سلام نو _ سرویس گردشگری: تاج اصفهانی در یک سده گذشته مورد تمجید ده‌ها هنرمند برجسته ایرانی قرار گرفته و هر کدام به نوبه خود از ارزشمندی این استاد موسیقی قدردانی کرده اند. علی تجویدی از نوازندگان برجسته ویولن درباره تاج اصفهانی گفته است: به راستی تاج اصفهانی از جمله چهره‌های درخشان عالم هنر و خوانندگی است که شاید سالیان دراز مادر دهر چنان فرزندی نزاید. در ادامه به زندگی‌نامه تاج اصفهانی می‌پردازیم.
تاج اصفهانی، چهره درخشان موسیقی ایران
جلال‌الدین تاج اصفهانی فرزند شیخ واعظ اصفهانی ملقب به تاج‌الواعظین در ۱۲۸۲خورشیدی در اصفهان به دنیا آمد. شیخ اسماعیل پدر جلال‌الدین، علاوه بر منبر گرم و گیرایی که داشت از حنجره‌ای داودی و صدایی دلنشین نیز برخوردار بود و طبق مرسوم زمان بر اثر رفت و آمد با مردم اهل ذوق زمانش با گوشه‌ها و ردیف‌های آوازی ایران نیز آشنایی پیدا کرده بود. جلال تاج اصفهانی صدا و حنجره را از پدرش به ارث برده بود. این موضوع را اهل خانواده همه می‌دانستند اما چون جلال‌الدین به احترام پدر هرگز جلوی او دهان باز نکرده بود، پدر از صدای خوش فرزندش خبر نداشت.
او در ۹ سالگی بود که یک‌بار به حین آواز خواندن، متوجه حضور پدرش شد و همان آواز باعث شد که پدرش سر ذوق بیاید و وی را به مرحوم سیدعبدالرحیم اصفهانی استاد آواز آن زمان بسپارد و تاج مدتی نزد این استاد گوشه‌ها را یاد گرفت.
تاج مدتی نزد عبدالرحیم اصفهانی گوشه‌ها(در تئوری موسیقی ایرانی، ردیف مجموعه‌ای از آهنگ‌ها و نغمات موسیقی است و به هر یک از این آهنگ‌ها یک گوشه گفته می‌شود) را یاد گرفت و سپس پدرش برای این‌که او را با گوشه سازی در ردیف نیز آشنا کند به خدمت شادروان نایب اسدالله نی‌زن معروف برد. تاج زمانی طولانی در خدمت نایب اسدالله نکته‌ها و ظرایف آواز ایرانی را فرا گرفت. آخرین استادی که تاج بنا بر توصیه پدر برای تکمیل گوشه‌ها و ردیف‌ها به خدمتش رفت، مرحوم شادروان میرزا حسین ساعت‌ساز معروف به خضوعی بود و تاج پس از اتمام فراگیری نزد این استاد، دیگر در آواز سرآمد شده بود و اندک‌اندک در محافل می‌خواند و اینجا و آنجا همه از صوت خوش و تسلط او بر آواز سخن می‌گفتند.
به گفته بهزاد مقوم پژوهشگر موسیقی، تاج در جوانی با مرحوم حسین‌خان اسماعیل‌زاده استاد کمانچه آشنا شد و برای نخستین بار با ساز وی، آواز خواند اما از آنجا که تاکنون با ساز نخوانده بود، نمی‌توانست خود را با کمانچه آن استاد هماهنگ کند که این مشکل به‌زودی با راهنمایی‌های حسین‌خان برطرف شد. از آن پس علاوه بر صوت خوش و قدرت در بیان گوشه‌ها، طمأنینه خاصی نیز در صدای خواننده جوان دیده می‌شد. تاج پس از آن سال‌ها آثار ارزشمندی به نام‌های یاران زنده‌رود، به اصفهان رو، مثنوی‌خوانی، اذان و مناجات و... را منتشر کرد و آتش دل نیز یکی دیگر از آثار معروف او به شمار می رود. تاج اصفهانی از اندک افرادی محسوب می شود که آواز در تمام دستگاه‌های ایرانی را چندین و چند بار تجربه کرده است.
ضبط صدای خارق‌العاده تاج اصفهانی
با ورود کمپانی های ضبط صوت در ایران، صدای تاج در سراسر ایران، در دسترس همگان قرار گرفت و با استقبال قابل توجه جمعی روبه رو شد.
صفحات پلیفون
استاد جلال تاج اصفهانی با کمپانی آلمانی پلیفون چهار صفحه ضبط می کند که پس از تکثیر در آلمان برای فروش به بازار ایران عرضه می گردد. تاریخ ضبط این صفحات سال ۱۳۱۰ شمسی و مصادف با ۱۹۲۸-۱۹۲۷ میلادی می باشد.
۱. افشاری با تار ارسلان درگاهی با شمارۀ ۴۱۱۲۱۹-۷.
۲. بیات اصفهانی و عشّاق با تار ارسلان درگاهی.
۳. بیات ترک با ساز ارسلان درگاهی.
صفحات هیزمستروایس
در میان اسامی کارهای ضبط شده سری اول صفحه های الکتریکی کمپانی هیزمستراویس در سال ۱۳۱۲ شمسی (۱۹۳۴.م) چهار صفحۀمعروف را می بینیم که اولین آن با شمارۀ ۱۲۰-GF و با مشخصات زیر دیده می شود:
۱. آواز تاج اصفهانی، ارکستر مرتضی محبوبی، حسین یاحقی (ویلن)، ارسلان درگاهی (تار)، رضا روانبخش (تنبک)
۲. مهرگل در بیات اصفهان. شعر از نورالله همایون، آهنگ از تیمسار عبدالله اشرفی.
۳. شکایت معشوق، شعر از حسن سالک، آهنگ از عبدالحسین برازنده.
۴. رنگ های طبیعت شعر. شیدای چالشتری، آهنگ از عبدالحسین برازنده.
صفحات سودوا
به سفارش کمپانی آغاسی در تهران، تاج اصفهانی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی و جواد بدیع زاده و حسینعلی طاطائی و ملوک ضرابی و ملکۀ برومند برای دو ماه به حلب می روند و در آنجا صفحاتی را که به صفحات سودوا معروف است، ثبت و ضبط می کنند.
استاد جلال تاج اصفهانی در این سفر بیست و یک صفحه می خواند که مشخصات این صفحات به شرح زیر است:
۱. صفحه ای با شمارۀ ۲۸۱۳ به نام جفای گلچین.
۲. بیات ترک با صدای تاج اصفهانی و ویلن عبدالحسین طاطائی و پیانوی مرتضی محجوبی به شماره ۸-۲۹۰۷-A.
۳. شکسته و بیات ترک با ویلن عبدالحسین طاطائی در شکسته، اشاره به راک عبدالله شده است.
۴. دشتی و گیلکی با ویلن عبدالحسین طاطائی.
۵. خسرو و شیرین با ساز استاد ابوالحسن صبا.
۶. مثنوی و گیلکی با ساز استاد ابوالحسن صبا.
۷. شور با پیانوی مرتضی محجوبی.
۸. همایون با ساز استاد ابوالحسن صبا.
۹. اذان
۱۰. مناجات در حجاز
۱۱. آواز عشق با ساز آقایان ابوالحسن صبا و مرتضی محجوبی.
۱۲. دو دلداده با صدای تاج و ملکه برومند.
۱۳. ای پری روی ، آهنگ از استوار و شعر از آگاهی خراسانی.
این صفحات از سال ۱۳۱۵ به بازار ایران عرضه گردیده است. سپنتا در جایی دیگر می گوید یک سری از صفحات در سال های پیرامون ۱۳۱۷ ضبط شده است. وی در ادامه اضافه کرده است که این صفحات از نظر کیفیت ضبط و جنس صفحه مرغوب و بادوام نیستند.
نظر شما