سلام نو _ سرویس گردشگری: چندین دهه قبل با جاری‌شدن سیل در زمین‌های کشاورزی کاشان، تمدنی بزرگ و چندهزار ساله سیلک نمایان شد و ابزارآلات و سفالینه‌هایی متفاوت با ابزارهای کنونی پیدا شدند که حیرت و حس کنجکاوی همه را برانگیختند. در این میان، افرادی سودجو به‌دنبال این بودند که یک شبه مسیر ۱۰۰ ساله را بروند و در نتیجه خاک‌های این تپه را زیر و رو کردند. بعد از مدتی با فروش آثار به دست مردم و به خصوص کشاورزان منطقه به دلالان عتیقه، پای غارتگران نیز به سیلک باز شد. تمدنی گمشده که هزاران سال از عوامل مخرب طبیعی در امان مانده بود، به مزرعه عتیقه‌فروشان تبدیل شد و سرانجام با انتقال آثار تاریخی به کشورهای غربی، «رومن گیرشمن»، باستان‌شناس موزه لوور فرانسه با هدف شناخت و شاید نجات تمدنی که به همه مردم جهان تعلق داشت، روانه ایران شد.
زیباترین سفال‌های یافت شده در تپه سیلک
اشیای مختلفی را در خرابه های تپه سیلک پیدا کرده اند که آن ها را در موزه ملی ایران، موزه فرانسه، موزه باغ فین و موزه ای نزدیک به این منطقه قرار داده اند. از اشیای دیدنی که در این منطقه وجود دارد می توان دوک های ریسندگی و خرده سفال های چند هزار ساله نام برد که نشان دهنده آشنایی مردم قبل از میلاد با کارهای ریسندگی و بافندگی می باشد. بر طبق کشفیاتی که به عمل آمد مشخص شد افراد این منطقه با ذوب نمودن فلز برای خود ابزارآلات درست می کردند.
با کشف شدن کوره های مخصوص ذوب فلزات بدون شک می توان گفت که سیلک یکی از صنعتی ترین شهرهای زمان خود بوده است. تپه سیلک به ظاهر یک تپه خاکی می باشد که جذابیتی برای دیدن ندارد اما اگر با دقت به تاریخ آن دقت کنید آن وقت خواهید فهمید که این تپه ها مانند دالانی برای ورود به زندگی دیگر از دوره های گذشته هستند. باستان شناسان طبق تحقیقاتی که انجام داده اند دوره های فرهنگی ساکن بر روی این تپه های را به ۶ دسته مختلف تقسیم کرده اند.
سفال‌ها و ابزارهای یافت شده در تپه سیلک
بر اساس کاوش‌ها و مطالعات، باستان‌شناسان آثار موجود در تپه سیلک را به ۶ دوره فرهنگی تقسیم کرده‌اند که از قدیم به جدید به‌ترتیب از سیلک یک تا سیلک ۶ نامگذاری شده‌اند. برخی از این آثار بر اساس ترتیب زمانی در ویترین‌ها به نمایش درآمده‌اند.
دوره اول: مردمان این دوره در اهلی‌کردن حیواناتی مانند بز و گوسفند و پرورش گیاهانی مانند گندم و جو اولین قدم‌ها را برداشته بودند. به‌علاوه آن‌ها در ساخت سفال‌های دست‌ساز زمخت به رنگ نخودی با نقوش ابتدایی موفقیت‌هایی داشتند. در ویترین‌های این بخش شاهد این آثار خواهید بود:
- ابزارهای سنگی برای شکار و بریدن
- اولین سفال‌های دست‌ساز این دوره
- مهره‌های گردنبند
- سنگ‌ساب جهت آسیاب دانه‌های گندم و جو
- داس سفالی برای درو
- دانه گیاهی کربنیزشده
دوره دوم: سفال‌های این دوره نسبت به دوره پیش ظرافت بیشتری داشتند و با نقوش گیاهی و هندسی سیاه‌رنگ تزیین می‌شدند. نکته دیگر در خصوص این دوره، وجود شواهدی از نخ‌ریسی و احتمالا پارچه‌بافی است. برخی از آثار این دوره عبارت‌اند از:
- دیگ‌های سفالی پخت‌وپز
- خشت دست‌ساز با حفره‌هایی برای چسبندگی بهتر ملاط
- قطعاتی از سفال‌های این دوره به رنگ قرمز نارنجی با نقوش سیاه (معروف به سفال‌های چشمه علی)
- سردوک‌های نخ‌ریسی
- پیکرک‌های گلی
دوره سوم: به‌تدریج مردمان سیلک وارد مرحل جدید از زندگی شهرنشینی شدند و هر یک از افراد شغل و حرف خاصی را در پیش گرفتند. به این ترتیب، دادوستد کالاهای تولیدی به‌سرعت رشد کرد و انجام معاملات نیازمند شیو جدیدی از ثبت و ضبط غیرشفاهی بود. نخستین شیوه ثبت معاملات اقتصادی به‌صورت ژتون‌ها یا کالاشمارهایی از جنس گل، سنگ، استخوان و سفال بود که به اشکال مختلف هندسی و حیوانی ساخته می‌شد و هر یک به کالای خاصی اختصاص داشت. اشیای این دوره در دو ویترین سه و چهار به نمایش در آمده‌اند:
- قطعات سفالی دوره سه سیلک با نقوش حیوانی، انسانی و گیاهی
- بقایای به‌جامانده از فرایند ذوب فلز مس و تولیدات آن
- مهره‌های تزیینی، سوهان سنگی، ژتون‌ها یا کالاشمارها
دوره چهارم: در حقیقت لوحه‌های اولیه نگارش برای نخستین بار در نواحی خوزستان و فارس امروزی ابداع شدند و سپس به سایر نواحی مانند مرکز فلات ایران، شمال شرق و جنوب شرق ایران گسترش یافتند. حضور این مواد فرهنگی فرامنطقه‌ای در این دوره از ارتباطات تجاری و سیاسی حاکمان و مردمان این مناطق حکایت دارد. همچنین در این دوره ساخت نوعی ظروف با نام لبه واریخته در مقیاس گسترده رواج پیدا می‌کند که احتمالا برای پخت نان استفاده می‌شد. اشیای ویترین این دوره شامل موارد زیر هستند:
- کاسه‌های لبه واریخته و کف نخ‌بر
- الواح گلی و مهر استوانه‌ای و اثر مهر آن
- پرسینگ (تزیین لب)
دوره پنجم: تپه سیلک مجددا از سال ۳۶۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پیش احتمالا توسط مردمانی جدید برای سکونت استفاده می‌شود. از شاخصه‌های مهم این دوره ظهور و گسترش سفال خاکستری بود که به عقیده برخی از باستان‌شناسان از جمله رومن گیرشمن، این سفال‌ها نشان‌دهند ورود اقوام آریایی به منطقه هستند. از آثار و شواهد این دوره می‌توان به گورستان الف در ۱۰۰ متری جنوب غربی محوطه سیلک اشاره کرد. تعداد ۱۵ گور از این گورستان مورد کاوش قرار گرفتند که تمامی اشیای آن‌ها در همان گذشته سرقت شدند. در سطح خود محوطه آثار و شواهد زیادی از این دوره باقی نمانده و تنها پی برخی از خانه‌ها به دست آمده است. اشیای ویترین این بخش عبارت‌اند از:
- سفال‌های خاکستری و درپوش
- کپی ساخته‌شده از قوری خاکستری
- قطعاتی از مجسم سفالین بز و گوسفند
دوره ششم: از آثار و بقایای این دوره می‌توان به سازه بزرگ خشتی و قبرستان ب سیلک در ۱۵۰ متری شمال غرب تپه جنوبی اشاره کرد که بر اساس کاوش‌های گیرشمن شامل ۲۱۷ قبر می‌شود که فقط ۷۰ عدد از آن‌ها سالم و دست‌نخورده هستند. اکثر اشیای این دوره از قبور گورستان به دست آمده‌اند که شامل موارد زیر می‌شوند:
- قوری‌های لوله منقاری با تزیینات اسطوره‌ای
- دسته‌های تزیینی به‌شکل سر حیوانات از قبیل اسب، روباه
- قطعات سفالی منقوش
- اشیای تزیینی فلزی نظیر بازوبند، دستبند مفرغی، سنجاق، سوزن و سرپیکان، مهر سیلندری
نظر شما