سلام نو _ سرویس گردشگری: یکی از بلندترین و قدیمی‌ترین دیوارهای شهر ارگ علیشاه است که قدمتی ۷۰۰ ساله دارد. این ارگ با ابهتی که مورد بی مهری تمام واقع شده است، همچنان یکی از دیدنی‌های تبریز است و زیر سایه مصلی تازه ساز تبریز قرار گرفته است. کوچه کناری ارگ علیشاه یک پیاده راه دلچسبی است که فضای اطراف را زیباتر کرده است. به طوری که از قدم زدن روی سنگفرش‌های آن حس خوشایندی به شما دست می‌دهد و هر کجا که خواستید می‌توانید روی نیکمت‌ها و صندلی‌هایی که در اینجا تعبیه شده بنشینید و گپ و گفتی داشته باشید و خودتان را به یک نوشیدنی خوشمزه دعوت کنید
آشنایی با ارگ علیشاه
ارگ تاریخی تبریز، زخم‌های زیادی را در طول تاریخ، بر بدن نحیف خود حمل کرده است. در هر دوره‌ای از تاریخ، طی اتفاقات و حوادث مختلف، بخشی از بنا از بین رفته است. حتی بعد از ثبت آثار ملی، میراث فرهنگی نیز نتوانست از تخریب آن که در پی ساخت مصلی اتفاق افتاد، جلوگیری کند. امروزه بخشی از دیوار ارگ را ساختمان مصلی اشغال کرده است.
در زمان برگزاری نماز، امکان بازدید از این محوطه را نخواهید داشت. این بنای تاریخی، با قدمت ۷۰۰ ساله‌ای که دارد، در ابتدا یک مسجد بود. طی زمین لرزه‌های متعدد، قسمت‌هایی از بنا از بین رفت و تنها چیزی که از آن باقی ماند همین ارگ علیشاه است. ماجرای بنا از سال ۷۱۶ تا ۷۲۴ هجری قمری آغاز شده است که تاج الدین علیشاه گیلانی، وزیر ایلخانان مغول، آرامگاه بزرگی را در صحن مسجد می‌سازد. قسمت جنوبی مسجد دارای طاقی بوده که پس از ساخت، به علت مستحکم نبودن، فرو ریخته و از بین می‌رود. بعد از فوت علیشاه نیز بنا به حالت خود رها شده و نیمه کاره می‌ماند.
با وجودی که امروز از ارگ علیشاه، بنای مخروبه‌ای میبینید که اطراف آن بیشتر از خود بنا دیدنی‌تر است، اما روزگاری این ارگ، سنگری مستحکم برای حفاظت از تبریز و یادگاری از حوادث طبیعی و تاریخی بوده است. در بازه‌ای تبدیل به یک قلعه برای مقابله با حمله دشمن شد و در بازه دیگر مانند دوران قاجار، انبار غلات و مهمات نظامی محسوب می‌شد.
با آغاز جنگ‌های ایران و روسیه، به فرمان عباس میرزا در محوطه ارگ دو نهاد مهم نظامی در اینجا احداث شد. عمارت کلاه فرنگی هم در دوره قاجار در همین حوالی ساخته شد. بنای مظلوم، در دوره مشروطه به سنگری برای مشروطه خواهان تبدیل شد که به دنبال شلیک توپخانه محمدعلی شاه آغاز گردید. جای توپ‌های شلیک شده را هنوز می‌توانید روی آن ببینید. در سال ۱۲۹۰ با سقوط تبریز و اشغال آن توسط روس‌ها، دیوار ارگ را به توپ بستند.
معماری تماشایی ارگ علیشاه تبریز
بنای ارگ تبریز یکی از شاهکارهای هنر معماری ایران به شمار می‌رود که عظمت آن در هنر معماری ایران و به‌عنوان نمونه‌ای از بنای اسلامی، کم‌نظیر است. ساخت این بنا در سال ۷۱۶ هجری قمری به دستور تاج‌الدین علیشاه گیلانی آغاز و در سال ۷۲۴ به اتمام رسید. سبک معماری این بنا با توجه به نظرات استاد پیرنیا (به شیوه آذری بوده) و معمار آن استاد فلکی تبریزی یاد شده است. شیوه آذری، سبکی در معماری ایرانی پس از اسلام است که به آذربایجان منسوب است.
این شیوه، سبک مغول یا ایرانی - مغول نیز نامیده می‌شود که در دوره‌ی حکومت ایلخانان بر ایران (۶۵۴-۷۳۶ق /۱۲۵۶ -۱۳۳۶م) رواج یافت. در ساخت این بنا، ساروج و مصالح ساختمانی بادوام استفاده شده است. این بنا نیز مانند سایر آثار تاریخی از زلزله ویرانگر قرن دهم شهر تبریز در امان نمانده و بخش اعظم مجموعه ارگ در این پدیده طبیعی فروریخته است. با این حال بخشی از دیوارهای بلند این مجموعه بر جای ماند تا یادگار پایداری در برابر این پدیده طبیعی مهیب باشد، گرچه شکستگی بزرگی در بدنه ارگ از این زلزله پدیدار شد.
بقایای موجود بنا به‌صورت سه دیوار بلند است که به شکل ایوان دیده می‌شود. قسمت مسقف مسجد بوده و در حقیقت تشکیل‌دهنده‌ی ایوان طاق‌پوش و طاق استوانه‌ای عظیمی است. این بخش، شبستان و عنصر اصلی مسجد علیشاه به‌شمار می‌رفته است. عرض این بنای به جا مانده ۳۰ متر و ارتفاع آن ۲۶ متر است.
عرض هر یک از این دیوارها نیز ۱۰ متر و داخل آن‌ها مرکب از دو دیوار عریض است که توسط طاق‌هایی به هم اتصال یافته‌اند. البته در حفاری‌های انجام گرفته این نکته مشخص شده است که ۷ متر از دیوارها زیر خاک قرار دارد.
به‌دلیل تخریب‌ها و آسیب‌های متعدد، تصویر مشخصی در مورد شکل اولیه و کامل مجموعه وجود ندارد؛ ولی این بنای عظیم در بیشتر سفرنامه‌ها و نیز توسط مورخان معتبری مانند ابن‌بطوطه، بدرالدین محمودالعینی، مرتضی میزرا پسر عم نادر میرزا مولف تاریخ و جغرافیای دارالسطنه تبریز، حمد الله مستوفی توصیف شده است.
از اطلاعات و توصیف‌های ذکر شده در این کتاب‌ها و اسناد می‌توان دریافت که این بنا در زمان تاج‌الدین علیشاه، مسجد جامع شهر محسوب می‌شده و مزین به کاشی و ازاره سنگی و ستون‌های مرمری و کتیبه‌ها و گچبری‌های زیبایی بوده که بعدها رو به ویرانی نهاده و متروک شده است.
ارگ تبریز و محوطه باستانی آن در ۱۵ دی ۱۳۱۰ خورشیدی به شماره ۱۷۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و نقشه‌ی حریم استحفاظی قانونی و ضوابط حفاظتی آن، در نشست ۲۹ خرداد ۱۳۵۷ شورای حفاظت آثار تاریخی اداره کل حفاظت آثار تاریخی مشخص و مورد تایید اعضا قرار گرفته است.
متأسفانه امروزه فضای پیرامون آن برای برگزاری نماز جمعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و مصلای بزرگ تبریز بدون در نظر گرفتن حریم این سایت تاریخی در این مکان احداث شده است.
نظر شما