صنایع دستی در کشور ایران یکی از هنرهای با ارزش مردم این سرزمین است که برخی از آن‌ها آوازه‌ی بین المللی پیدا کرده‌اند و در خارج از مرزهای ای سرزمین در بین مردم سایر کشورها محبوبیت پیدا کرده و جای خود را در خانه‌ی آن‌ها باز کرده‌است.
خاتم کاری یکی از این هنرهای اصیل و البته زیبا است که از دیرباز توسط هنرمندان ایرانی تولید می‌شد. در این مقاله قرار است به بررسی خاتم کاری و نقش آن در صنایع دستی بپردازیم. بنابراین اگر شما نیز علاقه دارید تا در این مورد اطلاعاتی داشته باشید، پیشنهاد می‌کنیم که تا انتها با ما همراه باشید.
خاتم کاری چیست؟
خاتم کاری را می‌توان یکی از با ارزش‌ترین هنرهای دست ایرانیان دانست. در مورد این که این هنر از چه کشوری شروع شد، باید بگوییم که قبل از ظهور آن در ایران در کشور دیگری دیده نشده بود و می‌توان شروع و پیدایش آن را از کشور ایران در نظر گرفت. اما امروزه این هنر زیبا و شور انگیز در کشورهایی مانند سوریه، عراق و فلسطین نیز راه پیدا کرده است.
تاریخچه‌ی پیدایش خاتم کاری به چیزی در حدود ۲۰۰ سال قبل باز می‌گردد اما بدون کمترین تغییراتی در این سال‌ها به نسل ما رسیده است و اگر نمونه‌های قدیمی را با جدید مقایسه کنیم، تفاوت چندانی را مشاهده نخواهیم کرد.
خاتم کاری‌هایی که در ایران انجام می‌شود در مقایسه با سایر کشورها از ظرافت بیشتری برخوردار است و زیبایی منحصر به‌فردی دارد به طوری که در موزه‌های مختلف سراسر جهان، انواع خاتم کاری که توسط ایرانیان انجام شده است نگهداری می‌شود و در معرض دید عموم قرار می‌گیرد.
یکی از معروف‌ترین طرح‌های خاتم، تخته شطرنجی است که در شهر آتن نگهداری می‌شود و تاریخچه‌ی ساخت آن به دوران صفوی باز می‌گردد.
ابزار و مصالح اولیه برای ساخت خاتم کاری
اصلی‌ترین متریالی که در ساخت خاتم استفاده می‌شود، چسب و چوب است اما در برخی از آن‌ها ممکن است اثری از استخوان و فلز (که بیشتر طلا یا نقره است) نیز به چشم بخورد.
چوب خاتم کاری: معمولا چوب‌هایی که در ساخت خاتم استفاده می‌شود، بسیار متنوع است. اما تمام آن‌ها چوب‌هایی هستند که از نظر ظاهری زیبایی خاصی دارند و با کمی کار بر روی آن‌ها نیز چند برابر زیباتر از قبل خواهند شد. مانند چوب نارنج، شمشاد، آبنوس، عناب، ازاد، بقم و شاه چوب و چوب فوفل.
استخوان خاتم کاری: همانطور که گفتیم استفاده از استخوان در خاتم در برخی از آثار به چشم می‌خورد و معمولا استخوان هایی که استفاده می‌شود بسیار خاص هستند که می‌توان به عاج فیل، استخوان ساق پا و یا دست شتر و اسب اشاره کرد.
فلز خاتم کاری: فلزی که در خاتم کاری استفاده می‌شود ممکن است مفتول‌هایی از جنس طلا یا نقره، مس و یا برنج باشد. معمولا در آثار اصیل و گران قیمت حضور فلز و نقره بیشتر از سایر فلزات به چشم می‌خورد.
مانند هر صنایع دستی دیگر، برای ساخت خاتم ابزارها و وسایل مخصوصی نیاز است که
اره، پرگار، چکش، گازانبر، مغار، پرس، گونیا و سوهان از وسایل اصلی در ساخت خاتم کاری هستند.
مراحل ساخت خاتم کاری
- مرحله‌ی اول: معمولا در اولین مرحله برای ساخت خاتم چوب، فلز و استخوان را به صورت مثلثی به طور دقیق و منظم برش می‌دهند. بعد از برش، مثلث ها را طوری کنار هم قرار می‌دهند تا به صورت یک شکل هندسی منظم در بیاید.
به عنوان نکته باید اضافه کرد که بیشتر صنایع خاتم شکل هندسی دارند.
- مرحله‌ی دوم: بعد از این که شکل هندسی ایجاد شد، برش ها را بر روی یک ورقه‌ی نازک از چوب می‌چسبانند و پس از آن این ورقه‌ها را بر روی قاب، میز و جعبه خاتم کاری قرار می‌دهند و در نهایت و پایان کار روغن می‌زنند.
ساخت خاتم مراحل پیچیده‌ای ندارد اما لازم است تا دقت و ظرافت بالایی در ساخت به کار گرفته شود تا نتیجه‌ی نهایی بهترین شود. در خاتم کاری هایی که قیمت بالایی دارند، فلز استفاده شده طلا یا نقره و استخوان استفاده شده عاج فیل است. اگر بخواهیم مرغوب‌ترین خاتم ها را نام ببریم، می‌توان به پره وار و سیم دار اشاره کرد.
لازم است اشاره کنیم که خاتمی خوب و مرغوب است که سطح آن کاملا صاف باشد و هیچگونه اتصال و فضای خالی روی سطح آن وجود نداشته باشد. همچنین طرح‌ها دقیق و قرینه باشند تا زیبایی کار حفظ شود.
چرا خاتم را روغن کاری می کنند؟
یکی از سوالاتی که برای افراد پیش می‌آید، این است که چرا خاتم‌های ساخته شده را روغن کار می‌کنند! که در جواب باید گفت انجام این کار به دلیل براق شدن و همچنین حفاظت در برابر سرما، گرما و رطوبت است. در گذشته از شیره‌ی درخت کاج برای این کار استفاده می‌شد اما امروزه از پلی استر برای جلا دادن به خاتم و همچنین محافظت استفاده می‌شود. به یاد داشته باشید که استفاده از روغن باید طوری باشد که روی سطح خاتم برجستگی ایجاد نکند.
بهترین روش برای نگهداری خاتم
برای این که بتوانید خاتم را در بهترین شکل نگهداری کنید، لازم است تا کارهایی مانند تمیز کردن با مواد شیمیایی یا پارچه‌ی خیس را انجام ندهید. همچنین بهتر است تا خاتم در برابر نور مستقیم خورشید و یا رطوبت قرار نگیرد.
قیمت صنایع خاتم کاری
قیمت گذاری بر روی خاتم معمولا بر اساس وسایل استفاده شده و مقدار و مدت زمان کار انجام شده مشخص می‌شود. معمولا هرچه خاتم ظریف تر و مرتب تر ساخته شده باشد، قیمت بالاتری دارد.
اگر در جستجوی خرید محصولات خاتم کاری شده هستید، فروشگاه آرانیک یکی از معتبرترین سایت‌هایی است که می‌توانید زیباترین طرح‌های خاتم را خریداری کنید. همچنین سایر صنایع دستی نیز در این فروشگاه به چشم می‌خورد اما چیزی که در این فروشگاه می‌تواند نظر شما را جلب کند، طرح دریاچه ارومیه برای فروش صنایع دستی است که در اکثر طرح‌ها به کار گرفته شده است.
به عنوان نتیجه گیری باید گفت...
خاتم کاری یکی از صنایع دستی است که با حضور آن در سایر کشورها تا حدی می‌توان پیشینه‌ی فرهنگی و تاریخی ایرانیان را به سایر کشورها منتقل کرد. این آثار جذاب و زیبا را می‌توانید در خانه‌ی خود استفاده کنید و اصالت را مهمان خانه‌اتان کنید.
نظر شما