سلام نو _ سرویس گردشگری: عمارت چهلستون یا کلاه فرنگی یکی از آثار مهم دوره صفوی و تنها کوشک باقی‌مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی شاه تهماسب در اواسط قرن دهم هجری قمری است. این بنا که حدود ۵۰۰ متر مربع وسعت دارد، بر اساس معماری ایرانی در دو طبقه ساخته شده است و شامل نقاشی‌های دیواری می‌شود که نمونه‌ای کم‌نظیر از هنر مکتب قزوین هستند. این کاخ باشکوه که در سال ۱۳۳۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، در سال ۱۳۸۳ به موزه خوشنویسی قزوین تبدیل شد و امروزه به‌عنوان یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی قزوین به شمار می‌رود.
آشنایی با عمارت کلاه فرنگی قزوین
نام کاخ چهلستون اغلب ذهن‌ها را به‌سمت کاخ چهلستون اصفهان می‌برد؛ در حالی کاخی تاریخی با همین نام در قزوین وجود دارد که به دستور شاه تهماسب، دومین پادشاه سلسله صفویه، ساخته شد. این کاخ که به عمارت کلاه فرنگی نیز شهرت دارد، امروزه به موزه خوشنویسی تبدیل شده و آثار برخی از خوشنویسان معروف ایرانی مانند میرعماد قزوینی، درویش عبدالمجید، محمد حسین عماد کتاب را در خود جای داده است.
کاخ چهلستون در سال ۱۳۳۴ به شماره ۳۸۹ در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید. کاخ چهل ستون یکی از زیباترین و ارزشمندترین بناهای تاریخی شهر قزوین است که قدمت آن به دوره صفویه برمی‌گردد. شاه تهماسب صفوی در سال ۹۵۱ هجری قمری به‌دلیل حملات ترکان عثمانی تصمیم گرفت که پایتخت را از تبریز به قزوین منتقل کند.
او به بنایی در خور پادشاه ایران زمین نیاز داشت و از همین رو، زمین‌های زنگی آباد را از میرزا شرف جهان، از بزرگان شهر قزوین، خریداری کرد. شاه تهماسب به معماران برگزیده کشور دستور داد تا باغی به‌شکل مربع در آن بسازند و در میان آن عمارت‌های عالی، تالار، ایوان‌ها و حوض‌های زیبا بنا کنند.
عمارت کلاه فرنگی به‌همراه سردر عالی قاپو تنها بناهای باقی مانده از باغ صفوی هستند. این باغ خیلی بزرگ بود؛ به‌طوری که طول آن از خیابان واقع در شمال سبزه میدان کنونی تا حیاط نادری کشیده شده بود و عرض آن نیز از جلوی اداره پست و تلگراف تا دیوار غربی شعبه بانک ملی امتداد داشت. این خیابان‌ها مقدار زیادی از این باغ را از بین بردند و بخش بزرگی نیز به نام سبزه میدان به گردشگاه عمومی اختصاص یافت.
در دوره قاجاریه، محمد باقر سعدالسلطنه، فرماندار قزوین به یاد روزهای باشکوه عمارت کلاه فرنگی، آن را بازسازی کرد و به آن نام چهلستون داد. در این دوره بخش‌هایی به‌ویژه به طبقه دوم اضافه شد که شکل ظاهری و داخلی آن را تاحدی تغییر داد.
متاسفانه این عمارت در دوره پهلوی تغییر کاربری پیدا کرد و به‌عنوان فرمانداری مورد استفاده قرار گرفت. در سال ۱۳۳۶ نقاشی‌های زیر گچ رخ از نقاب کشیدند و نمایان شدند. در سال ۱۳۵۲ از این نقاشی‌ها لایه‌برداری کردند و آن‌ها را پایین آورند که در اثر این اتفاق آسیب‌های فراوانی به بنا وارد شد.
بعد از انقلاب اسلامی، کاخ چهلستون مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت؛ به‌طوری که در سال ۱۳۵۷ دور ایوان‌ها کلاف‌کشی شد. در فاصله سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۱ ستون‌های چوبی آن را برداشتند و تیرآهن به‌جای آن‌ها به کار گذاشتند. همچنین برای اینکه رطوبت را از ساختمان دور کنند، در پایه ستون‌ها کانال‌کشی انجام دادند.
در سال ۱۳۷۱ سقف شیروانی به‌منظور جلوگیری از نفوذ آب باران و برف به داخل ساختمان مرمت شد. در سال‌های اخیر، کاربری کاخ به موزه خوشنویسی تغییر کرده و سیستم‌های گرمایشی، سرمایشی و ایمنی به آن اضافه شده است.
محل قرارگیری کاخ چهل ستون قزوین
ژان شاردن، سیاح معروف فرانسوی، در سفر خود به ایران از قزوین نیز دیدن کرده و کاخ چهلستون را این گونه توصیف می کند:
زیباترین نقاط قزوین میدان شاه است که میدان اسب دوانی است و درازی آن بالغ بر ۷۰۰ پا و پهنایش به ۲۵۰ پا می رسد. کاخ همایونی هفت ورودی دارد و در اصل عالی قاپو خوانده می شود و لوحه ای با حروف طلایی بدین مضمون بر بالای در نصب کرده اند. به عنایت کلمه لا الله الا الله که عقیده و ایمان ماست، این باب همایون همیشه مظفر و مفتوح باده باغ های کاخ شطرنجی شکل است و شاه طهماسب کاخ را طبق طرحی که یک معمار ترک داده بود بسیار کوچک ساخته ولی شاه عباس کبیر بنای آن را تغییر داده و فوق العاده عظمت بخشیده این کاخ هشت گوش بر سکویی به ارتفاع ۳۰ سانتی متری استوار شده است.
آدرس: استان قزوین، شهر قزوین، میدان آزادی (سبزه میدان)، باغ صفوی، کاخ چهلستون
مسیر دسترسی: برای رسیدن به عمارت کلاه فرنگی یا کاخ چهلستون باید خود را به خیابان امام خمینی و میدان سبزه میدان برسانید. عمارت کلاه فرنگی در جنوب این میدان قرار دارد.
گفته می شود در میان ساختمان های تاریخی ایرانی، بنا و معماری کاخ هشت بهشت اصفهان به کاخ چهلستون قزوین شباهت بسیاری دارد. طرح معماری و پلان کاخ هشت بهشت شبیه کاخ سلطنتی قزوین است و فقط فاقد راهروها و غلام گردشی هایی است که اطراف بنای کاخ چهلستون را دربرگرفته اند. هشت بهشت همانند کاخ چهلستون پلانی برونگرا و هشت گوشه دارد که اتاق های درونی آن نامتقارن هستند اما در نمای بیرونی متقارن به نظر می رسند. هر دو بنا در وسط باغی ساخته شده که در معماری ایرانی به این گونه سازه ها کوشک گفته می شود.
نظر شما