فرهنگ جالب مردم چالوس

سلام نو _ سرویس گردشگری: چالوس از شهرهای کُهن استان مازندران است که در جلگه میانی کرانه دریای مازندران جای گرفته‌است. شهر چالوس در شرق شهرستان چالوس قرار دارد. مردم بومی آن به زبان مازندرانی صحبت می‌کنند که به تبری کلارستاقی شهرت دارد .

درباره چالوس بی‌همتا

چالوس یکی از شهرهای کهن مازندران به حساب می آید که در منابع تاریخی از آن با عنوان «شالوس» و «سالوش» یاد شده است. این دیار بخشی از رویان و از آبادی های طبرستان (بخشی از سرزمین‌های میان کوه‌های البرز و دریای مازندران در گذشته) به شمار می آمد و برای خودش پادگان نظامی و قلعه و استحکامات دفاعی داشت.

پس از فتح گیلان، در زمان قاجار، تنکابن به مازندران پیوست و منطقه کلارستاق (چالوس)، کجور و تنکابن محال ثلاث در مازندران لقب گرفتند. این منطقه میزبان جنگ های متعددی شد. مسجد جامع چالوس که امروزه چیزی از آن باقی نمانده است، محلی بود که نخستین بیعت‌ مردم طبرستان در سال ۲۵۰ ه‍.ق با سادات صورت گرفت. این شهر فراز و نشیب بسیاری را به ویژه در زمان حکومت سادات علوی در طبرستان پشت سر گذاشت.

چالوس در زمان حمله تیمور لنگ از میان رفت و تا قرن ها تنها یک روستای کوچک بود. در دهه اول قرن حاضر و در سال 1311 بود که این شهر مورد پشتیبانی دولت وقت قرار گرفت و کم کم به شهر بدل شد. با پا گرفتن گردشگری نیز این شهر جانی تازه گرفت و به یکی از محبوب ترین مقاصد بدل شد.

آداب و رسوم جالب در فرهنگ چالوس

آداب و رسوم مردم چالوس بر اساس فرهنگ طبری و مراسم مازندرانی هاست. در اینجا به برخی از مراسمی که در شهر و روستاهای اطراف چالوس برگزار می شوند اشاره می کنیم:

نوروزخوانی

مراسمی که بعد از نیمه اول اسفند ماه در چالوس برگزار می شوید و به نوروزخوانی شهرت دارد. نوروزخوانان در خیابان ها به راه می افتند، یک نفر ساز می زند، یک نفر می خواند و نفر دیگر که به کوله‌کش معروف است با مراجعه به در خانه های مردم می گوید

باد بهارون بیمو نوروز سلطون بیمو

مژده هادین به دوستون گل به گلستون بیمو

جشن تیرماه سیزده شو

تیرماه سیزده شو از آیین های بسیار کهن شمال ایران است که دوازده آبان هر سال (برابر با سیزدهم تیرماه سال طبری) برگزار می شود. از جمله دلایل برگزاری این جشن می توان به پیروزی کاوه بر ضحاک در این روز، گرامیداشت روز پرتاب شدن تیر از کمان آرش و تعیین مرزهای ایران و ... اشاره کرد. مراسم های مختلفی مانند لال شو، خواندن اشعار محلی، خوردن خوراکی های سیزده گانه، پوشیدن لباس های نو و دعای خیر و برکت برای یک سال اعضای خانه و محصول و دارایی شان به این جشن رونق می بخشد.

آیین خورمیا

مردم مازندران به ویژه مردم چالوس آیینی نمایشی را تحت عنوان «خورمیا= خورشیدخواهی» در باور دارند که به هنگام تداوم زمان بارندگی آن را به اجرا در می‌آورند و به موجب آن از خداوندگار خود پایان ریزش باران و شروع تابش خورشید را خواهان می‌شوند.

کسانی که آیین «خورمیا» را بجا می‌آورند «خورمیا توار= از تبار خورمیا» نامیده می‌شوند. خورمیا تباران پس از مراجعه مکرر مردم اقدام به اجرای آن می‌کنند. آنان این نمایش را گروهی اجرا می‌کنند. سردسته «خورمیا گران» جارویی را بر نوک چوبی بلند فرو کرده، پوست پر پشم بزی را به عنوان جلیقه بر تن می‌کند، سپس تعدادی چارق کهنه، یک عدد غربال و چند زنگوله به کمر و بازوها می‌آویزد. افراد گروه او نیز در حالیکه دسته‌ای علف نسبتا بلند یا سرشاخه‌های نرم درختان و بوته‌ها را در دست دارند لباس مشابه با رنگی متفاوت پوشیده و سردسته آنان چماقی در دست دارد که جمجمه اسبی را در آن فرو کرده‌است. گروه اول در حالیکه سرها را به سمت آسمان گرفته‌اند و جارو یا دسته‌های علف را در هوا به نحوی می‌چرخانند که گویی دارند ابرها را از آسمان جارو می‌کنند با حرکاتی که تداعی‌کننده جارو کردن با حالتی خشمگینانه است اشعاری را به زبان مازندرانی (گویش کلارستاقی) با مضمون زیر می‌خوانند:

آی خورمیا آی خورمیا، من در شمه قهر خدا

تیم جار تیم بَپیسه، ورزیگرِ لینگ بَپیسه، گسنِ دِم بَپیسه، کرد کینگِ بِن بَپیسه، وَرزایِ سم بَپیسه، وِ چک تا دم بَپیسه.

اوندَسِ واش بَپیسه، نِسُمِ راش بَپیسه، دارِ تَلی بَپیسه، باغِ هَلی بَپیسه، کَندِلِ بار بَپیسه، خوردیمِ دار بَپیسه...

آی خورمیا، آی خورمیا، من دشِّمه قهر خدا

ای خورشید که نمی‌تابی، ای خورشید که نمی‌تابی، من دارم می‌روم که شکایت به نزد خدا برم

بذر خزانه پوسید، پای برزگر پوسید، دم گوسفند پوسید، نشیمن‌گاه چوپان پوسید، سم گاو شخم‌زنی پوسید، از ساق پا تا دمش پوسید.

ارزاق در سیلو پوسید، درختی که در محل تابش خورشید قرار داشت پوسید، درخت تیغ دار پوسید، باغ آلوچه پوسید، بار گاو ماده پوسید، درخت آفتاب گیر پوسید.

ای خورشید که نمی‌تابی، ای خورشید که نمی تابی، من دارم می روم که شکایت نزد خدا برم

رقص دُروم

یکی از رقص‌های بومی و پهلوانی منطقه دروم نام دارد که مردم چالوس، نوشهر، نور، عباس‌آباد و آمل آن را در مراسم خاص اجرا می کنند.