سلام نو - سرویس گردشگری: عید بهترین بهانه برای دیدار و در کنار هم بودن است، زمستان که به نیمه می‌رسد موسم بهار نه تنها در شهر بلکه در وجود آدمی شروع به وزیدن می‌کند و دلت را به سمت بهار به پرواز در می‌آورد، همه در تکاپوی پذیرایی بهار و نوروز هستند از خانه تکانی دل گرفته تا خرید خوراکی و پوشاک، آنچه به چشم می‌آید شادی، خنده، شور و نشاط است.
آئین‌ها و آداب و رسوم قدیمی هر سرزمینی، یادگارهایی گران سنگ و پربها از گذشته‌های دور مردم آن منطقه است. نوروز بزرگترین و باشکوه‌ترین عید مردم آذربایجان شرقی و به خصوص تبریز است. رسم‌ها و جشن‌های نوروزی که در گوشه و کنار استان برگزار می‌شود.
این رسوم و جشن‌ها بخشی از میراث فرهنگی و همچنین یکی از بزرگترین جاذبه‌های فرهنگی این منطقه به شمار می‌آید. البته تمامی آداب و رسوم به خصوص عید باستانی نوروز در دل این تعاملات فرهنگی دچار فراز و نشیب شده و امروز هم مردم این دیار آئین نوروز را با رسوم خاصی برگزار می‌کنند.
با هم نگاهی داریم به آداب، رسوم و جشن‌های نوروزی آذربایجان شرقی و به خصوص تبریز، جشن‌هایی که طعم و شادی خاصی دارد و بوی تبریز را می‌دهد.
«بایرام آیی» وقتی زمین زنده می‌شود
مردمان روزگار قدیم، آخرین ماه سال شمسی را «بایرام آیی» می‌نامیده و برای هر هفته عنصری از عناصر چهارگانه آب، باد، خاک و آتش را در نظر گرفته و آن را عزیز می‌شمرده و جشن می‌گرفتند و بدین اعتقاد بودند که در اولین هفته اسفند آب، در دومین هفته باد، در سومین هفته آتش و در چهارمین هفته نیز خاک زنده می‌شد. بر این اساس مردمان ان زمان معتقد بودند که زمین در چهار هفته آخر سال زنده می‌شود.
تکمچی، بشارت‌دهندگان نوروز
تکمچی ها با زبان شیرین و آهنگین خود به مردم نوید آمدن بهار را می دهند و خلق را برای پاک کردن کینه از دلها و گرد و غبار از خانه هایشان دعوت می کنند.
تکم‌چی‌ها یا عروسک‌گردان‌های نوروزی، بشارت‌دهندگان بهار و نوروز در مناطق آذربایجان هستند. اینان با حرکت دادن تکم‌ها یا عروسک‌های کوچک چوبی تزئین شده و خواندن آواز به نوروزخوانی و بهارخوانی می‌پرداختند. تکم‌گردان‌های آذربایجان در آستانه عید نوروز باستانی، با عروسک‌های بز، «تکه» و ماجراهای شیرینش به استقبال بهار طبیعت و سال نو می‌روند. تکم‌گردانی یکی از آیین‌ها و سنت‌های رایج در آذربایجان در آستانه عید نوروز و سال نو خورشیدی است. «تکه» یا «تکم» واژه‌ای ترکی به معنای بز نر است و برگزارکننده این مراسم در حالی که عروسکی به شکل بز نر را در دست دارد و سر این بز را به این سو و آن سو تکان می‌دهد، شعرهایی شنیدنی دربارهٔ تکه و ماجراهای او را می‌خواند. تکم‌گردان در هر کوی و برزنی حاضر می‌شود و از مردم در قبال خواندن شعرهایش و بازی دادن «تکه» عروسکی‌اش هدیه و انعام می‌ستاند. تکم‌گردان‌ها این‌گونه آواز سرمی‌دهند:
بو تکه اویون ائدر/ قوردونان قول بویون ائدر/ یئغار ایرانئن دویوسون/ چه پیشینین تویون ائدر
به فارسی: این بز نر بازی می‌کند. با گرگ هم‌راهی می‌کند و دست برگردن او می‌اندازد. محصول برنج کل ایران را جمع‌آوری می‌کند و برای بزغاله‌اش جشن عروسی به پا می‌کند.
بو تکه آختا تکه/ بویونوندا وار نوختا تکه گاه قول اولار ساتئلار، گاهدا چئخار تاختا تکه
به فارسی: این بز نر، بز نر اخته که طنابی بر گردنش بسته شده‌است گاه غلام و برده می‌شود و به فروش می‌رسد و گاه پادشاه می‌شود و بر تخت سلطنت تکیه می‌دهد.
تکم و تکمچی در اطراف تبریز بیش از خود تبریز رواج دارد.
شال سالاماخ؛ رسمی که تا دیروز زنده بود.
در دوران حیات استاد شهریار که فاصله چندانی هم با دوران ما ندارد، «شال سالاماخ» مرسوم بوده و استاد شهریار به خوبی این رسم را در شعر خود اورده و گفته: «آی نه گوزل قایدادی شال ساللاماخ...»؛ اما اگر این رسم را از تبریزی‌ها سوال کنیم شاید چنین سنت هایی را به خاطر نیاورند. البته این موارد در برخی از روستای استان هنوز هم کم و بیش وجود دارد/
امروز آیین‌های تکم گردانی و سایاچی در تبریز از بین رفته است، البته طی یکی دو سال اخیر، اداره کل میراث فرهنگی استان بصورت نمادین و سفارشی این آیین را توسط گروه هایی در سطح شهر اجرا می‌کند تا نسل جدید با آن آشنا شوند، البته این روند نیز صرفا تزئینی و آیینی بوده و کارکرد گذشته را ندارد.
«یومورتا بویاماخ» سنت تخم مرغ‌های رنگ شده
میمنت‌نژاد می‌گوید: یومورتا بویاماخ در 30 سال پیش مرسوم بود اما امروز به جز مواردی معدود کاملا منسوخ شده است، این تخم مرغ های رنگ شده را به عنوان عیدی به کودکان هدیه می‌دادند.
«بایرام پایی» عیدی نوعروسان
فرستادن غذا از خانه پدری به خانه نوعروسان از جمله رسوم عید نوروز در آذربایجان‌شرقی است که تا 20 الی 30 سال پیش بطور کامل مرسوم بود، اما امروز تاحدودی این رسم منسوخ شده است، بدین گونه که غذای آن حذف شده اما هدایا، میوه و شیرینی به خانه نوعروسان فرستاده می‌شود.
سبزه عید
مردمان این تبریز و اطرافش یک هفته مانده به عید شروع به کاشتن سبزه می‌کنند تا برای سال آینده سال پربرکتی را پیش رو داشته باشند. این سبزه در سفره‌ی نوروزی قرار داده می‌شود.
«قره بایرام» و «رفتن سر مزار» به مناسبت نوروز
مردمان تبریز و آذربایجان تحت عنوان «قره بایرام» که امروز هم رواج دارد، به دید و بازدید از خانواده متوفی که به تازگی عزیز خود را از دست داده‌اند می‌روند. همچنین در اولین ساعات تحویل سال بر سر مزار اموات خود حاضر شده و فاتحه‌ای نثار روح رفتگان می‌کنند.
«بایرام سوفراسی» سفره‌ای در کنار سفره نوروز
برپایی سفره عید یا نوروز در هنگام تحویل سال یکی از رسم‌های ویژه در آذربایجان شرقی است که به آن بایرام سوفراسی نیز می‌گویند. چند ساعت مانده به تحویل سال سفره‌ای در خانه‌ها گسترده می‌شود و انواع میوه‌ها و خوراکی‌های محلی بر روی سفره عید قرار داده می‌شود.
جالب هم اینکه برخلاف بسیاری از مناطق دیگر کشور، هفت سین نیز روی این سفره نهاده می‌شود.
نخود ممقان، میان پر اسکو، سوجوق و باسلوق مراغه، آب نبات شکری تبریز و کشمش و سبزه آذرشهر و مراغه، انجیر شیرازی و خرمای صوفی از خوراکی‌هایی است که در این سفره قرار داده می‌شود.
البته سایر خوراکی‌ها نیز در سفره عید مردم آذربایجان شرقی دیده می‌شود که گردو، بادام، پسته و انواع شیرینی‌ها: لوز، قرابیه و نوقا و آجیل چهارشنبه سوری و آجیل سفره عید را شامل می‌شود.
علاوه بر تنقلات ذکر شده برخی خانواده‌ها در سفره عید اقلام خوراکی‌های نظیر نان کنجدی مغز دار موسوم به بایرام چوره یی (نان عید)، آش بورانی، مربای کنجد، مربای بادمجان، مربای زردآلو، بادام و شیره انگور، کدو تنبل، دلمه برگ انگور و تخم مرغ رنگین آب پز شده نیز می‌چینند.
روی سفره نوروزی افزون بر خوراکی‌های ذکر شده آینه، لاله، شمع، قرآن، کاسه‌ی پر از آب، ماهی و یک بشقاب پلو، سکه، سبزه سبز شده از گندم، نخود و یا عدس می‌گذارند که هریک از خوراکی‌ها در فرهنگ مردم آذربایجان شرقی معنا و مفهومی نمادین دارد.
نظر شما