آشنایی با اعمال ایام البیض

 فرهنگ و هنر: ایام البیض ماه های رمضان، رجب و شعبان در نزد شیعیان اهمیت بسیار بالایی دارد، ایام البیض اعمال مهمی نیز دارد که بهتر است از آن ها به خوبی مطلع باشید.

اَیامُ البیض به معنای روزهای سفید است و به روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری می گویند. ایام البیض در نزد شیعیان از اهمیتی زیادی برخوردار است و در ایران اعتکاف، در ایام البیض ماه رجب برگزار می شود. بعد از ایام البیض ماه رجب، ایام بیض شعبان و رمضان، از اهمیتی ویژه برخوردار است.

دلیل نامگذاری ایام البیض چیست؟

بیض جمع بَیضاء است و در عربی به معنای سفید می باشد. اعراب چون روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم ماه قمری نور ماه از شب های دیگر بیشتر است، این سه روز را اَیامُ البیض به معنای روزهای سفید می نامیدند. اَیامُ لَیالِی البیض به معنای روزهای شب های سفید است که شبهای آن حذف شده و به ایام البیض معروف شده است. (شیهد ثانی، مسالک الأفهام، ۱۴۱۹ق، ج ۲، ص۷۶ )

دلیل دیگر نامگذاری ایام البیض این چنین است:

جبرئیل آدم(ع) را در حالی که سر تا پا سیاه شده بود به زمین فرود آورد. فرشتگان وقتی آدم را با این هیئت دیدند به ضجه در آمده و گریستند و به درگاه حق تعالی عرضه داشتند:پروردگارا مخلوقی را آفریدی و از روح خود در او دمیدی و فرشتگانت را به سجده کردنش وادار نمودی حال با یک گناه رنگ سفیدش را به سیاهی مبدل فرمودی!؟

منادی از آسمان ندا می دهد:امروز را برای پروردگارت روزه بگیر، آدم آن روز را که مطابق با روز سیزدهم ماه بود روزه گرفت، پس ثلث سیاهی از او زائل گشت. سپس منادی در روز چهاردهم نداء کرد:امروز را برای پروردگارت روزه بگیر. آدم آن روز را هم روزه گرفت و ثلث دیگر از سیاهی زائل گردید. روز پانزدهم باز منادی او را به گرفتن روزه دعوت نمود، وی آن روز را هم روزه گرفت و تمام سیاهی او زائل گردید و به همین خاطر این ایام به ایام البیض موسوم شد.» (صدوق، علل الشرائع، مؤسسة الاعلمی، ج ۲، ص۲۳۵. )

اعمال ایام البیض

هر کدام از روزهای ایام البیض اعمالی دارد که در این بخش به آنها پرداخته ایم و شامل :

اعمال شب سیزدهم :

خواندن دو رکعت نماز که در هر رکعت حمد، یس، تَبارَک المُلْک و توحید خوانده شود.

اعمال روز سیزدهم :

انجام اعمال اُمّ داوُد
روزه گرفتن، مهم ترین عمل در این سه روز روزه است. پیامبر(ص) از مردم خواسته است که روزه گرفتن ماهیانه خویش را در ایام بیض قرار دهند (ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۹۶۸م، ج۷، ص۴۳ )

پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود:

«جبرئیل بر من نازل شد و گفت:به علی بگو:در هر ماه سه روز را روزه بگیر که روز اول فضیلت روزه ده هزار سال، روز دوم فضیلت روزه سی هزار سال و روز سوم فضیلت روزه صد هزار سال را دارد. گفتم:آیا این فضیلت ویژه من است یا برای همه مردم؟ پیامبر فرمود:خداوند این را به تو و هرکس که این سه روز را روزه بدارد لطف می کند. گفتم آن سه روز کدام است؟ فرمود:ایام البیض؛ یعنی روزهای سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هر ماه». (شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج‏۱۰، ص۴۳۷‏. ‏)

اعمال شب چهاردهم 

در این شب هم نمازی که برای شب سیزدهم گفته شد ، در مفاتیح الجناح سفارش شده است اما به صورت ۴ رکعتی و به دو سلام که در هر رکعت حمد، یس، تَبارَک المُلْک و توحید خوانده شود.

خواندن دعای مجیر در شب چهاردهم رمضان و شب دوم ایام البیض فضیلت بسیار دارد .

اعمال شب پانزدهم :

• خواندن شش رکعت نماز به سه سلام به همان کیفیت شب سیزدهم.
• غسل کردن
• احیاء
• زیارت امام حسین(ع)
• خواندن سی رکعت نماز که در هر رکعت یک بار حمد و ده مرتبه سوره توحید

دوازده رکعت نماز که هر دو رکعت به یک سلام ختم می شود که در هر رکعت هر یک از سوره های حمد، توحید، فلق، ناس، آیة الکرسی و قَدْر چهار مرتبه و بعد از سلام چهار مرتبه گفته شود:

" اَللهُ اَللهُ رَبّی لااُشْرِک بِهِ شَیئا وَلا اَتَّخِذُ مِنْ دُونِه وَلِیاً". ( مفاتیح الجناح )

اعمال روز پانزدهم :

• غسل کردن
• زیارت امام حسین(ع)
• انجام اعمال اُمّ داوُد
• خواندن نماز سلمان.

خواندن چهار رکعت نماز به دو سلام، و بعد از سلام گفته شود:" اَللّهُمَّ یا مُذِلَّ کلِّ جَبّارٍ؛ وَ یا مُعِزَّ الْمُؤْمِنینَ اَنْتَ کهْفی حینَ تُعْیینِی الْمَذاهِبُ؛ وَ اَنْتَ بارِئُ خَلْقی رَحْمَةً بی وَ قَدْ کنْتَ عَنْ خَلْقی غَنِیاً وَ لَوْ لارَحْمَتُک لَکنْتُ مِنَ الْهالِکینَ وَ اَنْتَ مُؤَیدی بِالنَّصْرِ عَلی اَعْداَّئی وَ لَوْ لانَصْرُک اِیای لَکنْتُ مِنَ الْمَفْضُوحینَ یا مُرْسِلَ الرَّحْمَةِ مِنْ مَعادِنِها وَ مُنْشِئَ الْبَرَکةِ مِنْ مَواضِعِها یا مَنْ خَصَّ نَفْسَهُ بِالشُّمُوخِ وَالرِّفْعَةِ فَاَوْلِیاَّؤُهُ بِعِزِّهِ یتَعَزَّزُونَ وَ یا مَنْ وَضَعَتْ لَهُ الْمُلُوک نیرَ الْمَذَلَّةِ عَلی اَعْناقِهِمْ فَهُمْ مِنْ سَطَواتِهِ خاَّئِفُونَ اَسئَلُک بِکینُونِیتِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ کبْرِیاَّئِک وَ اَسئَلُک بِکبْرِیاَّئِک الَّتِی اشْتَقَقْتَها مِنْ عِزَّتِک وَ اَسئَلُک بِعِزَّتِک الَّتِی اسْتَوَیتَ بِها عَلی عَرْشِک فَخَلَقْتَ بِها جَمیعَ خَلْقِک فَهُمْ لَک مُذْعِنُونَ اَنْ تُصَلِّی عَلی مُحَمَّدٍ وَ اَهْلِ بَیتِهِ." ( مفاتیح الجناح )

اعمال ایام بیض در ماه رمضان

به جز اعمالی که در ایام بیض ذکر شد، خواندن دعای مجیر در شب های ایام البیض ماه رمضان (کفعمی، بلدالامین، ۱۴۱۸ق، ص۴۹۸-۴۹۵) توصیه شده است.

بنا بر روایات هر کس این دعا را در ایام البیض ماه رمضان بخواند گناهش آمرزیده می شود، هرچند به عدد دانه های باران و برگ های درختان و ریگ های بیابان باشد. خواندن آن برای شفای بیمار و ادای دین و بی نیازی و توانگری و رفع غم و اندوه سودمند است. ( کفعمی، المصباح، ۱۴۱۴ق، ص۳۵۸ )

فضیلت و اعمال ایام البیض در بیان امام صادق (ع)

امام صادق علیه السلام در روایتی فرمود:

«خداوند به این امّت سه ماه ارزشمند عطا کرد، که به امّت های قبل نداده بود و آن ماهها، رجب، شعبان و ماه رمضان است، و سه شب نیز به این امّت عنایت کرد که به امّت های پیشین نداده بود و آن شب های سیزدهم و چهاردهم و پانزدهم ماه است و همچنین سه سوره (بافضیلت و پرمحتوا) به این امّت عطا کرد که به امّت های سابق نداده بود و آن سوره های «یس»، «مُلک» و «توحید» است، از این رو هر کس که میان این سه فضیلت جمع کند، میان بهترین عطاهای این امّت جمع کرده است». (کلیات مفاتیح نوین ؛ ص۶۴۳. )