سیر تاریخی جالب موزه هنرهای معاصر تهران

سلام نو _ سرویس گردشگری: موزه هنر های معاصر تهران که یکی از سرشناس ترین و پر بازدید ترین موزه های استان تهران به شمار می رود، هرساله دارای سیل عظیمی از بازدید کنندگان داخلی و خارجی می باشد. این موزه بسیار شگفت انگیز و زیبا در خیابان کارگر شمالی تهران واقع شده است. در ادامه به سیر تاریخی این موزه جذاب و دیدنی می‌پردازیم.

از ایده تا ساخت موزه هنرهای معاصر

اندیشه ساختن مکانی در ایران برای نمایش آثار هنر معاصر ایرانی و خارجی را نخستین بار کامران دیبا، معمار و نقاش و پسرعموی فرح پهلوی، ملکه ایران در دوره محمدرضا شاه پهلوی، در گفتگوهای مستمرش با فرح پهلوی مطرح کرد.

فرح پهلوی نیز طرح ساخت موزه‌ای برای هنر معاصر در تهران را با شاه و امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت، در میان گذاشت. وی پیشنهاد کرده بود که هنگام سرشاری خزانه، بهترین زمان خرید آثار نوین و نیز سنتی و باستانی است. بنا شد تا بنای دو موزه، یکی برای هنر نوین و دیگری با نام موزه فرش برای نمایش آثار سنتی دستبافت ایرانی، در بخش‌هایی از پارک فرح (پارک لاله کنونی) گذاشته شود.

فرح پهلوی همچنین قراردادی با آلوار آلتو، معمار سرشناس فنلاندی امضا کرد تا شعبه‌ای از موزه را در شیراز برپا کند که به خاطر تأخیر انجام طرح و نیز وقوع انقلاب ناتمام ماند. کامران دیبا در آغاز مأمور شد تا آثار هنری ارزشمند را از خارج از کشور تهیه کند.

کامران دیبا همچنین با کمک همکارانش آغاز به طراحی معماری موزه بر بنیاد اصول نوین و با نگاه به فرهنگ ایرانی کرد. «دفتر مخصوص شهبانو» در آن هنگام هزینه ساخت موزه را در اختیار کامران دیبا گذاشت. این هزینه، بیش از ۷٫۲ میلیون دلار تنها برای ساختمان تخمین زده شده است.

اگرچه ایده اصلی ساخت موزه را دیبا سال‌ها پیشتر ارائه کرده بود، تا پیش از تحویل هزینه ساخت از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور، ساخت و سازی صورت نگرفت. در نهایت در ۱۳۵۶ کارِ ساختمان موزه به پایان رسید و در ۲۲ مهر، برابر با زادروز فرح پهلوی، موزه با حضور میهمانان ویژه‌ای چون خود محمدرضاشاه و فرح پهلوی، نلسون آلدریچ راکفلر، معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، تامس مسر رئیس موزه گوگنهایم و دو ویلد رئیس موزه اشتدلیک آمستردام گشایش یافت.

این موزه در خارج از ایران با عنوان «TMoCA» (برگرفته از سرواژگان عبارت «Tehran Museum of Contemporary Art») شناخته می‌شود.

اندک زمانی پس از گشایش موزه، رویداد انقلاب اسلامی۱۳۵۷ ایران و با بالا گرفتن راه‌پیمایی‌ها و درگیری‌های خونین خیابانی، کارکنان موزه آثار موجود را به زیرزمین ساختمان – که در آن هنگام مانند پناهگاهی موقت در نظر گرفته بودند – منتقل کردند. تا اینکه در سال ۱۳۸۴ (۲۰۰۵ میلادی)، برای نخستین بار، نمایشگاهی از گنجینه موزه برگزار شد که توجه علاقه‌مندان را به خود جلب کرد.

موزه هنرهای معاصر تهران دارای ۹ گالری،‌ بخش های اداری،‌ کتابخانه، سالن نمایش،‌ گنجینه، کافه تریا و باغ مجسمه است که بنای آن با الهام از معماری سنتی ایران و مفاهیم فلسفی توسط کامران دیبا طراحی و ساخته شد.

مسیر حرکتی در موزه هنرهای معاصر

ساختمان داخلی موزه هنر های معاصر، از دو بخش کلی تشکیل شده است که به حیاط میانی و مجموعه ای از فضاهای بسته تقسیم می شود. بخش داخلی ساختمان و در فضای بسته آن، یک مسیر به صورت ماریپیچی و چرخشی طراحی و تعبیه شده است که این مسیر بر خلاف نمای بیرونی، حالت و معماری کاملا نوین دارد.

این مسیر مارپیچی، دارای هفت گالری یا همان نگار خانه قدیم است که در فضای اولیه سرسرای اصلی ساختمان به چشم می خورد که گالری شماره یک نام دارد. این گالری به گالری بعد از خود متصل می شود و با شیب ملایم و مارپیچی بازدید کنندگان را به درون زمین هدایت می کنند.

در واقع تمامی گالری های این مجموعه حتی در نقاط کوچک نیز دارای شباهت و همانندی هستند ولیکن گالری های شماره یک و پنج، از آنجا که محور اصلی ساختمان موزه را تشکیل می دهند، متفاوت از گالری های دیگر هستند. اتصال هر گالری به گالری بعدی، از راهی مارپیچی با شیب ملایم صورت گرفته است که در هماهنگی کاملی با گالری ها ساخته شده اند.

این طراحی ها و فضاهای بسته ای که در مسیر تعبیه شده اند به صورتی هستند که گالری شماره یک ( سرسرای اصلی) نقطه آغاز و پایان بازدید کننده می باشد و بعد از بازدید از تمامی گالری ها، دوباره به سرسرا باز می گردد.

سرسرای اصلی، یک قاعده هشت ضلعی نیمه منظم می باشد که دارای یک طاق و سقف بلند است و در بخش بالا و شمالی آن یک نور گیر سقفی بزرگ و ۴ عدد بادگیر قرار گرفته است.

کامران دیبا، نهایت تلاش خود را در طراحی و ساخت این سرسرا انجام داد و اهمیت بسیار زیادی برای فضای میانی و ارتباط آن با ورودی و زنجیره گالری های دیگر و همچنین با بخش کتاب فروشی و رستوران مجموعه قائل شده است. این ارتباط زیبا، که سرسرای اصلی را به پایین ترین نقطه موزه وصل می کند، از یک فضای تهی و راهی شیب دار و مارپیچ به وجود آمده است و پایین این مارپیچ، یعنی در دل هشتی، یک اثر مدرن از هنرمندی ژاپنی به نام نوریوکی هاراگوچی ثبت شده است که نام این اثر ماده و فکر می باشد و ترکیبی از روغن و پولاد است و در کشور عزیزمان ایران، ساخته شده است.

این اثر، همانند حوضخانه های ایرانی است و به دلیل ویژگی انعکاسی که این ترکیب دارد، بازدید کنندگان آن را به شکل یک آینه ی بزرگ و منعکس می بینند.

این موزه دارای فضای بسیار زیبا و سرگرم کننده ای می باشد و دیدن آن حس و حال خوبی را به انسان منتقل می کند که سراسر آن با وجود آرامش و روحیه ای با انرژی مثبت می باشد.