فرهنگ و هنر: فرازی با معنا در بخش پایانی زیارت عاشورا وجود دارد که بنا به روایات خواندن آن باید در حالت سجده انجام شود، در ادامه با تمام آنچه باید درباره سجده زیارت عاشورا بدانید آشنا می شوید.
در بخش پایانی زیارت عاشورا، فرازی با معنا و بسیار زیبا وجود دارد که بنا به روایات و احادیث، خواندن آن باید به حالت سجده در پیشگاه خداوند متعال انجام گیرد. البته در ابتدا این زیارت که توسط حدیث قدسی بر پیامبر (ص) وارد شد، بدون سجده بود و فراز سجده آن پس از روز عاشورا به آن افزوده شده است.
به نقل از برخی از روایات، امام حسین (ع) در روز عاشورا یک بار به طور کامل و یک بار هم به صورت جدا جدا فرازهایی از آن را در روز عاشورا تلاوت می فرمود. یعنی در هر ماجرا و اتفاقی که در روز عاشورا روی می داد، آن حضرت بخشی از زیارت عاشورا را تلاوت می کرد. اما فراز آخر را در شرایط خاص و به هنگام شهادت خواندند که فرمودند:«اللهم لک الحمد حمد الشاکرین». به همین دلیل قسمت پایانی زیارت عاشورا را در حالت سجده می خوانیم. امام حسین (ع) در آن حالت و شرایط شکرگزار خداوند متعال بودند و این درس بزرگی برای تمام مسلمانان است که در برابر سختی ها و مشکلات زندگی که قابل مقایسه با روز عاشورا نیست صبور و شکرگزار خداوند متعال باشیم.
بسیاری از شیعیان هنگام خواندن زیارت عاشورا، هر گاه به این فراز زیبا می رسند، به خاطر حفظ نبودن متن آن و یا عدم دسترسی به مهر و یا شرایط نامناسب، با سجده کردن مشکل دارشته و اغلب بدون سجده بر روی مهر، مهر را به پیشانی خود گذاشته و شروع به خواندن آن می کنند. البته باید گفت که اصل خواندن زیارت عاشورا و سجده و نماز پس از آن مستحب است نه واجب، بنابراین سجده پایانی آن نیز مستحب است و بر شیعیان واجب نیست که فراز آخر زیارت عاشورا را در حالت سجده بخوانند. اما از سوی دیگر باید توجه داشت که زمانی انسان از تمام آثار و ثواب یک عبادت بهره مند می شودکه آن را طبق دستورالعمل توصیه شده از ائمه اطهار انجام دهد.
امام باقر (ع) بود که فرمود:
جبرئیل این حدیث را از خداوند نقل کرده و برای پیامبر اکرم (ص) بازخوانده است و این حدیث از پدر و اجدادم به دست من رسیده است.
فراز سجده دار زیارت عاشورا و ترجمه
«اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاکِرِینَ لَکَ عَلَی مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَی عَظِیمِ رَزِیَّتِی اللَّهُمَّ ارْزُقْنِی شَفَاعَةَ الْحُسَیْنِ یَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِی قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَکَ مَعَ الْحُسَیْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَیْنِ الَّذِینَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ دُونَ الْحُسَیْنِ علیه السلام»
ترجمه:"خدایا مخصوص تو است ستایش سپاسگزاران تو بر مصیبت زدگی آنها، ستایش خدای را بر بزرگی مصیبتم. خدایا روزیم گردان شفاعت حسین (ع) را در روز ورود (به صحرای قیامت) و ثابت بدار گام راستیم را در نزد خودت با حسین (ع) و یاران حسین، آنانکه بی دریغ جان خود را در راه حسین (ع) دادند. "
شرایط سجده زیارت عاشورا
در سجده های واجب قرآن و سجده های مستحبی مواضع هفتگانه باید بر روی زمین قرار گرفته و پیشانی بر چیزی که سجده بر آن صحیح است گذاشته شود. مواضع هفتگانه که در حین انجام سجده واجب و مستحبی باید بر روی زمین قرار بگیرند عبارتند از پیشانی، کف دست ها، سر دو زانو، سر دو انگشت بزرگ پا. روبه قبله بودن و داشتن طهارت و رعایت حجاب در این سجده ضروری نیست اما طبق دستوری که داده شده است، ذکر باید آرام گفته شده و آرامش بدن لازم است.
سجده شکر در انتهای زیارت عاشورا
حکمت سجده آخر در زیارت عاشورا چیست؟ و چرا در انتهای این زیارت با خواندن ذکر «اللهم لک الحمد حمد الشاکرین» سجده می کنیم؟
همان طور که اشاره شد زیارت عاشورا در واقع حدیث قدسی است، یعنی خداوند متعال از طریق جبرائیل آن را به پیامبر اسلام (ص) آموزش داده است.
احکام سجده مستحب و سجده زیارت عاشورا بر پشت دست
اگر در بین نماز چیزی که بر آن سجده می کند گم شود و چیزی که سجده بر آن صحیح است در دسترس نداشته باشد، چنانچه وقت وسعت داشته باشد باید نماز را بشکند، و اگر وقت تنگ است اگر چیزی که سجده بر آن صحیح است ندارد، یا به واسطه ی سرما یا گرما و مانند اینها نمی تواند بر آن سجده کند، چنانچه لباس او از جنس کتان است یا چیزی که جنس پنبه و کتان دارد باید بر آن سجده کند و احتیاط آن است که تا سجده بر لباسی که از پنبه و کتان باشد ممکن است بر غیر آن یعنی غیر لباسی که از این جنس باشد سجده نکند. و اگر ندارد بنابر احتیاط واجب بر پشت دست خود سجده کند. (استفتائات از دفتر آیت الله بهجت(ره))
اگر شخص برای سجده زیارت عاشورا مهر در دسترس ندارد آیا میتواند روی دستش سجده کند ؟
مانعی ندارد. ( استفتاء از دفتر آیت الله العظمی خامنه ای)
سجده زیارت عاشورا در زمان جنابت
غسل جنابت به خودی خود مستحب است و برای خواندن نماز واجب و مانند آن واجب میشود. ولی برای نماز میت و سجده شکر و سجدههای واجب قرآن غسل جنابت لازم نیست. رساله آیت الله خامنه ای،مسئله ۳۵۷)
سجده زیارت عاشورا برای بانوان حائض
سجده زیارت عاشورا و سجده شکر از سجده هایی هستند که نیاز به رعایت شروط ۱۰ گانه سجده ندارند. بنابراین بانوانی که عذر شرعی دارند نیز می توانند در مراسم زیارت عاشورا شرکت کرده و سجده آن را به جا آورند.
سجده زیارت عاشورا بدون مهر
اگر هنگام خواندن زیارت عاشورا، مُهر برای سجده پیدا نشود، چه باید کرد؟
به قصد رجا به هر صورت که می تواند، سجده کند.
آیا سجده زیارت عاشورا باید رو به قبله باشد و باید وضو داشته باشیم ؟
خیر لازم نیست.
سجده زیارت عاشورا بدون وضو
برای خواندن زیارت عاشورا وضو واجب نیست (هر چند بهتر هست) و سجده حائض هنگام خواندن زیارت عاشورا اشکال ندارد، همچنانکه اگر خانمی در این هنگام آیه سجده قرآنی شنید نیز واجب هست سجده کند ولو حائض باشد.(استفتائات از دفتر آیت الله خامنه ای)
پاسخ به برخی از سوالات متداول درباره سجده زیارت عاشورا
۱- ذکر سجده در زیارت عاشورا برای هیچ یک از خواننده و شنونده ای واجب نیست، بنابراین اگر کسی این ذکر را برای شما بخواند سجده بر خود او واجب نمی شود.
۲- اصل زیارت عاشورا و سجده و نماز پس از آن مستحب است نه واجب
۳- آثار مطلوب و ثواب های عبادت و دعا و زیارت مستحبی زمانی به طور کامل نصیب انسان می شود که بر طبق دستور و برنامه خاص خود انجام گیرد.
۴- ذکر سجده زیارت عاشورا را می توان در گوشی همراه ضبط کرد و هنگام سجده از آن استفاده نمود.
نظر شما