سلام نو _ سرویس گردشگری: حمام تاریخی فین در باغ فین کاشان قرار دارد و یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی ایران یعنی قتل امیرکبیر در سال ۱۲۳۰ را به خود دیده است؛ به همین دلیل شهرت زیادی دارد. حمام فین از بنای موجود در باغ فین است که امروزه به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی کاشان به شمار می‌رود. دو حمام در این باغ وجود دارد که شامل حمام سلطنتی و حمام صفوی می‌شوند. حمام صفوی به‌خاطر وقوع حادثه تاریخی قتل امیرکبیر در ۲۰ دی ۱۲۳۰ هجری شمسی از شهرت بیشتری برخوردار است. باغ فین و تمامی بناهای موجود در آن از جمله حمام فین در فهرست میراث جهانی یونسکو و آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌اند.
کشته شدن صدراعظم، دلیل شهرت حمام فین
حمام فین شاخص‌ترین بنای موجود در باغ فین کاشان است. جالب اینکه باغ فین، دو حمام دارد که در دوره‌های مختلف ساخته شده‌اند و شامل حمام سلطنتی و حمام صفوی یا حمام کوچک می‌شوند. نام هیچ‌یک از این حمام‌ها، حمام فین نیست؛ بلکه صرفا به‌دلیل قرارگیری در باغ فین به این نام مشهور شده‌اند. حمام صفوی شهرت زیادتری دارد؛ چرا که یکی از تلخ‌ترین حوادث تاریخ ایران یعنی قتل صدراعظم شایسته‌ای همچون امیرکبیر در آن رخ داده است.
حمام فین در جنوب شهر کاشان در دل منطقه‌ای سرسبز و خوش‌آب‌وهوا قرار دارد. در گذشته روستایی با نام فین در این منطقه وجود داشت که امروزه بخشی از شهر کاشان است و در انتهای خیابان امیرکبیر قرار دارد. در سال ۱۳۴۴ هجری شمسی این دو حمام بر اساس طرح اولیه خود مرمت و پس از آن نیز بارها تعمیر و بازسازی شده‌اند. باغ فین و تمامی بناهای موجود در آن از جمله حمام فین در فهرست آثار ملی ایران و میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌اند.
یکی از مشهورترین و جالب‌ترین مکان‌های دیدنی کاشان حمام فین است، که به دلیل قتل میرزا تقی خان امیرکبیر صدراعظم شایسته ناصر الدین شاه قاجار در 20 دی 1230 هجری خورشیدی در این مکان، باعث مشهوریت این حمام قدیمی شده است. حمام تاریخی فین همه ساله مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی قرار می‌گیرد. حمام بزرگ این بنای تاریخی به دستور فتعلی شاه قاجار بنا شده است که در کنار ساخت حمام جدید، حمام کوچک را هم به دستور شاه بازسازی کردند. ناگفته نماند حمام بزرگ فین برای استفاده بزرگان در نظر گرفته شده بود که معماری بی‌نظیری را در خود جای داده است.
فضاهای متفاوت حمام فین کاشان
گردشگران در بازدید از این حمام می‌توانند سری به قسمت حمام بزرگ این بنا بزنند و از ستون‌های مرمر و سقف نقاشی شده‌اش دیدن کنند که نشان از ذوق هنرمندان در دوران گذشته این دیار است. همچنین می‌توانند با نزدیک شدن به ورودی حمام، دو سربینه آن را تماشا کنند که سکویی در انتها و بخاری دیواری دارد. در مجموعه باغ فین این دو حمام مانند بسیاری از حمام‌های تاریخی ایران زمین، به صورت خزانه (حوضچه یا محل نظافت) بودند. حین گشت‌وگذار در حمام فین می‌توانید از بخش‌های دیدنی حمام‌های خزینه‌ای بازدید کنید.
در محوطه باغ فین کاشان دو حمام وجود دارد که به آن‌ها حمام‌های کوچک و بزرگ می‌گویند. حمام کوچک در دوره صفویه ساخته شده و حمام بزرگ هم در دوره قاجار ساخته شده است. انگار پادشاه تازه بدش می‌آمد که از حمام پادشاه قبلی استفاده کند و باید یکی مخصوص خودش در باغ فین بسازند. حمام بزرگ در زمان قاجار و به دستور مستقیم فتحعلی شاه ساخته شد و بیشتر حاکمان و اشخاص بلندمرتبه از آن استفاده می‌کردند و در نتیجه خدمه و افراد عادی از حمام کوچک دوره صفوی استفاده می‌کردند. هر دو حمام بخش‌های مختلفی ازجمله ورودی، گرم‌خانه، خزینه، آب‌نما، رختکن یا سربینه دارد.
بخش‌های مختلف و مهم در حمام فین کاشان
با اینکه حمام‌ها زمانی دور ساخته شده است اما تکنولوژی به‌کاررفته در ساخت آن‌ها جالب است. مثلا کانال‌هایی برای عوض‌کردن آب حمام و تازه‌کردن آن ساخته شده که مثل ساعت کار می‌کنند. انگار نه انگار که بیش از ۱۰۰ سال از ساخت آن‌ها می‌گذرد. یکی از جالب‌ترین بخش‌های حمام فین، عایق رطوبتی دیوارهاست که برای جلوگیری از هدررفتن انرژی و گرم‌ماندن آب با استفاده از آهک، ساروج و ماسه ساخته شده است. استفاده از مصالح طبیعی و کاربردی باعث شده تا این حمام پس از این‌همه سال هنوز سرپا باشد.
حمام کوچک: در اواخر دوره صفویه، حمامی کوچک در بخش جنوبی باغ ساخته شد؛ اما تاریخ دقیق ساخت و بانی آن مشخص نیست. نکته قابل‌توجه این حمام، وجود هفت کاشی قدیمی در قسمت خزینه است که حدود ۵۰۰ سال قدمت دارند. این حمام به‌منظور استفاده خدمتکاران ساخته شده بود؛ به همین دلیل از حیث معماری، ویژگی بارزی ندارد و علت شهرتش به رویداد تاریخی قتل امیرکبیر برمی‌گردد که در آن به وقوع پیوست. پس از این واقعه، باغ فین و حمام آن به فراموشی سپرده شد و در دوره مشروطه، اشرار تمام سنگ‌های مرمر و مصالح گران‌بهای آن را به غارت بردند.
حمام بزرگ: حمام سلطنتی یا حمام بزرگ، در دوره قاجار به دستور فتحعلی شاه ساخته شد. در کنار ساخت حمام جدید، حمام کوچک که پس از پایان دوره صفوی از رونق افتاده بود، به دستور شاه مورد مرمت قرار گرفت. هر زمان که شاهان قاجار برای تفرج به باغ فین می‌رفتند، از این حمام استفاده می‌کردند و حمام کوچکی نیز برای خدمه بود که در ایامی از هفته استفاده از آن برای عموم مردم آزاد می‌شد. از آن جا که حمام بزرگ برای استفاده فرماندهان و بزرگان دربار بود، به‌لحاظ معماری اهمیت داشت و علاوه بر ستون‌های مرمر، سقف آن مزین به نقاشی‌های فوق‌العاده‌ای بود.
سربینه: حمام بزرگ دو سربینه دارد. سربینه اول که به ورودی نزدیک‌تر است، سکویی در انتها و بخاری دیواری دارد. در این سربینه نورگیرهایی مزین به کاشی‌های مشبک وجود دارد که به باغ باز می‌شوند و چشم‌انداز دلپذیری ایجاد کرده‌اند. سربینه دوم، حوضی در میانه و مسیر ترددی در ضلع شرقی دارد که کف آن پایین‌تر از سطح سربینه است. به نظر می‌رسد که در گذشته افراد هنگام خروج از حمام ابتدا از سربینه دوم و سپس از سربینه اول استفاده می‌کردند؛ به این ترتیب که پس از استحمام و خروج از گرم‌خانه، ابتدا پا را در حوض سربینه دوم می‌شستند و در هوای ملایم آنجا بدن را خشک می‌کردند و آماده رفتن به سربینه اول و پوشیدن لباس می‌شدند.
تون: آب حمام به‌وسیله تون (آتشدان یا آتشخان) گرم می‌شد که محل افروختن آتش بود و در وسط خزینه قرار داشت. تون به‌صورت حفره‌ای بود که از پایین به فضای بیرون راه داشت. شخصی که به او تون تاپ می‌گفتند، هیزم را زیر تون می‌ریخت و آن را روشن می‌کرد. روی تون در کف خزینه یک ورقه مسی قرار داده شده بود؛ دور ورقه را با ملاط محکمی به هم می‌بستند تا مانع نفوذ آب به زیر آن شود. با داغ‌شدن ورقه مسی، دمای آب خزینه به ۴۰ درجه می‌رسید.
گرمای فضای حمام نیز به‌وسیله کانال‌های گربه‌رو در زیر کف حمام تامین می‌شد. در واقع، کانال‌های گربه‌رو حرارت و دوده‌های داخل تون را به دودکش‌ها می‌رساندند تا با این‌کار کف حمام گرم شده و دودها از تون به بیرون هدایت شود. ابعاد آن‌ها اندازه قامت خمیده یک انسان بود و هر از گاهی نیاز به تمیزکاری و مرمت داشته‌اند.
نظر شما