُهُمْ خَلْقاً مِنْ بَعْدِ خَلْقٍ وَلا یَعْلَمُ الْعِبادُ عِلْمَکَ وَلا یَقْدِرُ الْعِبادُ قَدْرَکَ وَکُلُّنا فَقیرٌ اِلی رَحْمَتِکَ فَلا تَصْرِفْ عَنّی وَجْهَکَ وَاجْعَلْنی مِنْ صالِحی خَلْقِکَ فِی الْعَمَلِ وَالاْمَلِ وَالْقَضاَّءِ وَالْقَدَرِ اَللّهُمَّ اَبْقِنی خَیْرَ الْبَقاَّءِ وَ اَفْنِنی خَیْرَ الْفَناَّءِ عَلی مُوالاةِ اَوْلِیاَّئِکَ وَمُعاداةِ اَعْداَّئِکَ وَ الرَّغْبَةِ اِلَیْکَ وَ الرَّهْبَةِ مِنْکَ وَالْخُشُوعِ وَالْوَفاءِ وَالتَّسْلیمِ لَکَ وَالتَّصْدیقِ بِکِتابِکَ وَاتِّباعِ سُنَّةِ رَسُولِکَ
اَللّهُمَّ ما کانَ فی قَلْبی مِنْ شَکٍّ اَوْ رَیْبَةٍ اَوْ جُحُودٍ اَوْ قُنُوطٍ اَوْ فَرَحٍ اَوْ بَذَخٍ اَوْ بَطَرٍ اَوْ خُیَلاَّءَ اَوْ رِیاَّءٍ اَوْ سُمْعَةٍ اَوْ شِقاقٍ اَوْ نِفاقٍ اَوْ کُفْرٍ اَوْ فُسُوقٍ اَوْ عِصْیانٍ اَوْ عَظَمَةٍ اَوْ شَیءٍ لا تُحِبُّ فَاَسْئَلُکَ یا رَبِّ اَنْ تُبَدِّلَنی مَکانَهُ ایماناً بِوَعْدِکَ وَوَفآءً بِعَهْدِکَ وَرِضاً بِقَضاَّئِکَ وَزُهْداً فِی الدُّنْیا وَرَغْبَةً فیما عِنْدَکَ وَاَثَرَةً وَطُمَاْنینَةً وَتَوْبَةً نَصُوحاً اَسْئَلُکَ ذلِکَ یا رَبَّ الْعالَمینَ اِلهی اَنْتَ مِنْ حِلْمِکَ تُعْصی وَمِنْ کَرَمِکَ وَجُودِکَ تُطاعُ فَکَانَّکَ لَمْ تُعْصَ وَاَنَا وَمَنْ لَمْ یَعْصِکَ سُکّانُ اَرْضِکَ فَکُنْ عَلَیْنا بِالْفَضْلِ جَواداً وَبِالْخَیْرِ عَوّاداً یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَالِهِ صَلوةً داَّئِمَةً لا تُحْصی وَلا تُعَدُّ وَلا یَقْدِرُ قَدْرَها غَیْرُکَ یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ
خواندن دعای امام جواد(ع) بعد از نماز مغرب
پس از نماز مغرب دست ها را بلند کند و این دعا را که از امام جواد (علیه السلام) وارد شده و در کتاب «اقبال» ذکر شده بخواند:
اللّٰهُمَّ یَا مَنْ یَمْلِکُ التَّدْبِیرَ وَهُوَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، یَا مَنْ یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَمَا تُخْفِی الصُّدُورُ وَتُجِنُّ الضَّمِیرُ وَهُوَ اللَّطِیفُ الْخَبِیرُ. اللّٰهُمَّ اجْعَلْنا مِمَّنْ نَویٰ فَعَمِلَ، وَلَاتَجْعَلْنا مِمَّنْ شَقِیَ فَکَسِلَ، وَلَا مِمَّنْ هُوَ عَلَیٰ غَیْرِ عَمَلٍ یَتَّکِلُ
خدایا، ای آن که مالک تدبیر است و او بر هر چیز تواناست، ای آن که می داند خیانت دیده ها را و آنچه را سینه ها پنهان می کنند و نهاد نهان می سازد و او لطیف و آگاه است. خدایا، ما را از کسانی قرار ده که تصمیم گرفتند آنگاه انجام دادند و از کسانی قرار مده که تیره بخت شدند و در نهایت تنبلی کردند و از آنانی قرار مده که بر غیر عمل صالح تکیه کردند.
اللّٰهُمَّ صَحِّحْ أَبْدانَنا مِنَ الْعِلَلِ، وَأَعِنّا عَلَیٰ مَا افْتَرَضْتَ عَلَیْنا مِنَ الْعَمَلِ، حَتّیٰ یَنْقَضِیَ عَنَّا شَهْرُکَ هٰذَا وَقَدْ أَدَّیْنا مَفْرُوضَکَ فِیهِ عَلَیْنا. اللّٰهُمَّ أَعِنّا عَلَیٰ صِیامِهِ، وَوَفِّقْنا لِقِیامِهِ، وَنَشِّطْنا فِیهِ لِلصَّلاةِ، وَلَاتَحْجُبْنا مِنَ الْقِراءَةِ، وَسَهِّلْ لَنا فِیهِ إِیتاءَ الزَّکاةِ. اللّٰهُمَّ لَاتُسَلِّطْ عَلَیْنا وَصَباً وَلَا تَعَباً وَلَا سَقَماً وَلَا عَطَباً
خدایا، بدن های ما را از بیماری ها سلامتی بخش و ما را بر انجام آنچه از عمل بر ما واجب کرده ای یاری ده تا این ماه از ما سپری گردد درحالی که آنچه را در این ماه بر ما واجب کرده ای ادا کرده باشیم. خدایا، ما را بر روزه اش یاری ده و برای شب زنده داری اش موفق بدار و برای نماز در این ماه، ما را شاداب گردان و از قرائت قرآن محروم مساز و پرداخت زکات را در این ماه بر ما آسان گردان. خدایا، درد مُزمن، خستگی، بیماری، هلاکت را بر ما چیره مکن؛
اللّٰهُمَّ ارْزُقْنا الْإِفْطارَ مِنْ رِزْقِکَ الْحَلالِ. اللّٰهُمَّ سَهِّلْ لَنا فِیهِ مَا قَسَمْتَهُ مِنْ رِزْقِکَ، وَیَسِّرْ مَا قَدَّرْتَهُ مِنْ أَمْرِکَ، وَاجْعَلْهُ حَلالاً طَیِّباً نَقِیّاً مِنَ الْآثامِ، خالِصاً مِنَ الْآصارِ وَالْأَجْرامِ
خدایا، افطار از روزی حلالت را روزی ما کن. خدایا، آنچه از روزی ات در این ماه قسمت ما کردی دست یافتن به آن را برای ما هموار کن و آنچه را از فرمانت برای ما تقدیر کرده ای آسان کن و آن را حلال و پاک و پاکیزه از گناهان و خالص از گرانباری ها و بزهکاری ها قرار ده.
اللّٰهُمَّ لَاتُطْعِمْنا إِلّا طَیِّباً غَیْرَ خَبِیثٍ وَلَا حَرامٍ، وَاجْعَلْ رِزْقَکَ لَنا حَلالاً لَایَشُوبُهُ دَنَسٌ وَلا أَسْقامٌ، یَا مَنْ عِلْمُهُ بِالسِّرِّ کَعِلْمِهِ بِالْأَعْلانِ، یَا مُتَفَضِّلاً عَلَیٰ عِبادِهِ بِالْإِحْسانِ، یَا مَنْ هُوَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ، وَبِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ خَبِیرٌ، أَلْهِمْنا ذِکْرَکَ، وَجَنِّبْنا عُسْرَکَ، وَأَنِلْنا یُسْرَکَ، وَاهْدِنا لِلرَّشادِ، وَوَفِّقْنا لِلسَّدادِ، وَاعْصِمْنا مِنَ الْبَلایا، وَصُنَّا مِنَ الْأَوْزارِ وَالْخَطایا
خدایا، به ما مخوران جز غذای پاک که نه پلید باشد و نه حرام و روزی ات را برای ما حلال گردان که آلودگی ها و دردها با آن در نیامیزد، ای که دانایی اش به امور پنهان، همانند دانایی اش به امور آشکار است، ای فضل بخش بر بندگانش به احسان، ای آن که بر هر چیز تواناست و به هر چیز دانا و آگاه است، یادت را به ما الهام کن و از سختی بر ما، ما را برکنار دار و به آسانی ات ما را برسان و به راستی راهنمایمان باش و به استواری توفیقمان ده و از بلا نگاهمان بدار و ما را از بارهای گران گناهان و خطاها حفظ کن،
یَا مَنْ لَایَغْفِرُ عَظِیمَ الذُّنُوبِ غَیْرُهُ، وَلایَکْشِفُ السُّوءَ إِلّا هُوَ، یَا أَرْحَمَ الرّاحِمِینَ وَ أَکْرَمَ الْأَکْرَمِینَ؛ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ الطَّیِّبِینَ، وَاجْعَلْ صِیامَنا مَقْبُولاً، وَبِالْبِرِّ وَالتَّقْویٰ مَوْصُولاً، وَکَذٰلِکَ فَاجْعَلْ سَعْیَنا مَشْکُوراً، وَقِیامَنا مَبْرُوراً، وَقُرْآنَنا مَرْفُوعاً، وَدُعاءَنا مَسْمُوعاً وَاهْدِنا لِلْحُسْنیٰ، وَجَنِّبْنا الْعُسْریٰ، وَیَسِّرْنا لِلْیُسْریٰ
ای آن که گناهان بزرگ را جز او نیامرزد و احدی بدی را جز او برطرف ننماید، ای مهربان ترین مهربانان و کریم ترین کریمان، بر محمّد و اهل بیت پاکش درود فرست و روزه ما را پذیرفته بدار و به نیکی و تقوا پیوندش ده و همچنین کوشش ما را مورد قدردانی و شب زنده داری ما را پذیرفته و قرائتمان را بالارفته و دعایمان را اجابت شده قرار ده و ما را به عاقبت به خیری هدایت کن و از دشواری برکنارمان بدار و ما را برای آسانی آماده کن
وَأَعْلِ لَنَا الدَّرَجاتِ، وَضاعِفْ لَنَا الْحَسَناتِ، وَاقْبَلْ مِنَّا الصَّوْمَ وَالصَّلاةَ، وَاسْمَعْ مِنَّا الدَّعَواتِ، وَاغْفِرْ لَنَا الْخَطِیئاتِ، وَتَجاوَزْ عَنَّا السَّیِّئاتِ، وَاجْعَلْنا مِنَ الْعامِلِینَ الْفَائِزِینَ، وَلَاتَجْعَلْنا مِنَ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَلَا الضَّالِّینَ، حَتَّیٰ یَنْقَضِیَ شَهْرُ رَمَضانَ عَنَّا وَقَدْ قَبِلْتَ فِیهِ صِیامَنا وَقِیامَنا، وَزَکَّیْتَ فِیهِ أَعْمالَنا، وَغَفَرْتَ فِیهِ ذُنُوبَنا، وَأَجْزَلْتَ فِیهِ مِنْ کُلِّ خَیْرٍ نَصِیبَنا، فَإِنَّکَ الْإِلٰهُ الْمُجِیبُ، وَالرَّبُّ الْقَرِیبُ، وَأَنْتَ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحِیطٌ.
و درجاتمان را بالا بر و حسناتمان را دوچندان کن و روزه و نماز ما را بپذیر و دعاهایمان را شنوا باش، خطاهایمان را بیامرز و از گناهمان درگذر و ما را از عاملان رستگار قرار ده و از غضب شدگان و گمراهان قرار مده تا ماه رمضان از ما سپری گردد چنان که روزه ها و شب زنده داری مان را در آن پذیرفته باشی و کردارمان را در آن پاکیزه و گناهانمان را در آن مورد آمرزش قرار داده و سهم ما را در آن از هر خیری فراوان ساخته باشی، به یقین تویی معبود اجابت کننده دعاها و پروردگار نزدیک به بندگان و تویی احاطه کننده بر هر چیز.
خواندن دعای روایت شده از امام صادق (علیه السلام)
در این شب دعای روایت شده از امام صادق (علیه السلام) را که در کتاب «اقبال» آمده بخواند:
اللّٰهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضانَ، مُنَزِّلَ الْقُرْآنِ، هٰذَا شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ وَأَنْزَلْتَ فِیهِ آیاتٍ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدیٰ وَالْفُرْقانِ. اللّٰهُمَّ ارْزُقْنا صِیامَهُ، وَأَعِنَّا عَلَیٰ قِیامِهِ
خدایا؛ ای پروردگار ماه رمضان، ای فرو فرستنده قرآن، این ماه رمضان است که قرآن را در آن فرو فرستادی و در آن دلایل روشنی از هدایت و شناسایی حق از باطل فرو فرستادی. خدایا، روزه آن را نصیب ما کن و بر شب زنده داری اش یاری مان ده،
اللّٰهُمَّ سَلِّمْهُ لَنا، وَسَلِّمْنا فِیهِ، وَتَسَلَّمْهُ مِنَّا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَمُعافاةٍ، وَاجْعَلْ فِیما تَقْضِی وَتُقَدِّرُ مِنَ الْأَمْرِ الْمَحْتُومِ وَفِیما تَفْرُقُ مِنَ الْأَمْرِ الْحَکِیمِ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْقَضاءِ الَّذِی لَایُرَدُّ وَلَایُبَدَّلُ أَنْ تَکْتُبَنِی مِنْ حُجَّاجِ بَیْتِکَ الْحَرامِ، الْمَبْرُورِ حَجُّهُمُ، الْمَشْکُورِ سَعْیُهُمُ، الْمَغْفُورِ ذُنُوبُهُمُ، الْمُکَفَّرِ عَنْهُمْ سَیِّئاتُهُمْ، وَاجْعَلْ فِیما تَقْضِی وَتُقَدِّرُ أَنْ تُطِیلَ لِی فِی عُمْرِی، وَتُوَسِّعَ عَلَیَّ مِنَ الرِّزْقِ الْحَلالِ.
خدایا، آن را برای ما سالم بدار و در آن به ما سلامتی ده و آن را از سوی خویش در آسانی و سلامت کامل از ما تحویل بگیر و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می گردانی از فرمان حتمی خویش و در آنچه جدا می کنی از امر حکیمانه ات در شب قدر، از آن حکمی که برگشت نمی پذیرد و دگرگون نمی شود، مقرّر فرما که ما را از حاجیان خانه محترمت بنویسی، آنان که حجّشان قبول و سعی شان پذیرفته و گناهانشان آمرزیده گشته و بدی هایشان نادیده گرفته شده است و در آنچه حکم می کنی و مقدّر می نمایی مقرّر فرما که عمرم را طولانی گردانی و از روزی حلالت بر من وسعت بخشی.
خواندن دعای چهل وچهارم صحیفه سجادیه
دعای چهل و چهارم صحیفه سجادیه، از دعاهای صحیفه سجادیه امام سجاد (ع). این دعا در ۱۹ فراز تنظیم شده و دعا در هنگام ورود به ماه رمضان است.
دعای اللهم ان هذا شهر رمضان (اقبال الاعمال)
الجزء الأول؛ أبواب أحکام شهر رمضان؛ الباب الرابع فیما نذکره مما یختص بأول لیله من شهر رمضان؛ فصل فیما نذکره من الأدعیه عند دخول شهر رمضان؛ دعاء آخر
جلد اول، باب های احکام ماه رمضان؛ باب چهارم از اعمالی که مختص شب اول ماه رمضان است؛ فصل سیزدهم:فصل دعاها هنگام ورود ماه رمضان؛ دعای دیگر(سومین دعا):
وَجَدْنَاهُ فِی کِتَابٍ ذُکِرَ أَنَّهُ خَطُّ الرَّضِیِّ الْمُوسَوِیِّ رَحِمَهُ اللَّهُ فِیهِ أَدْعِیَهٌ یَقُولُ فِیهِ
این دعا را در کتابی یافته ایم که گفته شده است به خطّ «سید رضی موسوی» -رحمه اللّه-است و در آن کتاب دعاهای متعدّد وجود دارد،
وَ یَقُولُ عِنْدَ دُخُولِ شَهْرِ رَمَضَانَ
از جمله می گوید:هنگام ورود ماه رمضان بگو:
اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ (هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ)
خداوندا، این همان ماه رمضانی است که قرآن را در آن برای هدایت مردم و به عنوان نشانه های روشن از هدایت و جداسازی [حق از باطل] فروفرستاده ای
قَدْ حَضَرَ یَا رَبِّ أَعُوذُ بِکَ فِیهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ
و اینک فرارسید. ای پروردگار من، به تو پناه می برم از شیطان رانده شده
وَ مِنْ مَکْرِهِ وَ حِیَلِهِ وَ خِدَاعِهِ وَ حَبَائِلِهِ وَ جُنُودِهِ وَ خَیْلِهِ وَ رَجِلِهِ وَ حِیلَتِهِ وَ وَسَاوِسِهِ
و از فریب و حیله ها و نیرنگ ها و تورها و لشکریان و سواره نظام و لشکریان پیاده و از وسوسه ها [و حیله ] او
وَ مِنَ الضَّلَالِ بَعْدَ الْهُدَی وَ مِنَ الْکُفْرِ بَعْدَ الْإِیمَانِ وَ مِنَ النِّفَاقِ وَ الرِّیَاءِ وَ الْجِنَایَاتِ
و نیز از گمراهی بعد از هدایت و از کفر بعد از ایمان و از دورویی و ریا و گناهان
وَ (مِنْ شَرِّ الْوَسْواسِ الْخَنَّاسِ الَّذِی یُوَسْوِسُ فِی صُدُورِ النَّاسِ مِنَ الْجِنَّهِ وَ النَّاسِ)
و از شرّ وسوسه گر نهانی که در دل های مردم وسوسه می کند، خواه از جنّ باشد و یا از انس، پناه می برم.
اللَّهُمَّ وَ ارْزُقْنِی صِیَامَهُ وَ قِیَامَهُ وَ الْعَمَلَ فِیهِ بِطَاعَتِکَ وَ طَاعَهِ رَسُولِکَ وَ أُولِی الْأَمْرِ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ
خدایا، و نیز در این ماه روزه داری و شب خیزی و عمل به طاعات تو و اطاعت از پیامبرت و صاحبان امر-سلام بر او و آنان-
وَ مَا قَرَّبَ مِنْکَ وَ جَنِّبْنِی مَعَاصِیَکَ وَ ارْزُقْنِی فِیهِ التَّوْبَهَ وَ الْإِنَابَهَ وَ الْإِجَابَهَ
و عمل به هرچه که مرا به تو نزدیک سازد، روزی ام کن و از گناهان دور دار و توبه و بازگشت و اجابت [دعاهایم]را در این ماه روزی ام کن،
وَ أَعِذْنِی فِیهِ مِنَ الْغِیبَهِ وَ الْکَسَلِ وَ الْفَشَلِ وَ اسْتَجِبْ لِی فِیهِ الدُّعَاءَ وَ أَصِحَّ لِی فِیهِ جِسْمِی وَ عَقْدِی [وَ عَقْلِی]
و نیز در این ماه از غیبت و تنبلی و ترس، در پناه خود در آور و دعایم را اجابت کن و تن و عقل [پیمان] مرا در آن سالم بدار
وَ فَرِّغْنِی فِیهِ لِطَاعَتِکَ وَ مَا قَرَّبَ مِنْکَ یَا کَرِیمُ یَا جَوَادُ یَا کَرِیمُ
و برای عبادتت و هر عملی که مرا به تو نزدیک کند، [از دیگر چیزها]آسوده ساز. ای کریم ای بخشنده ای بزرگوار،
صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ عَلَی أَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ عَلَیْهِ وَ عَلَیْهِمُ السَّلَامُ وَ کَذَلِکَ فَافْعَلْ بِنَا یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین
بر حضرت محمّد و اهل بیت او-سلام بر او و آنان-درود فرست و این خواسته ها را در حقّ ما مستجاب فرما، ای مهربان ترین مهربانان
خواندن دعا در شب اول ماه رمضان
روایت شده است که رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در شب اول ماه رمضان این دعا را می خواندند:
الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِی أَکْرَمَنا بِکَ أَیُّهَا الشَّهْرُ الْمُبارَکُ. اللّٰهُمَّ فَقَوِّنا عَلَیٰ صِیامِنا وَقِیامِنا، وَثَبِّتْ أَقْدامَنا، وَانْصُرْنا عَلَی الْقَوْمِ الْکافِرِینَ. اللّٰهُمَّ أَنْتَ الْواحِدُ فَلا وَلَدَ لَکَ، وَأَنْتَ الصَّمَدُ فَلا شِبْهَ لَکَ، وَأَنْتَ الْعَزِیزُ فَلایُعِزُّکَ شَیْءٌ، وَأَنْتَ الْغَنِیُّ وَأَنَا الْفَقِیرُ، وَأَنْتَ الْمَوْلیٰ وَأَنَا الْعَبْدُ، وَأَنْتَ الْغَفُورُ وَأَنَا الْمُذْنِبُ، وَأَنْتَ الرَّحِیمُ وَأَنَا الْمُخْطِئُ، وَأَنْتَ الْخالِقُ وَأَنَا الْمَخْلُوقُ، وَأَنْتَ الْحَیُّ وَأَنَا الْمَیِّتُ، أَسْأَلُکَ بِرَحْمَتِکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی وَتَرْحَمَنِی وَتَجاوَزَ عَنِّی إِنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
سپاس خدای را که به وسیله تو ای ماه مبارک، ما را گرامی داشت. خدایا، ما را بر روزه و شب زنده داری مان نیرو بخش و گام هایمان را استوار کن و بر کافران پیروزمان گردان. خدایا، تو یگانه ای پس برایت فرزندی نیست و تو بی نیازی پس شبیهی برایت نمی باشد و تویی عزیز و چیزی عزیزت نکند و تویی بی نیاز و من تهیدستم و تویی مولا و من بنده ام و تویی آمرزنده و من گناهکارم و تویی مهربان و من خطاکارم و تویی آفریننده و من آفریده ام و تویی زنده و من مرده ام، از تو درخواست می کنم به مهرت که مرا بیامرزی و به من رحم کنی و از من درگذری، همانا تو بر هر چیز توانایی. (مفاتیح الجنان، ص ۴۱۷ )
خواندن «دعای جوشن کبیر»
در بحارالانوار به نقل از بلد الامین کفعمی آمده خواندن این دعا به صورت مطلق، هنگام خروج از منزل به جهت حفظ، خواندن آن در شب اول ماه رمضان و خواندن آن سه بار و یا یک بار در ماه رمضان مستحب است.
خواندن دعای حج
دعای حج از جمله ادعیه و اعمال شب اول ماه رمضان است و از شیخ کلینی نقل شده که امام صادق(ع) در ماه مبارک رمضان این دعا را می خواندند. این دعا موسوم به دعای حج است سید در اقبال از حضرت صادق علیه السلام روایت کرده خواندن آن را در شب های ماه رمضان بعد از مغرب و کفعمی در بلد الامین گفته که مستحب است خواندن آن در هر روز از ماه رمضان و در شب اول نیز و شیخ مفید در مقنعه برای خصوص شب اول نقل کرده بعد از نماز مغرب.
متن و ترجمه دعای موسوم به حج ماه رمضان
اللَّهُمَّ إِنِّی بِکَ وَ مِنْکَ أَطْلُبُ حَاجَتِی
خدایا من بوسیله تو و از لطف تو حاجتم را می طلبم
وَ مَنْ طَلَبَ حَاجَةً إِلَی النَّاسِ فَإِنِّی لاَ أَطْلُبُ حَاجَتِی إِلاَّ مِنْکَ وَحْدَکَ لاَ شَرِیکَ لَکَ
و هر کس از خلقت حاجت می طلبد بطلبد من از غیر تو حاجت نمی طلبم تو یکتایی و شریک برای تو نیست
وَ أَسْأَلُکَ بِفَضْلِکَ وَ رِضْوَانِکَ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَیْتِهِ
و درخواست می کنم به فضل تو و خشنودیت که درود فرستی بر محمد (ص) و اهل بیتش
وَ أَنْ تَجْعَلَ لِی فِی عَامِی هَذَا إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ سَبِیلاً حِجَّةً مَبْرُورَةً مُتَقَبَّلَةً
و مرا امسال از حاجیان بیت الحرامت قرار دهی که حجشان نیکو و مقبول و پاکیزه
زَاکِیَةً خَالِصَةً لَکَ تَقَرُّ بِهَا عَیْنِی وَ تَرْفَعُ بِهَا دَرَجَتِی
و خالص برای توست که به آن حج در قیامت دیده ام روشن و درجه ام رفیع گردد
وَ تَرْزُقَنِی أَنْ أَغُضَّ بَصَرِی وَ أَنْ أَحْفَظَ فَرْجِی وَ أَنْ أَکُفَّ بِهَا عَنْ جَمِیعِ مَحَارِمِکَ
و نیز روزیم گردان که چشم از حرام بپوشم و عفت خود حفظ گردانم و از جمیع آنچه حرام کرده ای خود را نگاه دارم
حَتَّی لاَ یَکُونَ شَیْءٌ آثَرَ عِنْدِی مِنْ طَاعَتِکَ وَ خَشْیَتِکَ وَ الْعَمَلِ بِمَا أَحْبَبْتَ وَ التَّرْکِ لِمَا کَرِهْتَ وَ نَهَیْتَ عَنْهُ
تا در عالم چیزی محبوبتر نزد من از طاعت و خشیت تو و عملی که محبوب توست و ترک آنچه ممنوع و ناپسند توست نباشد
وَ اجْعَلْ ذَلِکَ فِی یُسْرٍ وَ یَسَارٍ وَ عَافِیَةٍ وَ مَا أَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیَ
و این کار را بر من سهل و آسان و راحت گردان و سهل عطا کن هر چه به من انعام فرمودی
وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَجْعَلَ وَفَاتِی قَتْلاً فِی سَبِیلِکَ تَحْتَ رَایَةِ نَبِیِّکَ مَعَ أَوْلِیَائِکَ
و از تو ای خدا درخواست می کنم که وفات مرا کشته شدن در راه خود قرار دهی زیر پرچم دین پیغمبرت با اولیاء و دوستانت
وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تَقْتُلَ بِی أَعْدَاءَکَ وَ أَعْدَاءَ رَسُولِکَ
و باز از تو می طلبم که به دست من دشمنانت را و دشمنان رسولت را به قتل رسانی
وَ أَسْأَلُکَ أَنْ تُکْرِمَنِی بِهَوَانِ مَنْ شِئْتَ مِنْ خَلْقِکَ وَ لاَ تُهِنِّی بِکَرَامَةِ أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ
و از تو می طلبم که مرا گرامی کنی به خوار کردن هر که را از خلقت بخواهی و خوارم نگردانی به گرامی کردن احدی از اولیاء و دوستانت
اللَّهُمَّ اجْعَلْ لِی مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلاً حَسْبِیَ اللَّهُ مَا شَاءَ اللَّهُ
بارالها مرا با رسولت همراه ساز خدا مرا کفایت است هر چه خواست خداست نیکو است.
دعا قبل و بعد از تلاوت قرآن
روایت شده که امام صادق (علیه السلام) پیش از تلاوت قرآن این دعا را می خواندند:
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَشْهَدُ أَنَّ هٰذَا کِتابُکَ الْمُنْزَلُ مِنْ عِنْدِکَ عَلَیٰ رَسُولِکَ مُحَمَّدِبْنِ عَبْدِاللّٰهِ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، وَکَلامُکَ النَّاطِقُ عَلَیٰ لِسانِ نَبِیِّکَ جَعَلْتَهُ هادِیاً مِنْکَ إِلیٰ خَلْقِکَ، وَحَبْلاً مُتَّصِلاً فِیما بَیْنَکَ وَبَیْنَ عِبادِکَ.
خدایا، گواهی می دهم که این کتاب توست که از سوی تو بر رسولت محمّدبن عبدالله (درود خدا بر او و خاندانش) نازل گشته و سخن گویای توست بر زبان پیامبرت، آن را از سوی خود راهنمایی برای بندگانت قرار دادی و رشته پیوسته ای بین تو و بندگان توست.
اللّٰهُمَّ إِنِّی نَشَرْتُ عَهْدَکَ وَکِتابَکَ، اللّٰهُمَّ فَاجْعَلْ نَظَرِی فِیهِ عِبادَةً، وَقِراءَتِی فِیهِ فِکْراً، وَفِکْرِی فِیهِ اعْتِباراً، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ اتَّعَظَ بِبَیانِ مَواعِظِکَ فِیهِ، وَاجْتَنَبَ مَعاصِیَکَ، وَلَاتَطْبَعْ عِنْدَ قِراءَتِی عَلَیٰ سَمْعِی، وَلَاتَجْعَلْ عَلَیٰ بَصَرِی غِشاوَةً، وَلَاتَجْعَلْ قِراءَتِی قِراءَةً لَاتَدَبُّرَ فِیها، بَلِ اجْعَلْنِی أَتَدَبَّرُ آیاتِهِ وَأَحْکامَهُ آخِذاً بِشَرایِعِ دِینِکَ، وَلَاتَجْعَلْ نَظَرِی فِیهِ غَفْلَةً، وَلَا قِراءَتِی هَذَراً، إِنَّکَ أَنْتَ الرَّؤُوفُ الرَّحِیمُ.
خدایا، پیمان و کتابت را پیشِ رویم باز کرده ام، خدایا، نگاهم را در آن عبادت و خواندنم را در آن اندیشه و اندیشه ام را در آن عبرت آموز قرار بده و مرا از کسانی قرار ده که از بیان پندهایت در قرآن اندرز گیرند و از نافرمانی هایت دوری کنند و هنگام تلاوت آن بر گوشم مُهر مزن و بر دیده ام پرده منه و خواندنم را خواندن بی تدبّر قرار مده، بلکه آن چنان قرارم ده که در آیات و احکامش تدبّر کنم و برگیرنده قوانین دینت باشم و نگاهم را در آن بی خبری و قرائتم را بیهوده و باطل قرار مده، تویی رئوف و مهربان.
حضرت پس از قرائت قرآن کریم این دعا را می خواندند:
اللّٰهُمَّ إِنِّی قَدْ قَرَأْتُ مَا قَضَیْتَ مِنْ کِتابِکَ الَّذِی أَنْزَلْتَهُ عَلَیٰ نَبِیِّکَ الصَّادِقِ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ، فَلَکَ الْحَمْدُ رَبَّنا. اللّٰهُمَّ اجْعَلْنِی مِمَّنْ یُحِلُّ حَلالَهُ، وَیُحَرِّمُ حَرامَهُ، وَیُؤْمِنُ بِمُحْکَمِهِ وَمُتَشابِهِهِ، وَاجْعَلْهُ لِی أُنْساً فِی قَبْرِی، وَأُنْساً فِی حَشْرِی، وَاجْعَلْنِی مِمَّنْ تُرْقِیهِ بِکُلِّ آیَةٍ قَرَأَها دَرَجَةً فِی أَعْلَیٰ عِلِّیِّینَ، آمِینَ رَبَّ الْعالَمِینَ.
خدایا، آنچه را از حکم کتابت کرده بودی خواندم، کتابی که بر پیامبر راستگویت (درود خدا بر او و خاندانش) نازل کردی، پس سپاس شایسته توست ای پروردگار؛ خدایا، مرا از کسانی قرار ده که حلالش را حلال و حرامش را حرام می شمارند، به محکم و متشابهش ایمان می آورند و آن را مونس در قبر و قیامتم گردان و مرا از کسانی قرار ده که او را به هر آیه ای که می خواند در برترین جایگاه بهشت بالا بری، آمین ای پروردگار جهانیان. ( علامه مجلسی. بحارالانوار، ج ۸۹:۲۰۷ ؛ کلینی. اصول کافی، ج۲:۴۱۷-۴۱۸ )
اعمال روز اوّل
اعمالی که در کتاب مفاتیح الجنان برای روز اول ماه رمضان ذکر شده عبارتند از:
غسل
غسل کردن در آب جاری و بر سر ریختن سی کف دست آب که در تمام طول سال باعث ایمنی از همه دردها و بیماری هاست.
زدن گلاب به روی خویش
کفی از گلاب به روی خویش بزند تا از خواری و پریشانی نجات یابد و قدری هم به سر خود بمالد تا در آن سال از سرسام [در برخی نسخه ها:بَرسام به معنی بیماری سینه] ایمن شود.
نماز اول ماه
دو رکعت «نماز اول ماه» را به جا آورد و صدقه بدهد.
دو رکعت نماز بخواند، در رکعت اول سوره های حَمد و «اِنّا فَتَحنا» را و در رکعت دوم سوره حمد و هر سوره دیگری را که بخواهد بخواند تا حق تعالی در آن سال بدی ها را از او دور کند و تا سال آینده در پناه خدا باشد.
خواندن دعا پس از طلوع فجر
پس از طلوع فجر این دعا را بخواند:
اللّٰهُمَّ قَدْ حَضَرَ شَهْرُ رَمَضانَ وَقَدِ افْتَرَضْتَ عَلَیْنا صِیامَهُ، وَأَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرْآنَ هُدیً لِلنّاسِ وَبَیِّناتٍ مِنَ الْهُدیٰ وَالْفُرْقانِ. اللّٰهُمَّ أَعِنَّا عَلَیٰ صِیامِهِ، وَتَقَبَّلْهُ مِنّا، وَتَسَلَّمْهُ مِنّا، وَسَلِّمْهُ لَنا فِی یُسْرٍ مِنْکَ وَعافِیَةٍ، إِنَّکَ عَلَیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ.
خدایا، ماه رمضان رسید، تو روزه اش را بر ما واجب کرده ای و قرآن را در آن برای هدایت مردم و دلایل روشنی از هدایت و شناسایی از باطل نازل کرده ای. خدایا، ما را بر روزه اش یاری کن و آن را از ما بپذیر و این ماه را از ما به سلامت دریافت کن و آن را برای ما از سوی خویش در آسانی و عافیت سالم بدار، همانا تو بر هر چیز توانایی.
خواندن دعای چهل وچهارم صحیفه سجادیه
علّامه مجلسی در «زادالمعاد» فرموده که شیخ کلینی و شیخ طوسی و دیگران به سند صحیح روایت کرده اند که حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) فرمود:در ماه مبارک رمضان در آغاز سال، یعنی روز اول این ماه این دعا را بخوان. هرکه این دعا را برای رضای خدا و بدون آمیختگی با اغراض ناپسند و ریا بخواند، در آن سال فتنه و گمراهی و آفتی که به دین یا بدنش ضرر برساند به او نرسد و حق تعالی او را از شرّ آنچه از بلاها در آن سال واقع می شود حفظ می کند،
و دعا این است:
اللّٰهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِاسْمِکَ الَّذِی دانَ لَهُ کُلُّ شَیْءٍ، وَبِرَحْمَتِکَ الَّتِی وَسِعَتْ کُلَّ شَیْءٍ، وَبِعَظَمَتِکَ الَّتِی تَواضَعَ لَها کُلُّ شَیْءٍ، وَبِعِزَّتِکَ الَّتِی قَهَرَتْ کُلَّ شَیْءٍ، وَبِقُوَّتِکَ الَّتِی خَضَعَ لَها کُلُّ شَیْءٍ، وَبِجَبَرُوتِکَ الَّتِی غَلَبَتْ کُلَّ شَیْءٍ، وَبِعِلْمِکَ الَّذِی أَحاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ، یَا نُورُ یَا قُدُّوسُ، یَا أَوَّلُ قَبْلَ کُلِّ شَیْءٍ، وَیَا باقِیاً بَعْدَ کُلِّ شَیْءٍ
خدایا، از تو درخواست می کنم به آن نامت که همه چیز در برابرش فروتن شده و به رحمتت که همه چیز را فرا گرفته و به عظمتت که همه چیز در آستانش تواضع کرده و به عزّتت که بر همه چیز چیره گشته و به نیرویت که همه چیز در برابرش خضوع یافته و به جبروتت که بر همه چیز غالب گشته و به علمت که همه چیز را فرا گرفته، ای نور، ای قدوس، ای اول پیش از هر چیز، ای باقی پس از هر چیز
یَا اللّٰهُ یَا رَحْمٰنُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُغَیِّرُ النِّعَمَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُنْزِلُ النِّقَمَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَقْطَعُ الرَّجاءَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُدِیلُ الْأَعْداءَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَرُدُّ الدُّعاءَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی یُسْتَحَقُّ بِها نُزُولُ الْبَلاءِ؛
ای خدا، ای مهربان، بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست و از من بیامرز گناهانی را که نعمت ها را دگرگون می سازد و بیامرز گناهانی را که کینه ها را فرو می فرستد و بیامرز گناهانی را که امید به تو را قطع می کند و بیامرز گناهانی را که دشمنان را چیره می سازد و بیامرز گناهانی را که دعا را برمی گرداند و بیامرز گناهانی را که مردم به سبب آن سزاوار نزول بلا می شوند؛
وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَحْبِسُ غَیْثَ السَّماءِ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَکْشِفُ الْغِطاءَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُعَجِّلُ الْفَناءَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تُورِثُ النَّدَمَ، وَاغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الَّتِی تَهْتِکُ الْعِصَمَ، وَأَلْبِسْنِی دِرْعَکَ الْحَصِینَةَ الَّتِی لَاتُرامُ، وَعافِنِی مِنْ شَرِّ مَا أُحاذِرُ بِاللَّیْلِ وَالنَّهارِ فِی مُسْتَقْبَِلِ سَنَتِی هٰذِهِ
و بیامرز گناهانی را که بارش آسمان را بازمی دارد و بیامرز گناهانی را که پرده ها را کنار می زند و بیامرز گناهانی را که در نابودی شتاب می افکند و بیامرز گناهانی را که سبب پشیمانی می گردد و بیامرز گناهانی را که پرده ها را می درد و زره محکمت را بر من بپوشان زرهی که نفوذناپذیر است و مرا از شرّ آنچه در شب و روز و آینده این سال از آن حذر می کنم عافیت بخش.
اللّٰهُمَّ رَبَّ السَّمَاواتِ السَّبْعِ، وَرَبَّ الْأَرَضِینَ السَّبْعِ وَمَا فِیهِنَّ وَمَا بَیْنَهُنَّ وَرَبَّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ، وَرَبَّ السَّبْعِ الْمَثانِی وَالْقُرْآنِ الْعَظِیمِ، وَرَبَّ إِسْرافِیلَ وَمِیکائِیلَ وَجَبْرَئِیلَ، وَرَبَّ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَخاتَِمِ النَّبِیِّینَ، أَسْأَلُکَ بِکَ وَبِما سَمَّیْتَ بِهِ نَفْسَکَ یَا عَظِیمُ أَنْتَ الَّذِی تَمُنُّ بِالْعَظِیمِ؛ وَتَدْفَعُ کُلَّ مَحْذُورٍ، وَتُعْطِی کُلَّ جَزِیلٍ، وَتُضاعِفُ الْحَسَناتِ بِالْقَلِیلِ وَبِالْکَثِیرِ وَتَفْعَلُ مَا تَشاءُ
خدایا، پروردگار آسمان های هفتگانه و پروردگار زمین های هفتگانه و آنچه در آن هاست و آنچه میان آن هاست و پروردگار عرش بزرگ و پروردگار سوره «حمد» و قرآن عظیم و پروردگار اسرافیل و میکائیل و جبرییل و پروردگار محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) آقای رسولان و پایان بخش پیامبران، از تو می خواهم به حق ذات پاکت و به حق آنچه خود را به آن نام نهادی، ای بزرگ تویی که به نعمت بزرگ تفضّل می کنی؛ و هر محذوری را دفع می کنی و هر نعمت برجسته ای را عطا می نمایی و نیکی ها را به کم و زیاد دوچندان می کنی و هرکاری که بخواهی انجام می دهی
یَا قَدِیرُ یَا اللّٰهُ یَا رَحْمٰنُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِهِ، وَأَلْبِسْنِی فِی مُسْتَقْبَِلِ سَنَتِی هٰذِهِ سِتْرَکَ وَنَضِّرْ وَجْهِی بِنُورِکَ، وَأَحِبَّنِی بِمَحَبَّتِکَ، وَبَلِّغْنِی رِضْوانَکَ، وَشَرِیفَ کَرامَتِکَ، وَجَسِیمَ عَطِیَّتِکَ، وَأَعْطِنِی مِنْ خَیْرِ مَا عِنْدَکَ وَمِنْ خَیْرِ مَا أَنْتَ مُعْطِیهِ أَحَداً مِنْ خَلْقِکَ، وَأَلْبِسْنِی مَعَ ذٰلِکَ عافِیَتَکَ
ای توانا، ای خدا، ای مهربان، بر محمّد و اهل بیتش درود فرست و در آینده این سال لباس سترت را بر من بپوشان و چهره ام را به نورت شاداب ساز و به دوستی ات دوستم بدار و مرا به خشنودی ات و شریفِ کرامتت و بزرگ عطایت برسان و به من عطا کن از بهترین چیزی که نزد توست و بهترین چیزی که به بنده ای از بندگانت عطا می فرمایی و افزون بر این لباس عافیت و تندرستی بر من بپوشان
یَا مَوْضِعَ کُلِّ شَکْویٰ، وَیَا شاهِدَ کُلِّ نَجْویٰ، وَیَا عالِمَ کُلِّ خَفِیَّةٍ، وَیَا دافِعَ مَا تَشاءُ مِنْ بَلِیَّةٍ، یَا کَرِیمَ الْعَفْوِ، یَا حَسَنَ التَّجاوُزِ، تَوَفَّنِی عَلَیٰ مِلَّةِ إِبْراهِیمَ وَفِطْرَتِهِ وَ عَلَی دِینِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سُنَّتِهِ وَ عَلَی خَیْرِ الْوَفَاةِ فَتَوَفَّنِی مُوَالِیاً لِأَوْلِیَائِکَ وَ مُعَادِیاً لِأَعْدَائِکَ
ای جایگاه هر شکایت، ای حاضر در هر گفتگوی پنهان، ای دانای هر نهان، ای دفع کننده بلاها آن گونه که خواهی، ای بزرگوار گذشت، ای نیکو درگذر، مرا بر آیین ابراهیم و بر فطرت او و بر دین محمّد (درود خدا بر او و خاندانش باد) و روش او و بر بهترین مرگ ها بمیران، بمیران درحالی که دوستدار اولیایت و دشمن دشمنانت باشم
اللّٰهُمَّ وَجَنِّبْنِی فِی هٰذِهِ السَّنَةِ کُلَّ عَمَلٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ یُباعِدُنِی مِنْکَ، وَاجْلِبْنِی إِلیٰ کُلِّ عَمَلٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ یُقَرِّبُنِی مِنْکَ فِی هٰذِهِ السَّنَةَ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ، وَامْنَعْنِی مِنْ کُلِّ عَمَلٍ أَوْ قَوْلٍ أَوْ فِعْلٍ یَکُونُ مِنِّی أَخافُ ضَرَرَ عاقِبَتِهِ، وَأَخافُ مَقْتَکَ إِیَّایَ عَلَیْهِ حِذارَ أَنْ تَصْرِفَ وَجْهَکَ الْکَرِیمَ عَنِّی فَأَسْتَوْجِبَ بِهِ نَقْصاً مِنْ حَظٍّ لِی عِنْدَکَ ، یَا رَؤُوفُ یَا رَحِیمُ
خدایا، مرا در این سال از هر کار یا گفتار یا کرداری که از تو دورم می کند برکنار دار و به جانب هر عمل یا گفتار یا کرداری که مرا در این سال به تو نزدیک می کند جلب نما، ای مهربان ترین مهربانان و بازدار مرا از هر عمل یا گفتار یا کرداری که از من سر می زند و من از سرانجام زیانبارش می ترسم و از خشمت به خاطر آن بر خود بیمناکم، ترسم از این است که روی کریمانه ات را از من بگردانی در نتیجه سزاوار کاستی بهره ای که پیش تو دارم گردم، ای پرلطف، ای مهربان
اللّٰهُمَّ اجْعَلْنِی فِی مُسْتَقْبَِلِ سَنَتِی هٰذِهِ فِی حِفْظِکَ وَفِی جِوارِکَ وَفِی کَنَفِکَ، وَجَلِّلْنِی سِتْرَ عافِیَتِکَ، وَهَبْ لِی کَرامَتَکَ، عَزَّ جارُکَ، وَجَلَّ ثَناؤُکَ، وَلَا إِلٰهَ غَیْرُکَ
خدایا، در آینده این سال مرا در حفظ و پناه و حمایت خود قرار ده و پرده تندرستی را بر من بپوشان و از کرامتت بر من ببخش، عزیز است پناه تو و بزرگ است ثنای تو و معبودی جز تو نیست.
اللّٰهُمَّ اجْعَلْنِی تابِعاً لِصالِحِی مَنْ مَضیٰ مِنْ أَوْلِیائِکَ، وَأَلْحِقْنِی بِهِمْ، وَاجْعَلْنِی مُسَلِّماً لِمَنْ قالَ بِالصِّدْقِ عَلَیْکَ مِنْهُمْ، وَأَعُوذُ بِکَ اللّٰهُمَّ أَنْ تُحِیطَ بِی خَطِیئَتِی وَظُلْمِی وَ إِسْرافِی عَلَیٰ نَفْسِی وَ اتِّباعِی لِهَوایَ وَاشْتِغالِی بِشَهَواتِی فَیَحُولُ ذٰلِکَ بَیْنِی وَبَیْنَ رَحْمَتِکَ وَرِضْوانِکَ فَأَکُونَ ُ مَنْسِیّاً عِنْدَکَ، مُتَعَرِّضاً لِسَخَطِکَ وَ نِقْمَتِکَ
خدایا، مرا پیرو شایستگان از اولیای گذشته ات قرار ده و به آنان ملحقم فرما و تسلیم آن که از آنان از طرف تو راست گفت قرارم ده، خدایا، به تو پناه می آورم از اینکه خطایم و ستمم و زیاده روی بر نفسم و پیروی از هواوهوسم و سرگرمی ام به شهوات بر من احاطه کند، در نتیجه همه این ها بین من و رحمت و خشنودی ات دیوار شود و من نزد تو فراموش شوم و در معرض خشم و کینه ات قرار گیرم.
اللّٰهُمَّ وَفِّقْنِی لِکُلِّ عَمَلٍ صَالِحٍ تَرْضیٰ بِهِ عَنِّی، وَقَرِّبْنِی إِلَیْکَ زُلْفیٰ. اللّٰهُمَّ کَما کَفَیْتَ نَبِیَّکَ مُحَمَّداً صَلَّی اللّٰهُ عَلَیْهِ وَآلِهِ هَوْلَ عَدُوِّهِ، وَفَرَّجْتَ هَمَّهُ، وَکَشَفْتَ غَمَّهُ، وَصَدَقْتَهُ وَعْدَکَ، وَأَنْجَزْتَ لَهُ عَهْدَکَ؛
خدایا، مرا برای هر عمل شایسته ای که به سبب آن از من خشنود شوی موفق بدار و مرا به مقام قربت نزدیک کن. خدایا، چنان که از پیامبرت محمّد (درود خدا بر او و خاندانش) هراس از دشمنش را کفایت کردی و اندوهش را برطرف کردی و غمش را زدودی و وعده ات را به او وفا کردی و پیمانت را برایش به پایان آوردی؛
اللّٰهُمَّ فَبِذٰلِکَ فَاکْفِنِی هَوْلَ هٰذِهِ السَّنَةِ وَآفاتِها وَأَسْقامَها وَفِتْنَتَها وَشُرُورَها وَأَحْزانَها وَضِیقَ الْمَعاشِ فِیها، وَبَلِّغْنِی بِرَحْمَتِکَ کَمالَ الْعافِیَةِ بِتَمامِ دَوامِ النِّعْمَةِ عِنْدِی إِلیٰ مُنْتَهیٰ أَجَلِی، أَسْأَلُکَ سُؤالَ مَنْ أَساءَ وَظَلَمَ وَاسْتَکانَ وَاعْتَرَفَ، وَأَسْأَلُکَ أَنْ تَغْفِرَ لِی مَا مَضیٰ مِنَ الذُّنُوبِ الَّتِی حَصَرَتْها حَفَظَتُکَ وَأَحْصَتْها کِرامُ مَلائِکَتِکَ عَلَیَّ، وَأَنْ تَعْصِمَنِی إِلٰهِی مِنَ الذُّنُوبِ فِیما بَقِیَ مِنْ عُمْرِی إِلیٰ مُنْتَهیٰ أَجَلِی
خدایا، به همان گونه هراس این سال و آفات و امراض و فتنه ها و شرور و اندوه ها و تنگی معیشت را در آن از من کفایت کن و به رحمتت مرا به کمال عافیت، با کامل کردن ریزش نعمت بر من تا پایان عمرم برسان، از تو درخواست می کنم درخواست کسی که بد کرده و ستم روا داشته و درمانده شده و اعتراف به گناه کرده است و از تو درخواست می کنم که مرا بیامرزی از آنچه از گناهان بر من گذشته که آن ها را نگهبانانت ثبت کرده و بزرگوار فرشتگانت برشمرده اند و اینکه خدایا در آنچه از عمرم باقی مانده تا پایان عمر مرا از گناهان نگاه داری،
یَا اللّٰهُ یَا رَحْمٰنُ یَا رَحِیمُ صَلِّ عَلَیٰ مُحَمَّدٍ وَأَهْلِ بَیْتِ مُحَمَّدٍ وَآتِنِی کُلَّ مَا سَأَلْتُکَ وَرَغِبْتُ إِلَیْکَ فِیهِ فَإِنَّکَ أَمَرْتَنِی بِالدُّعاءِ، وَتَکَفَّلْتَ لِی بِالْإِجابَةِ، یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.
ای خدا، ای بخشنده، ای مهربان، بر محمّد و اهل بیت محمّد درود فرست و هر آنچه از تو خواستم و در طلب آن به جانب تو رغبت کردم به من عنایت فرما، به درستی که تو مرا به خواستن فرمان دادی و برایم عهده دار اجابت شدی، ای مهربان ترین مهربانان.
نظر شما