قوانین سهم الارث دختر و پسر در طول زمان شاهد تغییراتی بوده است. تقسیم ارثیه پسر و دختر فرمول ثابتی ندارد. از طرفی در هر مورد می‌تواند پیچیدگی‌های حقوقی خاص خودش را نیز داشته باشد که میتوانید به کمک وکیل ارث تمام این پیچیدگی‌ها و ابهامات را رفع نمایید. در ادامه این مطلب، نحوه تقسیم ارث بین فرزندان دختر و پسر مرور شده است که می‌تواند به بسیاری از سؤالات شما در خصوص انحصار وراثت پاسخ دهد.
تقسیم ترکه چیست؟
یکی از اصطلاحات پرکاربرد در بحث انحصار وراثت، ترکه نام دارد. «منظور از ترکه تمام دارایی و تعهداتی است که از فرد متوفی به‌جا می‌ماند. ترکه علاوه بر اموال منقول و غیرمنقول، شامل مواردی مثل بدهی و تعهدات فرد متوفی نیز میشود.»
ترکه دارای دو جزء مثبت و منفی است که جزء مثبت آن شامل اموال و مطالبات متوفی از دیگران میشود. جزء منفی ترکه نیز مربوط به بدهی‌های متوفی و همچنین تعهدات و قراردادهایی است که به آن‌ها پایبند بوده و لازم است تا از محل دارایی‌های او تأمین و پرداخت شود.
هنگام تقسیم ارث بین فرزندان، هر دو جزء منفی و مثبت ترکه به فرزندان منتقل میشود. همان‌طور که قسمت مثبت ترکه بین فرزندان تقسیم میشود، بدهی‌ها و تعهدات متوفی نیز می‌تواند بین فرزندان تقسیم‌شده و هرکدام پرداخت بخشی از آن را به عهده بگیرند.
درواقع طبق قانون مدنی تا زمانی که حقوق و دیونی که به ترکه متوفی تعلق‌گرفته ادا نشوند، وراث نمی‌توانند برای جزء مثبت ترکه ادعای مالکیت داشته باشند. تقسیم ترکه می‌تواند به شکل توافقی، از سهم الارث دختر و پسر و با رضایت وراث انجام گیرد.
تقسیم ترکه چطور انجام میشود؟
اگر وراث به توافق نرسند، می‌توانند با ارائه گواهی انحصار وراثت و ثبت دادخواست تقسیم ترکه، از شورای حل اختلاف حکم تقسیم ترکه را دریافت کنند. ثبت دادخواست ازطریق وکیل و مراجعه به موسسه حقوقی امکان پذیر است. تقسیم ترکه به یکی از چهار شکل زیر می‌تواند صورت گیرد:
- تقسیم به فراز
اگر ترکه قابل‌تقسیم به اجزاء برابر باشد، به هر یک از وارثین بر اساس سهمی که در شرع مقدس مشخص‌شده است مال تعلق می‌گیرد.
- تقسیم به تعدیل
اگر مال ترکه قابل‌تقسیم به اجزاء برابر نباشد و شامل انواع مختلفی شود، آن‌وقت کارشناس ابتدا میزان سهم شرعی هر یک از وارثین را مشخص کرده و سپس اموال را با توجه به ارزش آن‌ها بین وراث تقسیم میکند. در تقسیم به تعدیل، تقسیم با قرعه انجام میشود اما اگر وارثین قرعه را قبول نداشته باشند، آن‌وقت از تقسیم به رد استفاده میشود.
- تقسیم به رد
در تقسیم به رد هر یک از وراث که سهم بیشتری از ترکه برده است، توسط دادگاه ملزم میشود تا بهای سهم اضافی خود را به سایر وراث بپردازد تا درنهایت هر یک از وارثین به‌اندازه سهم شرعی خود از ترکه بهره‌مند شوند. اگر وراث روی این روش هم توافق نکنند، آن‌وقت از روش آخر یعنی فروش مزایده‌ای استفاده میشود.
- فروش مزایده‌ای و تقسیم ثمن
وقتی‌که وراث روی هیچ‌کدام از روش‌های بالا به توافق نرسند، آن‌وقت دادگاه ترکه مشاعی را از طریق مزایده به فروش می‌رساند و سپس پول حاصل از آن را به صندوق دادگستری انتقال می‌دهد. درنهایت هر یک از وراث می‌توانند به‌اندازه سهم ارث قانونی خود از صندوق دادگستری وجه نقد دریافت کنند.
قانون سهم الارث چیست؟
در قانون سهم الارث علاوه بر بستگان سببی مثل زن و شوهر، بستگان نسبی مثل والدین و فرزندان نیز جزو وراث متوفی به‌حساب می‌آیند. قانون سهم الارث اینگونه بیان میکند که:
«برای تقسیم ترکه بین وراث ابتدا باید دیون و بدهی‌های متوفی از محل دارایی‌های به‌جامانده از او پرداخت‌شده و همچنین اگر وصیتی از او موجود است، به آن عمل شود. بعدازاین مرحله است که وراث می‌توانند مطابق با قانون سهم الارث و با توجه به رابطه‌ای که با متوفی داشتند، از اموال او ارث ببرند.»
بعد از بستگان سببی یعنی همسر متوفی، نوبت به بستگان نسبی می‌رسد که در طبقه به ترتیب اولویت تقسیم‌شده‌اند. سهم الارث دختر و پسر مربوط به طبقه اول میشود که شامل پدر، مادر، فرزندان و نوه‌های متوفی میشود. در این طبقه اولویت با والدین و فرزندان است و سپس نوبت به نوه‌ها می‌رسد؛ یعنی اگر والدین و فرزندان متوفی واجد شرایط دریافت ارث باشند، هیچ ارثی به نوه‌ها نخواهد رسید.
در حال حاضر قانون تقسیم ارث بین فرزندان به این شکل است که تک‌فرزند (چه پسر باشد چه دختر)، کلیه ترکه به او ارث می‌رسد. اگرچند فرزند پسر و یا چند فرزند دختر وجود داشته باشند، سهم الارث دختر و پسر به‌صورت سهم‌های مساوی از ترکه تقسیم‌بندی میشود؛ اما اگر فرزندان متوفی هم دختر و هم پسر باشند، آن‌وقت میزان سهم پسران از ترکه دو برابر میزان سهم دختران خواهد بود. به زبان ساده، مطابق قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران سهم ارث برادر از ترکه والدین دو برابر خواهرانش است.
نحوه تقسیم ارث بین فرزندان (سهم الارث دختر و پسر از اموال پدر و مادر)
شاید شما هم شنیده باشید که درصورتی‌که ارث متعلق به مادر باشد، فرزندان دختر و پسر به شکل مساوی از آن سهم می‌برند و تساوی ارث بین فرزندان برقرار میشود؛ اما این نظریه اشتباهی است چراکه مطابق قانون، فرقی ندارند که ترکه از پدر یا مادر رسیده باشد؛ درهرصورت سهم فرزندان پسر دو برابر سهم فرزندان دختر متوفی خواهد بود.
در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران تساوی ارث تنها زمان رخ می‌دهد که همه فرزندان از یک جنس باشند؛ یعنی اگر همه فرزندان دختر و یا همه فرزندان پسر باشند، سهم الارث دختر و پسر از ترکه مادر یا پدر فوت‌شده‌شان مساوی خواهد بود؛ اما اگر فرزندآن‌هم دختر و هم پسر باشند، سهم ارث پسران دو برابر دختران خواهد بود و فرقی ندارد که ارث از جانب مادر یا پدر به آن‌ها رسیده باشد.
در چه صورت سهم دختر از ارثیه مساوی سهم پسر میشود؟
اگر قرار باشد سهم الارث دختر و پسر مطابق با قانون مدنی انحصار وراثت بین آن‌ها تقسیم شود، همان‌طور که در این مقاله گفتیم امکان برقراری تساوی ارث بین خواهران و برادران وجود ندارد. چراکه اگر دختر برادری داشته باشد، سهم برادر دو برابر سهم او از ارث خواهد بود. بااین‌حال اما والدین می‌توانند با مشاوره حقوقی رایگان و تنظیم وصیت نامه، سهم دختر و پسر از ارث را مشخص کرده و کاری کنند تا ارثیه پسر و دختر به شکل مساوی بین آن‌ها تقسیم شود.
همچنین در یک حالت خاص نیز ممکن است که دختران و پسران سهم یکسانی از ترکه ببرند. آن‌هم این است که:
«اگر طبقه اول وراث متوفی که شامل والدین، فرزند، همسر و نوه می‌شوند وجود نداشته باشد، آن‌وقت ارث او به طبق دوم یعنی اجداد و خواهر و برادر و فرزندان آن‌ها می‌رسد. حال اگر متوفی خواهر و برادرانی داشته باشد که فقط از طرف مادری یکی هستند (خواهر و برداران امی)، آن‌وقت قانون سهم برابری برای دختران و پسران در نظر می‌گیرد که برخلاف قاعده کلی است.»
قانون سهم الارث در سال جدید
در حال حاضر و تا زمان انتشار این مطلب، قوانین مربوط به انحصار وراثت و تقسیم ارث بین فرزندان تغییری نسبت به سال‌های قبل نکرده است؛ بنابراین همچنان موارد ذکرشده در این مطلب برای سهم الارث دختر و پسر در سال جدید نیز صادق هستند و سهم پسران از ترکه والدین دو برابر سهم دختران است.
نظر شما